Trước khi đọc văn bản Ai đã đặt tên cho dòng sông, tìm hiểu thêm về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường. Phần 1 mô tả dòng sông Hương ở đâu?
Nội dung chính
Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương. |
Đọc trước
Câu 1 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Trước khi đọc văn bản Ai đã đặt tên cho dòng sông, tìm hiểu thêm về tác giả Hoàng Phủ Ngọc Tường.
Phương pháp giải:
Lựa chọn thông tin phù hợp để đọc hiểu.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
* Tác giả:
+ Hoàng Phủ Ngọc Tường sinh ngày 9 tháng 9 năm 1937, tại thành phố Huế, nhưng quê gốc ở làng Bích Khê, xã Triệu Long, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Sau khi học hết bậc trung học ở Huế, ông lần lượt trải qua:
+ Năm 1960: tốt nghiệp khóa I ban Việt Hán, Đại học Sư phạm Sài Gòn.
+ Năm 1964: nhận bằng Cử nhân triết Đại học Văn khoa Huế.
+ Năm 1960 - 1966: dạy tại trường Quốc Học Huế.
+ Năm 1966 - 1975: thoát ly gia đình để lên chiến khu, tham gia cuộc kháng chiến chống Mỹ bằng hoạt động văn nghệ.
+ Năm 1978: được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam.
- Ông từng là Tổng thư ký Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên - Huế, Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Bình Trị Thiên, Tổng biên tập tạp chí Cửa Việt.
* Tác phẩm chính
- Ngôi sao trên đỉnh Phu Văn Lâu (1971), Rất nhiều ánh lửa (1979), Ai đã đặt tên cho dòng sông (1986), Bản di chúc của cỏ lau (1984), Ngọn núi ảo ảnh (1999),...
* Phong cách nghệ thuật
- Là một trong những nhà văn chuyên về bút kí.
- Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý... Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.
Khi đọc lần 1
Câu 1 (trang 69, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Phần 1 mô tả dòng sông Hương ở đâu?
Phương pháp giải:
Đọc phần 1, chú ý mô tả chi tiết vị trí dòng sông Hương.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Dòng sông Hương được mô tả khi ở rừng già, mang vẻ đẹp huyền bí, hoang sơ
Khi đọc lần 2
Câu 2 (trang 70, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Tác giả đã tưởng tượng về sông Hương như thế nào trước khi nó chảy qua thành phố Huế?
Phương pháp giải:
Đọc phần 2, chỉ ra mô tả chi tiết sông Hương sau khi chảy qua rừng già.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Tưởng tượng về sông Hương trước khi chảy qua thành phố Huế:
+ ...sông Hương đã liên tục thay đổi, quanh co và uốn lượn, theo những đường cong mềm mại,...
→ Trước khi chảy qua thành phố Huế, sông Hương uốn lượn như một tấm lụa mềm mại, mang vẻ đẹp phong phú với nhiều phù sa từ rừng già tràn xuống.
Khi đọc 3
Câu 3 (trang 71, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Đặc điểm của sông Hương khi chảy qua thành phố Huế là gì?
Phương pháp giải:
Đọc phần 3, chỉ ra chi tiết miêu tả sông Hương khi chảy trong thành phố.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Khi chảy trong thành phố: ...dòng sông thay đổi liên tục, uốn mình mềm mại. Sông Hương trở thành một người phụ nữ tài năng đánh đàn vào buổi tối. Có nhiều lần tôi thất vọng khi nghe nhạc Huế vào ban ngày hoặc trên sân khấu nhà hát...
→ Sông Hương đẹp đẽ, tươi vui khi chảy qua thành phố.
Khi đọc 4
Câu 4 (trang 71, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý chi tiết thể hiện tình cảm, cảm xúc của nhân vật “tôi”.
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần 3, chỉ ra chi tiết, từ ngữ biểu lộ cảm xúc.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Chi tiết thể hiện tình cảm, cảm xúc:
+ ...Tôi vừa từ miền Nam với khói lửa đến đây, lâu xa Huế, và Lê-nin-grát đã đánh thức trong tâm hồn tôi ước mơ của tuổi trẻ...
+ ...Tôi muốn biến thành một con chim nhỏ đứng trên con tàu thuỷ tinh để bay ra biển. Tôi vỗ tay hồ hởi, nhưng sông Nê-va đang chảy quá nhanh, không để cho đàn chim hải âu nói một từ với bạn của chúng đang nhìn chằm chằm theo.
