Chuẩn bị bài đọc về một tác giả văn học - Kết nối tri thức

Đối với phần Đọc về một tác giả văn học trang 59, 60, 61, 62, 63, 64 trong Chuyên đề 3 Chuyên đề Văn 11 Kết nối tri thức, tài liệu chuẩn bị ngắn gọn giúp học sinh làm bài tập Chuyên đề học tập Ngữ văn 11 dễ dàng.

Chuẩn bị bài đọc về một tác giả văn học - Kết nối tri thức

I. Ý nghĩa của việc đọc một tác giả văn học

Khi nêu vấn đề đọc về một tác giả văn học, việc hiểu biết về tiểu sử, sự nghiệp, tư tưởng, tình cảm của tác giả và hoàn cảnh sáng tác là quan trọng. Những thông tin này giúp chúng ta hiểu sâu hơn về một tác phẩm cũng như con đường sự nghiệp của tác giả.

Đối với các tác giả văn học có nhiều tác phẩm, việc đọc rộng rãi và tìm hiểu về cuộc đời, sự nghiệp, tư tưởng, tình cảm, hoàn cảnh sáng tác sẽ giúp người đọc hiểu rõ hơn về cá tính sáng tạo, phong cách nghệ thuật của họ.

Nhiều tác giả văn học lớn có ảnh hưởng sâu rộng đến văn hoá. Việc tìm hiểu về họ và theo tấm gương sáng tạo, sống của họ giúp ta có thêm hiểu biết về cuộc sống, con người và văn hoá nói chung, giúp ta trưởng thành, trở thành một nhân cách độc lập, toàn vẹn.

II. Thực hiện việc đọc

1. Chọn tác giả và xác định cách đọc

Sách giáo khoa môn Ngữ văn từ cấp Trung học cơ sở đến cấp Trung học phổ thông đã giới thiệu những tác phẩm của nhiều tác giả lớn trong và ngoài nước. Tuy nhiên, vì hạn chế về thời gian, nhiều tác phẩm chỉ được đề cập một cách ngắn gọn. Do đó, việc tìm hiểu thêm về các tác giả và tác phẩm của họ là cần thiết. Bạn có thể lựa chọn tác giả dựa trên các tiêu chí sau:

- Tác phẩm của tác giả được học trong chương trình giáo khoa.

- Tác giả được yêu cầu đọc mở rộng trong sách giáo khoa môn Ngữ văn từ cấp Trung học cơ sở đến cấp Trung học phổ thông.

- Tác giả có tác phẩm phù hợp với sở thích và nhu cầu của bạn.

Có nhiều phong cách đọc và cách tiếp cận khác nhau với một tác giả đã chọn, ở đây chỉ đề cập đến hai phong cách là đọc rộng và đọc sâu. Nếu chọn cách đọc rộng, bạn cần tìm hiểu kỹ lưỡng về tác giả, từ lý lịch đến quá trình sáng tác, thể loại, tác phẩm, cũng như các bài phê bình, nghiên cứu về tác giả đó. Nếu chọn cách đọc sâu, bạn có thể tập trung vào một phần của sự nghiệp sáng tác hoặc một đề tài, tư tưởng, hoặc đặc điểm nổi bật của thể loại trong tác phẩm của tác giả. Quyết định chọn cách đọc nào phù hợp nên được đưa ra sau khi đã có kiến thức tổng quan về tác giả.

Tùy thuộc vào điều kiện và thời gian có sẵn, bạn có thể đặt ra những mục tiêu cụ thể, phù hợp và chọn cách đọc phù hợp nhất với bản thân (đọc cá nhân hoặc đọc nhóm để tăng cường giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm).

Câu hỏi (trang 60 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bạn đã chọn tác giả văn học nào? Tại sao lại chọn tác giả đó?

Trả lời:

Tác giả văn học mà tôi chọn là Nguyễn Trãi. Tôi lựa chọn ông vì ông là một trong những anh hùng dân tộc và là một nhà văn tài ba của lịch sử Việt Nam trong thời kỳ phong kiến. Có nhiều tư liệu lịch sử viết về ông.

