Buzz
Truyện ngắn Bến quê đã khơi gợi lòng yêu quê hương và sự trân trọng cuộc sống gia đình. Tác phẩm được thảo luận trong chương trình học Ngữ văn lớp 9.
Mytour giới thiệu tài liệu Soạn văn 9: Bến quê cho các bạn học sinh. Mời bạn xem thông tin chi tiết dưới đây.
Chuẩn bị bài về tác phẩm Bến quê - Mẫu 1
Soạn chi tiết bài về tác phẩm Bến quê
I. Tác giả
- Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989) sinh ra tại làng Thơi, xã Quỳnh Hải (nay là Sơn Hải), huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
- Vào đầu năm 1950, ông nhập ngũ và theo học tại trường Sĩ quan Lục quân Trần Quốc Tuấn.
- Từ năm 1952 đến năm 1958, ông làm việc và tham gia chiến đấu tại Sư đoàn 320.
- Năm 1963, Nguyễn Minh Châu gia nhập Phòng Văn nghệ quân đội, sau đó chuyển sang làm việc tại tạp chí Văn nghệ Quân đội.
- Năm 2000, ông được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm:
- Tiểu thuyết: Cửa sông (1967), Dấu chân người lính (1972), Lửa từ những ngôi nhà (1977)...
- Tập truyện ngắn: Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1987)...
- Các tác phẩm viết cho thiếu nhi: Từ giã tuổi thơ (tiểu thuyết, 1974), Đảo đá kỳ lạ (1985)...
- Tiểu luận phê bình: Trang giấy trước đèn (1994)
II. Nội dung
1. Ngữ cảnh sáng tác
Trong tập truyện Bến quê xuất bản vào năm 1985, truyện ngắn Bến quê đã được in.
2. Ý nghĩa của tiêu đề
- “Bến quê” là biểu tượng gần gũi và thân thiết nhất với Nhĩ. Đó là hình ảnh của sự gắn bó mạnh mẽ với quê hương, với những cảnh đẹp mộc mạc và những giá trị truyền thống. Bến quê không chỉ là nơi sinh sống mà còn là nguồn cảm hứng, là hình mẫu của tình thân, của tình yêu thương và sự an ổn. Những diễn tả về bến quê khắc sâu trong tâm trí và tình cảm của Nhĩ, tạo nên một phần không thể thiếu của cuộc sống và tâm hồn của anh.
- Tiêu đề “Bến quê” mang thông điệp đánh thức sự trân trọng của mọi người đối với những giá trị bình dị và gần gũi trong cuộc sống và quê hương. Đây cũng là điều nhà văn muốn truyền đạt đến độc giả thông qua tiêu đề của tác phẩm.
3. Cấu trúc
Bao gồm 3 phần:
- Phần 1. Từ đầu đến “trước cửa sổ nhà mình”: Miêu tả tình cảnh của nhân vật Nhĩ qua cuộc trò chuyện với Liên.
- Phần 2. Tiếp theo đến “lá buồm cánh dơi in bật trên một vùng nước đỏ”: Hành trình sang bên kia sông của Tuấn.
- Phần 3. Phần còn lại: Câu chuyện về cuộc gặp gỡ của Nhĩ với cụ giáo Khuyến.
4. Tóm tắt nội dung
Nhĩ, một người đàn ông đã đi qua nhiều miền đất, nhưng khi đến cuối cuộc đời, ông phải liệt giường trong bệnh tật. Nhìn ra bãi bồi bên kia sông, nơi mảnh đất quê thân thương, anh nhận ra vẻ đẹp giản dị, gần gũi của quê hương mình. Chính trên giường bệnh, anh mới thấu hiểu được những vất vả, tình thương và hy sinh của vợ mình. Nhĩ ao ước được đặt chân lên bờ bên kia sông, nhưng bệnh tật không cho phép, nên ông nhờ con trai của mình. Tuy nhiên, con trai không hiểu nguyện vọng của cha, nên đã điều khiển một cách miễn cưỡng và cuối cùng bị cuốn vào trò chơi ngoài đường, làm mất cơ hội duy nhất trong ngày để băng qua con sông. Từ những trải nghiệm đó, Nhĩ hiểu rằng cuộc sống thực sự đích thực không thể tránh khỏi những vòng xoáy, thử thách; chỉ khi thoát ra khỏi chúng, con người mới có thể hướng tới những giá trị đích thực trong cuộc sống.