+ ...Nhớ lại sông Hương của tôi, tôi thấy vẻ đẹp yên bình của nó khi chảy qua thành phố...
Khi đọc 5
Câu 5 (trang 72, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Nét đặc biệt của sông Hương sau khi rời khỏi thành phố Huế là gì?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần 3 ở cuối, chỉ ra chi tiết thể hiện sông Hương khi rời thành phố.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Nét đặc biệt:
+ ...Sông đột ngột thay hướng dòng, chuyển từ hướng đông sang hướng tây để gặp lại thành phố một lần nữa tại góc thị trấn Bao Vinh xưa...
→ Nét đặc biệt đó là sau khi rời khỏi thành phố, sông Hương đột ngột thay đổi dòng để tái gặp thành phố.
Khi đọc 6
Câu 6 (trang 73, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Sông Hương được miêu tả như thế nào qua các giai đoạn lịch sử?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần 4 đoạn đầu, tìm những chi tiết miêu tả sông Hương qua các giai đoạn lịch sử của đất nước.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Sông Hương là nhân chứng của lịch sử, chứng kiến mọi biến cố của Huế.
Khi đọc 7
Câu 7 (trang 73, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Chú ý biện pháp nghệ thuật mà tác giả sử dụng để mô tả sông Hương.
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần 4, nhớ lại kiến thức về biện pháp tu từ để tìm ra biện pháp tác giả sử dụng.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Biện pháp tu từ nhân hóa “thời gian ngân vang; sử thi viết, nắng đem ra phơi”
→ Mô tả sông Hương bằng cách gắn liền với lịch sử dân tộc.
Khi đọc 8
Câu 8 (trang 74, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Ở phần cuối này, sông Hương được nhìn nhận từ góc độ nào?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ phần 5, tìm chi tiết miêu tả sông Hương từ khía cạnh nào?
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Sông Hương được nhìn nhận từ góc độ thơ ca.
→ Mô tả sông Hương như một điệu nhảy của âm nhạc Huế.
Sau khi đọc 1
Câu 1 (trang 74, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Nhận xét về tiêu đề Ai đã đặt tên cho dòng sông và phân tích cấu trúc của bài viết
Phương pháp giải:
Đọc kỹ cả bài, nhận xét về tiêu đề và phân tích cấu trúc
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Tiêu đề Ai đã đặt tên cho dòng sông là một câu hỏi, đặc điểm này rất độc đáo của nhà văn, nhằm giới thiệu cho người đọc biết về nội dung của tác phẩm là “tìm kiếm nguồn cội của dòng sông Hương”. Điều này nhấn mạnh về sự huyền thoại của dòng sông Hương, thể hiện lòng biết ơn đối với những người mở đường khám phá lãnh thổ đó.
- Cấu trúc:
+ Phần 1 (từ đầu đến “quê hương xứ sở”): Hành trình của sông Hương
+ Phần 2 (phần còn lại): Vẻ đẹp lịch sử, văn hóa và thơ ca của sông Hương
Sau khi đọc 2
Câu 2 (trang 74, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hãy tóm tắt đặc điểm hình ảnh sông Hương trong văn bản theo bảng hướng dẫn sau:
![](https://img.tripi.vn/cdn-cgi/image/width=700,height=700/https://gcs.tripi.vn/public-tripi/tripi-feed/img/476099WmX/anh-mo-ta.png)
Phương pháp giải:
Đọc cẩn thận toàn bài, dựa vào cấu trúc của văn bản để xác định đặc điểm điền vào bảng.
Lời giải chi tiết:
Góc nhìn |
Đặc điểm |
Vẻ đẹp |
|
Địa lí |
Sông Hương ở thượng nguồn |
Sông Hương vùng thượng nguồn mang vẻ đẹp mãnh liệt, hoang dại và bí ẩn nhưng cũng có lúc dịu dàng và say đắm. |
Mang vẻ đẹp hùng vĩ và rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn. Sông Hương lúc mãnh liệt qua những ghềnh thác, lúc trở nên dịu dàng giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng. |
Sông Hương trước khi chảy qua thành phố Huế |
Sông Hương mang vẻ đẹp thơ mộng và trữ tình. |
Sông Hương vẫn còn dư vang của Trường Sơn với sắc nước xanh thẳm, mềm như tấm lụa, với những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi. |
|
Sông Hương giữa lòng thành phố Huế |
Sông Hương mang vẻ đẹp tình tứ, duyên dáng, vui tươi. |
chuyển dòng một cách liên tục, uốn mình theo những đường cong thật mềm. Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. Đã nhiều lần tôi thất vọng khi nghe nhạc Huế giữa ban ngày hoặc trên sân khấu nhà hát. |
|
Sông Hương trước khi từ biệt thành phố Huế |
Vẫn mang trong mình vẻ đẹp duyên dáng, dịu dàng. |
Đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ. |
|
Lịch sử |
|
|
Là chứng nhân lịch sử, chứng kiến mọi biến cố của Huế. |
Thơ ca |
|
|
Sông Hương là cái nôi của âm nhạc Huế. |
Sau khi đọc 3
Câu 3 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Qua việc mô tả hình ảnh sông Hương, tác giả thể hiện tình cảm thái độ gì đối với quê hương xứ sở?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ toàn bài, dựa vào nội dung và những chi tiết tiết lộ cảm xúc của tác giả để suy luận tình cảm thái độ của tác giả với quê hương, xứ sở.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Hiện lên tình cảm, cảm xúc yêu quý của tác giả dành cho dòng sông Hương cùng với thiên nhiên và con người nơi đây.