2. Xây dựng hồ sơ về một tác giả

a. Tìm kiếm tài liệu

Cần tìm kiếm các nguồn tài liệu liên quan đến tác giả để thu thập thông tin. Các thông tin cần tìm hiểu bao gồm: tiểu sử và quá trình sáng tác của tác giả, các tác phẩm tiêu biểu, các bài viết liên quan.

Bạn có thể tìm kiếm tài liệu tại thư viện trường, thư viện địa phương, các tạp chí, sách báo hoặc trên internet.

Lưu ý: Đối với những tác giả nổi tiếng, có thể tìm thấy các tuyển tập sách, trong đó, nhiều tác phẩm của tác giả và các bài viết liên quan đã được tổng hợp, tuyển chọn kỹ lưỡng. Những tuyển tập này sẽ giúp bạn rất nhiều trong việc nghiên cứu về tác giả.

b. Tạo danh sách tài liệu

Do quá trình đọc và nghiên cứu về tác giả thường kéo dài một khoảng thời gian khá dài (thậm chí sau khi đã hoàn thành chuyên đề, bạn vẫn có thể tiếp tục nghiên cứu), do đó, việc tạo danh sách các tài liệu đã thu thập (bao gồm các tác phẩm của tác giả và các bài viết về tác giả, tác phẩm) sẽ giúp bạn dễ dàng lựa chọn tài liệu và xây dựng kế hoạch nghiên cứu hợp lý.

Ví dụ, nếu bạn chọn tác giả là Nam Cao, bạn có thể tổ chức các tài liệu liên quan thành một danh mục, từ đó lựa chọn những tài liệu cần thiết để đọc.

Câu hỏi (trang 61 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bạn đã tổ chức các tài liệu cần thiết về tác giả đã chọn chưa? Hãy cùng nhóm tạo danh sách tài liệu về tác giả.

Trả lời:

Tài liệu về nhà văn Nguyễn Trãi:

- Sách Văn Học - Nguyễn Trãi: thơ và cuộc đời; NXB Văn học.

- Nguyễn Trãi (1380 - 1442) - Tác giả trong bách khoa toàn thư Việt Nam; Trần Văn Trọng; Từ điểm học & bách khoa thư, số 1 (69), 1 - 2021.

- Nguyễn Trãi: cuộc đời và tác phẩm; NXB văn học.

3. Đọc, ghi chú và tổng hợp thông tin cần thiết về một nhà văn

a. Đọc và ghi chú thông tin về tiểu sử của nhà văn

Các thông tin cần chú ý ghi chú:

- Tên gốc và các bút danh (nếu có), năm sinh, năm mất (nếu đã qua đời);

- Quê hương, gia đình, đặc điểm cá nhân;

- Hướng đi và các giai đoạn sáng tác;

- Các tác phẩm đáng chú ý;

- Các giải thưởng (nếu có).

Từ việc đọc và nghiên cứu thông tin về tiểu sử tác giả, bạn có thể tạo ra bảng tiểu sử (tóm tắt các sự kiện theo thời gian). Ví dụ, bạn có thể tạo ra bảng tiểu sử về tác giả Nam Cao như sau:

Câu hỏi (trang 62 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Bạn cần tóm lược những thông tin nào khi tạo bảng tiểu sử về một tác giả văn học?

Giải đáp:

Những thông tin quan trọng khi xây dựng bảng tiểu sử về một tác giả văn học:

- Tên thật của tác giả và các bút danh (nếu có), năm sinh, năm mất (nếu đã qua đời);

- Quê hương, gia đình, đặc điểm cá nhân;

- Hướng đi và các giai đoạn sáng tác;

- Các tác phẩm đáng chú ý;

- Các giải thưởng (nếu có).

