Buzz
Mytour sẽ cung cấp tài liệu Soạn văn 6: Đêm nay Bác không ngủ từ sách Cánh Diều, tập 2.
Tài liệu này rất hữu ích cho học sinh lớp 6 và sẽ được giới thiệu ngay sau đây. Hãy đón xem!
Kiến thức về văn học
1. Thơ tự sự là dạng thơ mà tác giả thường kể chuyện và mô tả sự vật, từ đó thể hiện cảm xúc và quan điểm của mình.
2. Tu từ hoán dụ là một biện pháp tu từ, trong đó một sự vật hoặc hiện tượng được nhắc đến bằng tên của một sự vật hoặc hiện tượng khác để tạo ra hình ảnh và cảm xúc mạnh mẽ trong việc diễn đạt.
Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ - Mẫu 1
1.1 Chuẩn bị sẵn sàng
- Trong bài thơ, người ta kể về một đêm Bác Hồ không ngủ trên con đường hành quân trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
- Trong văn bản, những yếu tố tự sự và miêu tả được sử dụng để tái hiện một đêm Bác Hồ không ngủ trên đường hành quân trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Qua đó, tác giả đã làm sống lại hình ảnh của Bác Hồ - một nhà lãnh đạo được mọi người kính trọng của dân tộc Việt Nam.
- Trong văn bản, tác giả sử dụng các biện pháp nghệ thuật như so sánh, ẩn dụ để tạo ra những hình ảnh sinh động và ấn tượng.
- Tác giả Minh Huệ:
- Minh Huệ (1927 - 2003), tên thật là Nguyễn Đức Thái.
- Ông sinh ra tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
- Minh Huệ đã viết thơ từ thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp.
- Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ: Bài thơ được lấy cảm hứng từ sự kiện trong cuộc chiến Biên giới vào cuối năm 1950, khi Bác Hồ trực tiếp tham gia mặt trận để theo dõi và chỉ huy chiến đấu của quân đội và nhân dân.
1.2 Đọc hiểu
Câu 1. Tác dụng của các từ láy trong khổ thơ thứ hai là gì?
Các từ láy như “trầm ngâm” giúp người đọc hiểu sâu sắc hơn về hình ảnh của Bác Hồ, trong khi “lâm thâm”, “xơ xác” mô tả hoàn cảnh bên ngoài.
Câu 2. Ý nghĩa và tác dụng của biện pháp tu từ trong dòng thơ số 11 là gì?
- Biện pháp tu từ ẩn dụ: Dòng thơ “Người Cha mái tóc bạc” ám chỉ đến Bác Hồ.
- Tác dụng: Bác Hồ được so sánh như một người cha già kính yêu, chăm sóc và quan tâm đến các chiến sĩ.
Câu 3. Tác dụng của việc sử dụng dấu gạch đầu dòng ở các dòng thơ số 23, 25 và cách tạo yếu tố tự sự là gì?
- Tác dụng của việc sử dụng dấu gạch đầu dòng là để trích dẫn lời của nhân vật trữ tình trong bài thơ.
- Tác dụng của yếu tố tự sự làm cho bài thơ trở thành một câu chuyện được kể lại.
Câu 4. Hình ảnh Bác Hồ trong trạng thái “đinh ninh” và “phăng phắc” như thế nào?
Cụm từ “đinh ninh” và “phăng phắc” mô tả chi tiết về tư thế và dáng vẻ của Bác Hồ trong đêm không ngủ.
Câu 5. Tâm trạng trong khổ thơ này thể hiện của ai?
Tâm trạng trong khổ thơ này thể hiện của Bác Hồ.
Câu 6. Cách gieo vần của hai khổ thơ cuối là gì?
Cách gieo vần của hai khổ thơ cuối là: chữ cuối dòng 2 vần với chữ cuối dòng 3 (hồng - mông), khổ cuối: chữ cuối dòng 3 vần với chữ cuối dòng 4 (tình - Minh).
1.3 Trả lời câu hỏi
Câu 1. Trong bài thơ, có những nhân vật nào? Hãy tìm các chi tiết về hoàn cảnh mà các nhân vật xuất hiện. Hãy kể lại câu chuyện trong bài thơ theo trật tự thời gian (khoảng 9 - 10 dòng).
- Trong bài thơ, có hai nhân vật chính là Bác Hồ và một đội viên.
- Hoàn cảnh xuất hiện của các nhân vật là:
- Thời gian: Khi đêm đã rất khuya.
- Không gian: Ngoài trời đang mưa phùn dày đặc, mái lều tranh ướt sũng xơ xác.
