Buzz
Chuẩn bị bài văn Số phận con người (Sô-lô-khốp)
I. Tác giả và tác phẩm
1. Tác giả
- A.Sô-lô-khốp (1905-1984) là một nhà văn nổi tiếng của Liên Xô, đã được trao giải thưởng Nobel văn học vào năm 1965 (ông cũng đã được trao giải thưởng văn học Lê-nin và giải thưởng văn học quốc gia).
- Phong cách nghệ thuật của Sô-lô-khốp: nổi bật là viết đúng sự thật. Ông không tránh né những sự thật khắc nghiệt trong việc phản ánh những bức tranh toàn cảnh của thời đại, những cảnh đời, và những số phận đau thương. Trong sáng tác của ông, yếu tố bi và yếu tố hùng, yếu tố sử thi và yếu tố tâm lý luôn được kết hợp một cách hài hòa.
- Các tác phẩm tiêu biểu: bao gồm tập truyện ngắn Những câu chuyện từ sông Đông, các tiểu thuyết như Sông Đông êm đềm, Đất vỡ hoang, Họ chiến đấu vì Tổ quốc,...
2. Tác phẩm
- Về nội dung: Truyện ngắn Số phận con người (1957) của Sô-lô-khốp đánh dấu một bước tiến quan trọng trong văn học Nga. Sự sâu sắc và triết lý của tác phẩm đã khiến nhiều người xem nó như một loại tiểu thuyết anh hùng.
- Tác phẩm phản ánh cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện, chân thực, đồng thời khám phá sâu hơn về tính cách của người Nga, khí phách anh hùng và lòng nhân hậu của người lính Xô-viết.
Đoạn trích này là phần kết của truyện.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 124 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2):
Tình trạng và tâm trạng của Andrei Sokolov sau chiến tranh và trước khi gặp Valeria.
- Bối cảnh:
+ Trải qua hàng trăm nỗi đắng cay: “Tôi đã đặt chân trên đất người... đến cùng”.
+ Mất vợ con, mất tổ ấm, không còn hy vọng, không thể trở về quê nhà.
+ Trở thành kẻ lang thang, sống nhờ vào lòng nhân ái, chìm đắm trong men rượu để lãng quên quá khứ.
⇒ Chiến tranh đã lấy đi tất cả những điều quý giá nhất: quê hương, gia đình, tình yêu thương, niềm hi vọng.
- Tâm trạng:
+ Tan nát, mất hồn, chìm trong bi kịch, lẻ loi, âm thầm chịu đựng nỗi cô đơn.
+ Anh tìm đến rượu để xoa dịu nỗi đau.
+ Những giọt nước mắt: bi thương không thể diễn tả bằng lời.
⇒ Anh đã rơi vào cuộc sống vô vị, không ý nghĩa.
⇒ Bi kịch của con người trong thời chiến.
Câu 2 (trang 124 sách giáo khoa Ngữ văn 12 Tập 2):
- Việc Andrei nhận Valeria làm con nuôi đã làm thay đổi toàn bộ cuộc đời hai cha con:
+ Valeria được có người bảo vệ, một mái ấm gia đình.
+ Anh Andrei tìm lại ý nghĩa cuộc sống, tìm thấy tình yêu để xóa tan nỗi đau của chiến tranh.
- Tâm hồn trong trẻo của bé Valeria:
+ Dù mặt lấm lem, quần áo bẩn thỉu nhưng đôi mắt vẫn rạng ngời.
+ Khi được Andrei gọi, bé Valeria lên xe, chờ nghe câu trả lời.
+ Ngồi trên xe, im lặng, suy tư, thỉnh thoảng nhìn ngắm Andrei…
+ Trả lời những câu hỏi một cách ngây thơ.
+ Bộc lộ cảm xúc, ước mơ, hy vọng khi được nhận làm con.
⇒ Hạnh phúc, ngạc nhiên và sung sướng.
- Tấm lòng nhân ái của Andrei:
+ Khi gặp Valeria: cảm thấy quý trọng và nhớ mãi.
+ Đối diện với hoàn cảnh đáng thương và tâm hồn trong trẻo của Valeria ⇒ chấp nhận làm con ⇒ quyết định đột ngột, trái tim bắt đầu.
+ Nghe thấy tiếng thở dài của bé: sử dụng những hình ảnh nhỏ bé, đáng thương để so sánh với Valeria tội nghiệp.
+ Chăm sóc Valeria như con ruột.
+ Dù khổ sở nhưng vẫn kiên nhẫn vì lo lắng Valeria sẽ phải chịu đau khổ.