III. Đọc - Hiểu văn bản
1. Hoàn cảnh của Nhĩ
- Quá khứ: “đã từng đặt chân đến mọi nẻo đường trên trái đất”.
- Hiện tại: Bị bệnh, phải nằm yên, cái anh thấy là chỉ có bãi bồi bên kia sông Hồng từ cửa sổ nhà mình.
=> Một tình huống đầy bi kịch, đau đớn làm cho cuộc sống trở nên vô thường.
2. Suy tư của Nhĩ khi nằm trong giường bệnh
* Về vẻ đẹp của tự nhiên
- Góc nhìn: từ khung cửa sổ trong căn phòng của mình.
- Phong cảnh tự nhiên:
- Các bông hoa bằng lăng vào cuối mùa có màu sắc đậm hơn.
- Bầu trời mùa thu dường như cao hơn.
- Vẻ đẹp phong phú của bãi bồi bên kia sông.
=> Không gian dường như quen thuộc, gần gũi nhưng giờ đây lại trở nên mới mẻ với Nhĩ, như là lần đầu tiên anh cảm nhận được toàn bộ vẻ đẹp và sự giàu có của nó.
* Ấn tượng về Liên
- Lần đầu tiên Nhĩ chú ý đến Liên đang mặc chiếc áo vá, cảm nhận được sự âu yếm của những ngón tay gầy guộc vuốt ve bên vai, nhận ra tất cả tình yêu thương, sự hiền hậu và hy sinh của vợ.
- Nhĩ mới thấu hiểu sâu sắc và biết ơn với người vợ của mình: “Cũng như bãi bồi nằm bên kia sông, tâm hồn của Liên vẫn giữ nguyên những nét hiền hậu và sẵn sàng hy sinh từ thuở xưa, và chính nhờ điều đó mà sau những ngày tháng bôn ba tìm kiếm… Nhĩ đã tìm thấy nơi bình yên trong gia đình trong những ngày này”.
* Nhận định về chính mình của Nhĩ: Khát khao được đặt chân lên bãi bồi bên kia dòng sông.
=> Tác giả muốn truyền đi thông điệp về việc trân trọng những giá trị giản dị nhất trong cuộc sống, quê hương và đất nước.
Soạn văn Bến quê ngắn gọn
I. Trả lời câu hỏi
Câu 1. Nhân vật Nhĩ trong truyện đang ở trong tình cảnh như thế nào? Tác giả muốn thể hiện điều gì qua tình huống này?
- Nhân vật Nhĩ trong truyện ngắn này đang ở trong tình cảnh khó khăn: Sau những chuyến đi khắp nơi trên Thế giới, anh bị mắc kẹt trên giường bệnh với căn bệnh nặng nề, hầu như là bị tê liệt toàn thân và sự sống của anh đang dần trôi qua. Anh không thể tự mình di chuyển dù chỉ là một nửa cơ thể trên giường bệnh. Nhưng từ tình hình đó, Nhĩ nhận ra vẻ đẹp giản dị của bãi bồi bên kia sông, nơi bến quê thân thuộc, một vẻ đẹp mà anh trước đây chưa từng chú ý.
- Thông qua việc xây dựng tình huống này, Nguyễn Minh Châu muốn khám phá những luật lệ của cuộc sống và rút ra bài học về triết lý cuộc đời con người: “Con người trên con đường đời thường gặp phải những trở ngại và khó khăn”. Và khi Nhĩ sắp phải chia tay cuộc đời, anh mới hiểu được sự giàu có và vẻ đẹp gần gũi như bãi bồi bên kia sông hoặc người vợ thương yêu, sẵn lòng hy sinh.
Câu 2. Trong những ngày cuối đời, khi nằm trên giường bệnh, Nhĩ đã thấy những gì qua khung cửa sổ và anh khát khao điều gì? Tại sao việc này lại có ý nghĩa quan trọng?