- Kể lại câu chuyện:
Mẫu 1
Đêm đó ở nơi núi rừng Việt Bắc, trời mưa dày đặc, dưới mái lều tranh ướt sũng xơ xác. Một đội viên thức dậy, thấy Bác vẫn ngồi đó. Trải qua một ngày dài hành quân, đến đêm mọi người cần nghỉ để dành sức cho ngày mai. Nhưng Bác vẫn ngồi đó. Hình ảnh Bác hiện ra bên bếp lửa hồng với vẻ mặt trầm ngâm. Anh đội viên nhìn Bác và cảm thấy yêu thương hơn. Bác chăm sóc từng người, nhẹ nhàng nhón chân để không làm họ giật mình tỉnh giấc. Khi anh thức dậy lần thứ ba, Bác vẫn còn thức. Anh mời Bác đi ngủ, nhưng Bác không thể vì lo cho đoàn dân công. Tấm lòng yêu thương của Bác ấm lòng anh đội viên, xua tan cái lạnh của cơn mưa bên ngoài. Vì sự quan tâm của Bác, anh quyết định thức cùng Bác.
Mẫu 2
Khi đêm xuống tại chiến khu Việt Bắc, dưới mái lều tranh ướt sũng xơ xác. Anh đội viên thức dậy, thấy Bác vẫn ngồi đó. Bác hiện ra bên bếp lửa hồng với vẻ mặt trầm ngâm, mái tóc bạc phủ đầy. Bác chăm sóc từng người, nhẹ nhàng nhón chân để họ không tỉnh giấc. Anh hỏi Bác tại sao không ngủ, nhưng Bác trả lời: “Chú cứ ngủ đi, ngày mai còn đánh giặc!”. Anh vẫn lo lắng khi thức dậy lần thứ ba, thấy Bác vẫn thức. Anh mời Bác đi ngủ, nhưng Bác không thể vì lo cho đoàn dân công. Tấm lòng của Bác khiến anh cảm động, và anh quyết định sẽ thức cùng Bác.
Câu 2. Liệt kê các chi tiết thể hiện tình cảm của Bác đối với các chiến sĩ và dân công. Chi tiết nào gây ấn tượng nhất cho em.
- Biểu hiện tình cảm của Bác dành cho chiến sĩ và dân công là điều rất rõ ràng:
- Chiến sĩ nói: 'Khi Bác đi thăm, chúng tôi cảm thấy an tâm/Mỗi người một phần/Nỗi lo sợ dường như tan biến/Duy chỉ còn lại niềm vui'
- Dân công nói: 'Tình thương Bác dành cho chúng tôi… Ngày càng sâu sắc/Mong rằng sẽ có nhiều hơn nữa'.
- Chi tiết ấn tượng nhất: Bác đi thăm và chăm sóc từng chiến sĩ bộ đội. Điều này thể hiện sự quan tâm và chu đáo của Bác.
Câu 3. Tìm các biểu hiện tình cảm của anh đội viên dành cho Bác Hồ (từ dòng 1 - dòng 44). Biểu hiện nào gây nhiều cảm xúc nhất trong em?
- Biểu hiện tình cảm của anh đội viên đối với Bác Hồ:
“Trái tim nghẹn ngào
Anh lặng lẽ tự hỏi:
- Bác ơi! Bác đã ngủ chưa?
Bác có cảm giác lạnh không?”
*
“Không biết nói gì thêm
Anh lo lắng cho Bác khi ốm
Tâm trí anh luôn bối rối”
*
“Anh bất ngờ và hoảng sợ
Nhưng Bác vẫn ngồi vững vàng”
*
“Anh vội vã và cứng đầu
Mời Bác nghỉ ngơi Bác ơi!”
*
“Niềm vui tràn ngập lòng
Anh luôn ở bên Bác”
- Chi tiết đặc biệt gây nhiều cảm xúc nhất: Sau khi biết rằng Bác không thể ngủ vì lo lắng cho nhân dân công, anh đội viên quyết định ở bên Bác. Điều này thể hiện lòng kính trọng, tôn trọng và tự hào của họ dành cho Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Câu 4. Trong bài thơ, câu “Đêm nay Bác không ngủ” được lặp lại bao nhiêu lần? Ý nghĩa của việc lặp lại này là gì?
- Câu thơ được lặp lại: 3 lần.
- Ý nghĩa: Thể hiện lòng yêu nước và tình thương dành cho nhân dân sâu sắc của Bác Hồ.
Câu 5. Hãy chỉ ra một số điểm miêu tả trong văn bản và giải thích tác dụng của chúng qua một ví dụ cụ thể.
- Miêu tả về Bác Hồ: 'Gương mặt Bác trầm ngâm”, “Người Cha với mái tóc bạc”, “Bác đi nhẹ nhàng”, “Hình ảnh Bác cao lớn”. Cung cấp một hình ảnh chân thực và sâu sắc về Bác Hồ.