b. Đọc và ghi chú thông tin về tác phẩm của tác giả

*Đọc và ghi chú chi tiết

Bạn nên kết hợp đọc và ghi chú. Khi đọc từng tác phẩm trong một tập thơ, hãy ghi chú một số thông tin như: chủ đề, thể loại thơ, thời gian sáng tác, thông điệp, nét nghệ thuật đặc trưng,... Khi đọc một truyện ngắn, lưu ý ghi chú: chủ đề, cốt truyện/ tình huống, người kể chuyện, nhân vật, không gian và thời gian, ngôn từ trần thuật,... Đối với tiểu thuyết, hãy đọc theo từng chương, phần hoặc dòng kịch bản, hiểu rõ bối cảnh, các nhân vật và diễn biến của từng nhân vật (nhân vật chính, phụ,...); các sự kiện (điểm quan trọng, cao trào, khởi đầu); cách tạo câu chuyện và mô tả của tác giả. Với các tác phẩm hồi ký, hãy chú ý ghi chú về: chủ đề, sự thật về cuộc sống được tái hiện, sự thể hiện bản thân của tác giả qua việc tái hiện cuộc sống, thông điệp được truyền đạt,... Trong trường hợp đọc kịch, hãy tập trung vào cốt truyện, hành động (điểm quan trọng, cao trào, khởi đầu), các nhân vật, xung đột, ngôn từ, ý nghĩa,... Với văn bản nghị luận, hãy chú ý đến vấn đề được thảo luận, quan điểm của tác giả, cách sử dụng logic và chứng cứ, ngôn từ, dấu hiệu ngôn ngữ,...

Một số lưu ý khi đọc tác phẩm văn học:

- Bắt đầu đọc những tác phẩm bạn đã nghe đến, đã biết hoặc tác phẩm có tiêu đề giống với cuốn sách để có động lực và ấn tượng ban đầu.

- Hãy đọc như một độc giả để hiểu và thưởng thức các giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm hoặc 'đọc như một nhà văn' để cảm nhận quá trình sáng tác của tác giả, từ đó trở thành 'đồng tác giả' với tác giả.

- Với những tác phẩm dài, thời gian đọc thường kéo dài và bạn có thể cần phải tạm dừng nhiều lần. Tuy nhiên, với từng phần cụ thể, hãy dành thời gian để đọc kỹ, không làm gián đoạn mạch cảm xúc.

- Áp dụng những kỹ năng đã được huấn luyện khi đọc văn bản như tưởng tượng, suy luận, kết nối,... để có thể theo dõi từng chi tiết, hình ảnh, dòng cảm xúc của tác phẩm.

*Tổng kết, đánh giá

- Tổng kết về mỗi cuốn sách:

Có thể tổng hợp, liên kết các tác phẩm và đưa ra nhận xét tổng quan về mỗi cuốn sách dựa trên các nội dung sau: các chủ đề chính được thể hiện; giá trị tổng thể của cuốn sách (bao gồm giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật nổi bật); những điểm đặc biệt, dấu ấn đặc trưng mà tác phẩm ghi lại trong lòng người đọc; vai trò của cuốn sách trong quá trình sáng tác của tác giả.

Nếu bạn đọc một tập hợp gồm nhiều tác phẩm thuộc nhiều thể loại, thì nội dung tổng kết sẽ tương ứng với việc tổng quát từng thể loại trong sáng tác của tác giả.

- Đánh giá tổng quát:

Khi đọc và kết nối các cuốn sách hoặc các thể loại trong sáng tác của tác giả, bạn sẽ có cái nhìn tổng quan, đầy đủ về toàn bộ quá trình sáng tác. Trong quá trình đánh giá, bạn có thể tập trung vào các nội dung:

+ Các giai đoạn sáng tác, thể loại sáng tác chính và các tác phẩm tiêu biểu cho từng giai đoạn, từng thể loại;

+ Chủ đề nổi bật được đề cập trong các tác phẩm;

+ Những vấn đề trọng tâm được đặt ra trong các tác phẩm (theo đặc điểm thể loại đã nêu ở trên), cách giải quyết của tác giả đối với từng vấn đề;

+ Những điểm nổi bật về nghệ thuật trong các tác phẩm;

+ Vị trí của các tác phẩm trong nền văn học.

c. Đọc và ghi chép các nghiên cứu, đánh giá về tác giả

Đọc các bài viết về tác giả (bao gồm bài viết về con người, phong cách nghệ thuật; về các sáng tác cụ thể làm nên tên tuổi;...) sẽ giúp bạn có thêm những thông tin cần thiết nhằm định hướng cho việc tìm hiểu; có thêm điểm tựa để khẳng định được giá trị của các tác phẩm và vị trí, đóng góp của tác giả.