- Nhĩ đã nhìn thấy: “Những bông hoa bằng lăng cuối mùa thưa thớt nhưng lại đậm sắc hơn, sông Hồng màu đỏ nhạt, mặt sông như rộng thêm ra, vòm trời như cao hơn... Trong con mắt của một người sắp từ giã cõi đời, cảnh vật trước mắt bỗng đẹp và đáng yêu kì lạ. Hình ảnh người vợ gầy guộc với bàn tay yêu thương đã trở thành “nơi nương tựa là gia đình” trong những ngày này”
- Nhĩ mong muốn: được một lần đặt chân lên bãi bồi bên kia sông
- Ý nghĩa: nhấn mạnh việc nhận thức lại những điều quen thuộc nhưng thường bị lãng quên trong cuộc sống của con người.
Câu 3. Tại sao có thể cho rằng cách mà ngòi bút miêu tả tâm lí trong thiên truyện này rất tinh tế và thấm đượm tinh thần nhân đạo? Phân tích việc miêu tả tâm trạng của nhân vật Nhĩ để làm rõ điều này.
Miêu tả tâm trạng của nhân vật: từ những cử chỉ ngượng ngùng như “không dám nhìn vào mặt con”, đến những lo sợ của Liên vì sợ mình là gánh nặng cho gia đình. Sự ngần ngại khi nói ra những yêu cầu kỳ lạ của mình đối với con trai. Lo sợ cho con trai vì quá mải mê chơi đùa và có thể bỏ lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày. Sự tưởng tượng mình là con trai đang ở trên chuyến đò. Cố gắng hết sức để nhô mình ra khỏi cửa sổ, giả vờ như là đứa con đang ở trên chuyến đò đó.
Câu 4. Trong đoạn kết, tác giả tập trung vào việc miêu tả chân dung và cử chỉ của nhân vật Nhĩ một cách khác thường. Giải thích ý nghĩa của những chi tiết đó.
Khi thấy con đò ngang chạm đất, Nhĩ cố gắng sử dụng hết sức lực cuối cùng của mình “anh đang cố gắng thu thập những chút sức lực cuối cùng còn lại để nhảy lên... giơ tay như đang cố gắng báo hiệu cho ai đó” anh đang cố gắng khẩn trương gửi lời kêu gọi đến con trai để không bỏ lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày. Đằng sau điều này còn có ý nghĩa sâu xa hơn, anh muốn nói với mọi người đang lạc lõng trong cuộc sống rằng: “Hãy hướng tới những giá trị thực sự, đừng lãng phí thời gian cho những trò chơi không bổ ích, những sự do dự không cần thiết... trước khi quá muộn!”
=> Lời nhắc nhở rằng con người cần tránh xa những thứ “chúng chình”, bởi những giá trị thực sự luôn rất gần gũi.
Câu 5. Trong truyện, có nhiều hình ảnh và chi tiết mang tính biểu tượng. Hãy tìm và giải thích ý nghĩa biểu tượng của một số hình ảnh và chi tiết đó.
- Hình ảnh bãi bồi: biểu tượng cho vẻ đẹp của cuộc sống giản dị, gần gũi, và thân thuộc của quê hương.
- Những bông hoa bằng lăng cuối mùa, màu sắc đậm hơn, tiếng đất lở ở bờ sông đổ vào giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng: biểu tượng cho sự sống cuối cùng của Nhĩ.
- Đứa con trai ham chơi: biểu tượng cho sự lúng túng, vòng vèo trong cuộc sống con người.
…
Câu 6. Trong truyện ngắn này, có một đoạn văn thể hiện sâu sắc suy tư của nhà văn về con người và cuộc đời. Hãy tìm và chia sẻ cảm nhận của bạn về đoạn văn đó.