- Miêu tả về thiên nhiên: “Ngoài trời mưa dầm”, “Những chiếc lều tranh mờ”, “Rừng núi đồi dốc, rất khó khăn”. Thể hiện tình hình khắc nghiệt và đau thương của thời kỳ kháng chiến.
Câu số 6. Trích đoạn sau là câu chuyện toàn bộ mà Minh Huệ được nghe kể về Bác. Xin vui lòng đọc đoạn và làm theo yêu cầu dưới đây:
“Một đêm, Bác Hồ ghé thăm một lán quân đội giữa rừng. Một lính tỉnh giấc thấy một ông cụ già Nùng đang chất củi vào lò sưởi giữa trại. Bóng dáng của ông cụ và ánh lửa như đang phát sáng, xua đi bóng tối và cái lạnh của núi rừng. Anh ta vội vàng mặc thêm áo ấm, định nằm xuống ngủ nhưng một linh tính nào đó bảo anh nên thức. Anh ta ngoắc đầu ra, căng mắt để quan sát và nhận ra Bác Hồ. Anh ta tỉnh bơ dậy vui mừng muốn reo lên nhưng lại chỉ cảm thấy run run và lặng lẽ thốt:
- Bác ơi, sao Bác không ngủ ạ? Thưa Bác, mời Bác nghỉ ngơi...
Bác cười hiền lành, ấm áp:
- Được thôi, cháu cứ ngủ đi, Bác sẽ đi ngủ.
Tuân theo lời Bác, anh đội viên trở về sạp. Nhưng làm thế nào có thể ngủ được khi gặp Bác Hồ và Bác Hồ vẫn thức. Vậy là anh lại vùng dậy, nài nỉ mời Bác đi ngủ sớm kẻo trời sáng. Bác lại dịu dàng nói: “Cháu hãy ngủ ngon, ngày mai đi đánh giặc. Cháu ngủ ngon là Bác khoẻ. Bác không buồn ngủ vì trời lạnh vẫn còn nhiều bộ đội và dân công ngủ dưới rừng.”...”
(Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” như thế nào?)
Chỉ ra điểm tương đồng và khác biệt giữa đoạn trích và bài thơ của Minh Huệ.
Gợi ý:
- Giống nhau: Kể lại một đêm Bác không ngủ trong quá trình chiến đấu chống Pháp. Thông qua đó thể hiện tình cảm sâu nặng của Bác đối với quân đội và nhân dân, cũng như lòng tôn kính và sự ngưỡng mộ của chiến sĩ đối với vị lãnh tụ của mình.
- Điểm khác biệt:
- Về hình thức: Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” viết dưới dạng thơ, mang tính trữ tình sâu sắc; còn “Nhà thơ Minh Huệ đã viết bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” như thế nào?” viết bằng văn xuôi, phản ánh nhiều hơn về cảm xúc cá nhân.
- Về nội dung: Trong bài thơ, một anh đội viên kể về một đêm Bác không ngủ, trong khi đó bài viết kia được trình bày từ góc nhìn thứ ba, chỉ là việc Minh Huệ nghe kể lại.
Soạn bài Đêm nay Bác không ngủ - Mẫu 2
2.1 Tác giả
- Minh Huệ (1927 - 2003), tên thật là Nguyễn Đức Thái.
- Ông ra đời tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
- Minh Huệ bắt đầu sáng tác thơ từ thời kháng chiến chống Pháp.
2.2 Tác phẩm
a. Bối cảnh sáng tác
Bài thơ được lấy cảm hứng từ các sự kiện diễn ra trong chiến dịch Biên giới vào cuối năm 1950, khi Bác Hồ đến trực tiếp tại mặt trận để giám sát và chỉ huy các hoạt động chiến đấu của quân đội và nhân dân Việt Nam.
b. Sắp xếp cấu trúc
Bao gồm 3 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “Lấy sức đâu mà đi”: lần thức dậy đầu tiên của anh đội viên.
- Phần 2. Tiếp tục đến “Anh thức luôn cùng Bác”: lần thức dậy thứ ba của anh đội viên.
- Phần 3. Phần còn lại: miêu tả về Bác Hồ trong tâm trí của anh đội viên.
c. Thể thơ
Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” thuộc thể thơ năm chữ.
d. Nội dung
Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ đã thể hiện lòng yêu thương sâu sắc, rộng lớn của Bác đối với quân đội và nhân dân, cũng như sự tôn kính, sự ngưỡng mộ của người lính đối với lãnh tụ.
e. Nghệ thuật
Ngôn ngữ đơn giản, sử dụng nhiều hình tượng tu từ, giai điệu trìu mến…