Thông thường, đối với các tác giả lớn, có rất nhiều bài viết và công trình nghiên cứu. Bạn có thể tìm và đọc những bài viết, công trình này bằng cách sử dụng từ khóa liên quan đến mục tiêu đọc mà bạn đã chọn (những nội dung trọng tâm được tổng kết, đánh giá khi đọc tác phẩm). Ví dụ, sau khi đọc các truyện ngắn của Nam Cao, bạn có thể tìm đọc các bài viết có liên quan để hiểu thêm về các đề tài, nhân vật, nghệ thuật viết truyện ngắn và cảm hứng trong các tác phẩm của nhà văn, từ đó nhận biết được phong cách nghệ thuật của tác giả này.

Khi đọc các bài viết về tác giả, bạn có thể ghi lại những nhận định, đánh giá theo từng vấn đề:

- Cuộc đời và sự nghiệp;

- Các chặng đường sáng tác và các yếu tố ảnh hưởng;

- Quan điểm, khuynh hướng sáng tác, giá trị của các tác phẩm;

- Phong cách nghệ thuật của tác giả;

- Vị trí của tác giả trong văn học dân tộc.

d. Tổng hợp các thông tin đã đọc và ghi chép

Khi đã đọc và ghi chép các thông tin về tiểu sử, các nghiên cứu và đánh giá về tác giả và tác phẩm, bạn đã thu thập được một lượng thông tin đáng kể để xây dựng bộ hồ sơ đọc cá nhân hoặc nhóm. Có thể ghi lại tất cả kết quả đọc theo hướng dẫn trong phiếu sau:

Việc đọc về một tác giả đòi hỏi sự đầu tư thời gian và sự nghiêm túc, cùng với việc áp dụng nhiều kiến thức và kỹ năng. Để đạt được kết quả tích cực, bạn cần tham khảo ý kiến của giáo viên trong quá trình thực hiện từng bước.

Câu hỏi (trang 64 sách Chuyên đề học tập Ngữ văn 11): Xây dựng kế hoạch đọc và tìm hiểu về một tác giả (tự chọn) có tác phẩm trong chương trình học từ lớp 6 đến lớp 11 môn Ngữ văn.

Trả lời:

Kế hoạch đọc và tìm hiểu về tác giả Nguyễn Trãi

1. Lựa chọn và xác định phương hướng đọc

- Về tác giả Nguyễn Trãi. 

- Lý do chọn: Nguyễn Trãi là một trong những anh hùng dân tộc lỗi lạc và là một nhân vật tài ba hiếm có trong lịch sử Việt Nam thời phong kiến. Có rất nhiều tài liệu lịch sử viết về ông.

2. Xây dựng hồ sơ về một tác giả

Tập hợp các tài liệu cần đọc về tác giả:

- Sách Văn Học - Nguyễn Trãi thơ và cuộc đời; NXB Văn học.

- Nguyễn Trãi (1380 - 1442) - Tác giả bách khoa thư Việt Nam; Trần Văn Trọng; Từ điểm học & bách khoa thư, số 1 (69), 1 - 2021.

- Nguyễn Trãi cuộc đời và tác phẩm; NXB văn học.

3. Đọc và ghi chép, tổng hợp thông tin cần thiết về một tác giả

a. Đọc và ghi chép thông tin về tiểu sử tác giả:

- Tên thật của tác giả và các bút danh (nếu có), năm sinh, năm mất (nếu đã qua đời);

- Quê quán, gia đình, đặc điểm cá nhân;

- Hướng đi và các giai đoạn sáng tác;

- Những tác phẩm đáng chú ý;

- Các giải thưởng (nếu có).

b. Đọc và ghi chép thông tin về tác giả 

- Đọc và ghi lại thông tin chi tiết về các tác phẩm của tác giả Nguyễn Trãi

- Tổng hợp và đánh giá:

+ Tổng hợp về từng cuốn sách

+ Tiến hành đánh giá

c. Đọc và ghi chép những nghiên cứu, nhận định về tác giả Nguyễn 

d. Tổng hợp lại các nội dung đã đọc và ghi chép.

Tìm kiếm trong các bài soạn Chuyên đề Văn 11 Chuyên đề 3: Đọc, viết và giới thiệu về một tác giả văn học khác.