- Đoạn văn đó là: Dường như con trai của ông chỉ mới đi được đến hàng cây bằng lăng ở bên kia đường. Bé vẫn cầm cuốn sách bên nách, lẳng lặng đứng nhìn một đám người đang chơi cờ trên hè phố. Suốt đời Nhĩ cũng đã từng tham gia vào những trò chơi như vậy trên nhiều hè phố, nhưng không bao giờ quên được. Rồi thì đứa bé lại trễ chuyến đò trong ngày. Nhĩ buồn bã nghĩ, trên con đường đời, người ta thật khó tránh được những rủi ro và sự khó khăn. Liệu bên kia sông có gì đặc biệt? Có lẽ chỉ những ai đã đi khắp nơi mới thấy được sự giàu có và vẻ đẹp của bãi bồi sông Hồng, cả trong những khía cạnh đơn giản, và điều đó giống như một trạng thái mê say, xen lẫn với nỗi hối tiếc và tiếc nuối, mà không thể diễn tả hết bằng lời lẽ.
- Cảm nhận về đoạn văn: Đầy ý nghĩa biểu tượng, thể hiện triết lý sâu sắc về cuộc sống.
II. Luyện tập
Câu 1. Đọc phần mở đầu của truyện và đánh giá về cách miêu tả thiên nhiên trong tác phẩm.
Hình ảnh thiên nhiên gần gũi, thân thuộc vẫn phản ánh được sự bình dị của hàng cây, con thuyền, dòng sông và bến đò. Còn những bông hoa bằng lăng nhạt nhòa gợi lên hình ảnh sự tàn phai, như những giây phút cuối cùng của Nhĩ trong cuộc đời.
Câu 2. Đưa ra cảm nhận về đoạn văn trong sách giáo khoa.
Đoạn văn trên chứa thông điệp sâu sắc về triết lý cuộc sống qua suy nghĩ của nhân vật Nhĩ. Những suy tư đó thức tỉnh ta về những mặt nghịch lý của cuộc sống. Trên con đường đời, chúng ta thường gặp phải những rủi ro, khó khăn khiến ta quên mất những giá trị hạnh phúc, những vẻ đẹp bình dị như bãi bồi bên kia sông. Cũng giống như khi còn trẻ, chúng ta tìm kiếm những điều xa xôi mà không nhận ra giá trị thực sự của gia đình, quê hương. Nhưng khi nhận ra điều đó, có lẽ đã quá muộn, giống như Nhĩ, vì căn bệnh đã làm mất đi khả năng của anh để chân anh đặt lên bãi bồi bên kia sông.
Soạn bài Bến quê - Mẫu 2
Câu 1. Nhân vật Nhĩ trong truyện đang ở trong tình cảnh như thế nào? Qua việc tạo ra tình huống này, tác giả muốn thể hiện điều gì?
- Tình cảnh của nhân vật Nhĩ: Khi còn trẻ, Nhĩ đã đi khắp nơi trên thế giới, trải qua mọi điều tươi đẹp. Nhưng đến cuối đời, anh bị cuốn vào giường bệnh bởi căn bệnh đầy gian truân, từ đó mới nhận ra vẻ đẹp của người vợ tận tâm và bãi bồi bên sông.
- Tạo ra tình huống này, tác giả muốn truyền đạt những bài học về cuộc sống và triết lý về con người. Nhưng đến khi sắp rời bỏ cuộc sống này, Nhĩ mới thực sự hiểu được ý nghĩa của tình thương và sự gìn giữ, đầy ý nghĩa của một tình yêu chân thành.
Câu 2. Trong những ngày cuối cùng của cuộc đời, khi anh nằm trên giường bệnh, Nhĩ đã nhìn thấy những gì qua cửa sổ và anh ao ước điều gì? Vì sao niềm ao ước đó quan trọng và ý nghĩa ra sao?
- Trong những ngày cuối đời, anh nhìn thấy: “Những chùm hoa bằng lăng cuối mùa thưa thớt nhưng lại đậm màu hơn, sông Hồng màu đỏ nhạt, dòng nước như đang mở rộng, vòm trời cao hơn…”; Hình ảnh người vợ gầy guộc với đôi bàn tay âu yếm đã trở thành “điểm tựa gia đình” trong những ngày cuối cùng này.
- Nhĩ mong ước một lần được đặt chân lên bãi bồi bên kia dòng sông. Bởi anh nhận ra mình đã bỏ qua những điều đẹp đẽ, gần gũi ngay trong quê hương của mình.
- Ý nghĩa: Thức tỉnh về những điều gần gũi mà con người thường lãng quên.