+ Đôi khi, tôi vẫn gặp trong những buổi sáng đà giấc, một chiếc áo cưới của Huế xưa, rất cũ: chiếc áo màu xanh lục với loại vải mỏng mịn màu xanh nhạt lót lên một lớp màu đỏ bên trong, tạo ra một gam màu tím nhẹ nhàng, theo bóng dáng con người, nhưng ngày xưa các cô dâu trẻ vẫn mặc sau giấc mơ dịu dàng.
+ Có một đoạn thơ về sông Hương, và tôi hi vọng đã đưa ra nhận xét công bằng về nó khi nói rằng dòng sông ấy không bao giờ tái hiện lại chính mình trong trí tưởng tượng của các họa sĩ.
Sau khi đọc 4
Câu 4 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hãy chỉ ra ý nghĩa của việc kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình trong việc mô tả hình tượng sông Hương và thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” qua một đoạn đặc biệt trong văn bản.
Phương pháp giải:
Đọc cẩn thận toàn bài, tìm hiểu yếu tố tự sự và trữ tình xuất hiện trong văn bản, thông qua việc kết hợp đó để hiểu ý nghĩa của văn bản.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Tác dụng của sự kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình trong việc mô tả hình tượng sông Hương và thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” được thể hiện rõ nét qua một đoạn văn đặc biệt trong văn bản mô tả lại vẻ đẹp của dòng sông Hương từ khi ở Nguồn cao xuống đến khi đi qua Huế.
+ Việc mô tả sông Hương ở nhiều khía cạnh đã thể hiện sự quan sát tinh tế và tình yêu thương của tác giả với nơi đây.
+ Sự chân thành được thể hiện rõ nét qua việc kết hợp hài hòa giữa tự sự và trữ tình.
Sau khi đọc 5
Câu 5 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Thông điệp mà tác giả muốn gửi đến bạn đọc là sự kỳ diệu và đa dạng của văn hóa Huế, được thể hiện qua mô tả về con sông Hương và nét đẹp tinh tế của người con gái Huế.
Phương pháp giải:
Đề xuất đọc toàn bài và trình bày quan điểm cá nhân về thông điệp và giá trị văn hóa được thể hiện trong văn bản.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Tác giả đã sử dụng màu sắc văn học để mô tả sự thanh nhã và quý phái của sông Hương, từ đó khắc họa nét đặc trưng của văn hóa Huế qua các thời kỳ lịch sử, đồng thời vẽ lên hình ảnh về vẻ đẹp tinh túy của người con gái xứ Huế.
Sau khi đọc 6
Câu 6 (trang 75, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Sau khi đọc văn bản, em nhận thấy sức hút đặc biệt của cảnh đẹp thiên nhiên quê hương mình, và em đã viết về một cảnh đẹp của quê hương bằng một đoạn văn ngắn.
Phương pháp giải:
Từ cách miêu tả của tác giả, em đã kết nối với cảnh đẹp của quê hương mình và trình bày thành một đoạn văn ngắn.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Bãi biển Đồ Sơn là biểu tượng của quê hương em, với vẻ đẹp hùng vĩ và sự hấp dẫn độc đáo. Cảnh quan tại đây không chỉ là bãi cát vàng trải dài, dòng nước xanh biếc, mà còn là những tảng đá lạ mắt nằm rải rác trên bãi biển. Đây thực sự là một điểm du lịch đáng để khám phá và thưởng ngoạn, là niềm tự hào của người dân địa phương và điểm đến không thể bỏ qua của du khách.