⇒ Tràn đầy tình yêu thương, lòng nhân ái, và trách nhiệm.
- Quan điểm về nhân vật trùng khớp với quan điểm của tác giả:
⇒ Được hoàn thiện bởi tình thương, hướng tới cuộc sống an lành, tinh thần trong sáng của tuổi thơ, đầy nhân văn.
Câu 3 (trang 124 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
* Cuộc sống cô đơn, đau khổ với những khó khăn đầy gánh nặng của Andrei Xô-cô-lop đã được mô tả rất sống động, chân thực:
- Khó khăn trong việc chăm sóc Valeria.
- Rủi ro trong công việc: chiếc xe của anh bị va phải con bò nên anh bị tước bằng, mất việc, phải lang thang để kiếm sống.
- Thân thể anh ngày càng suy nhược: “trái tim tôi đã kiệt sức, đã vỡ vụn vì nỗi đau”.
- Nỗi ám ảnh không dứt: gần như mỗi đêm thức giấc trên chiếc gối “đều ngập trong nước mắt”.
⇒ Anh phải chịu đựng những nỗi đau không thể giải tỏa, thời gian cũng không làm dịu bớt nỗi đau trong lòng.
* Sức mạnh vượt qua gian khổ:
- Nhờ tấm lòng nhân hậu, tình thương cho trẻ thơ.
- Sự gan dạ và lòng dũng cảm.
⇒ Là biểu tượng của số phận và tinh thần cao quý của dân tộc Nga.
Câu 4 (trang 124 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
* Thái độ của người kể chuyện: niềm tin vào một thế hệ tương lai thông qua hình ảnh của cậu bé Va - ni - a: “Tưởng rằng người Nga ấy,…sẽ đối mặt với mọi thách thức...”.
* Ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề ở cuối tác phẩm: là lời diễn đạt cảm xúc của nhà văn với độc giả: “Hai con người bị cô lập, hai hạt cát đã bị sức mạnh cồng kềnh của bão tố chiến tranh cuốn đi xa xôi... nếu tổ quốc kêu gọi”.
⇒ Thể hiện ý nghĩa tư tưởng của tác phẩm:
+ Tác giả biểu lộ sự ngưỡng mộ và tin tưởng vào tính cách kiên cường của người Nga.
+ Gợi mở và kêu gọi sự quan tâm của cộng đồng đối với phẩm chất con người và lên án chiến tranh bất công.
+ Kêu gọi sự chú ý, trách nhiệm của toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân không may.
Câu 5 (trang 124 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
Qua đoạn trích, Sô - lô - khốp thể hiện về số phận con người:
- Đối với Sô - lô - khốp, trong cuộc sống, con người có thể đối mặt với nhiều bất hạnh, nỗi đau, và sự mất mát.
- Tác giả tập trung khám phá về nỗi đau của con người sau chiến tranh.
- Tuy nhiên, nhà văn vẫn giữ niềm tin vào số phận của con người, vào tính cách kiên cường của người Nga, cũng như vào tình yêu cuộc sống.
III. Luyện tập
Câu 1 (trang 124 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
- Tác phẩm truyện ngắn Số phận con người là tác phẩm đầu tiên trong văn học Xô viết sau chiến tranh đã can đảm nhìn nhận trực diện về sự thật đau thương của chiến tranh.
- Các nhân vật trong tác phẩm là những người thông thường, thậm chí là những người nhỏ bé, đại diện cho mọi số phận con người đối mặt với những khó khăn phức tạp của chiến tranh.
- Trong tác phẩm cũng có một phần trữ tình ngoại đề ở cuối để thể hiện sự đồng cảm, lòng tin và khâm phục của tác giả đối với tính cách kiên cường và nhân hậu của người Nga.
⇒ Tác phẩm không chỉ lên án mạnh mẽ sự tàn bạo của chiến tranh phát xít mà còn khẳng định sức mạnh và lòng nhân ái của con người Nga, tính cách Nga.
Câu 2 (trang 124 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
Hãy tưởng tượng và viết về cuộc sống tương lai của hai bố con An - đrây Xô - cô – lôp:
Ví dụ: Hai cha con tìm thấy một cuộc sống yên bình tại một ngôi làng nhỏ. Họ cùng với cộng đồng địa phương bắt đầu xây dựng một tương lai mới, Xô - cô - lôp có một công việc ổn định, anh ấy không còn phải trút bầu rượu, bé Va - ni - a đi học cùng với bạn bè... Cuộc sống của họ tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Những vết thương trong quá khứ dần dần lành lại và ngủ yên trong kí ức của họ.