Câu 3. Tại sao có thể nói cách miêu tả tâm lý của Nguyễn Minh Châu trong thiên truyện này rất tinh tế và thấm đượm tinh thần nhân đạo? Phân tích miêu tả tâm lí của Nhĩ để xác nhận nhận định ấy.
- Sự tinh tế: Thiên nhiên qua con mắt của Nhĩ hiện ra rất đẹp (như chùm bằng lăng, dòng sông Hồng màu đỏ nhạt...); Những suy nghĩ, trải nghiệm về cuộc sống rất cụ thể và sâu sắc.
- Tinh thần nhân đạo: Nhân vật bị đặt vào tình cảnh khốn khó, nhưng vẫn đầy khát khao sống; Trong những ngày cuối cùng, Nhĩ vẫn luôn có gia đình là nơi anh có thể dựa dẫm.
Câu 4. Trong phần kết, tác giả đã chú trọng vào việc mô tả nét mặt và cử chỉ của nhân vật Nhĩ với một cách rất đặc biệt. Hãy giải thích ý nghĩa của những chi tiết này.
- Nét mặt và cử chỉ của Nhĩ ở phần kết có vẻ khác thường: Khi thấy con đò sắp cập bến, Nhĩ đã cố gắng sử dụng hết sức lực cuối cùng để nhún mình lên, với cử chỉ vùng vẫy tay như đang cố gắng gửi đi một dấu hiệu cho ai đó, dặn dò cho cậu con trai phải nhanh chóng lên chuyến đò duy nhất trong ngày.
- Ý nghĩa: Ý nghĩa của những cử chỉ này là lời nhắc nhở rằng “Hãy nhanh chóng chuyển hướng đến những giá trị thực sự, đừng để mất thời gian vào những việc không đáng, những do dự không cần thiết trước khi quá muộn!”.
Câu 5. Trong truyện này, có nhiều hình ảnh và chi tiết mang tính biểu tượng. Hãy chọn ra một số hình ảnh và chi tiết như vậy và phân tích ý nghĩa biểu tượng của chúng.
- Hình ảnh của bãi bồi: Biểu tượng cho vẻ đẹp của cuộc sống giản dị, thân thuộc và gần gũi, như một phần của quê hương đất nước.
- Cụm hoa bằng lăng cuối mùa nhuốm màu sắc sâu hơn, tiếng đất đá lở về bờ sông vào những giây phút gần sáng khiến cho Nhĩ trong giấc ngủ: cuộc sống của Nhĩ đã đặt ở những ngày cuối cùng.
- Đứa con trai thích chơi: biểu tượng cho sự lúng túng, nhấp nhô trong cuộc sống con người.
Câu 6. Trong truyện ngắn này, chứa đựng những suy ngẫm, trải nghiệm về con người và cuộc đời từ quan điểm của nhà văn. Tìm trong văn bản đoạn văn tập trung vào chủ đề của truyện và phản ánh cảm nhận về nó.
- Đoạn văn: Hóa ra con trai của anh mới chỉ đi được đến hàng cây bằng lăng ở bên kia đường. Cậu bé vẫn mang cuốn sách dưới nách, đang trèo vào một đám người đang chơi cờ thế trên lề đường. Suốt đời, Nhĩ đã thích chơi cờ thế trên nhiều con phố, không thể cai được. Và lại thế này, cậu con trai của anh lại làm trễ chuyến đò duy nhất trong ngày. Nhĩ suy tư, cuộc sống thật khó tránh khỏi những điều lạ, những trở ngại. Điều gì có ở bên kia sông mà lại hấp dẫn thế? Có lẽ chỉ khi đã trải qua nhiều nơi, đã chạm tay vào mọi chân trời xa lạ, Nhĩ mới thấy được cả sự giàu có và vẻ đẹp của bãi bồi sông Hồng ở bên kia bờ, trong những nét tiêu biểu, và điều riêng biệt mà anh đã khám phá, như một niềm đam mê kết hợp với sự hối tiếc và đau đớn, một điều không thể diễn tả hết bằng lời lẽ.
- Phản ánh về đoạn văn: Đoạn văn ngắn nhưng ẩn chứa ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, thể hiện triết lý về cuộc đời từ quan điểm của tác giả.
