Chuẩn bị cho bài viết (Phần Nói và Nghe trang 67): Giới thiệu và đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ - Kết nối tri thức

Trong phần chuẩn bị cho việc Nói và Nghe: Giới thiệu và đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ trang 67, 68, 69, 70 trong sách Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức sẽ hỗ trợ học sinh giải đáp các câu hỏi liên quan để dễ dàng soạn văn 10.

Chuẩn bị cho bài viết (Phần Nói và Nghe trang 67): Giới thiệu và đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một tác phẩm thơ - Kết nối tri thức

Yêu cầu

- Cung cấp các thông tin tổng quan về bài thơ: tiêu đề, tác giả, chủ đề, loại thơ

- Đề cập đến sự hứng thú cá nhân với những đặc điểm nổi bật về nội dung và hình thức của một tác phẩm thơ.

- Trình bày quan điểm cá nhân về vấn đề, thuyết phục người nghe và đặt câu hỏi để khuyến khích thảo luận sâu hơn.

- Biểu đạt được sự tôn trọng đối với các cảm nhận và đánh giá đa dạng về một tác phẩm thơ.

1. Chuẩn bị cho phần Nói và Nghe

a. Chuẩn bị cho phần Nói

* Chọn chủ đề: Giới thiệu và đánh giá về nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Mùa xuân chín” (Hàn Mặc Tử)

* Thu thập ý kiến và sắp xếp ý kiến

- Nội dung:

+ Mô tả về vẻ đẹp của thiên nhiên trong mùa xuân, tràn đầy sức sống

+ Cảm xúc sâu sắc trong lòng con người: Sự phấn khích của tình yêu, Sự nuối tiếc trước vẻ đẹp, Sự nhớ nhà

- Nghệ thuật

+ Phong cách cổ điển: những điểm tương đồng với thể loại thơ Đường luật (cấu trúc thơ, nhịp điệu, kỹ thuật gieo vần)

+ Phong cách hiện đại: ảnh hưởng của chủ nghĩa tượng trưng siêu thực

- Đánh giá về thành công, giá trị và ảnh hưởng của tác phẩm đối với bản thân

* Xác định từ ngữ chính

Có thể sử dụng các cụm từ phù hợp với loại bài nói như: Về tác phẩm này, tôi muốn tập trung vào việc nói về vấn đề... Ấn tượng đặc biệt của tôi đối với tác phẩm là... Đó chính là lý do tại sao không thể không nhắc đến sức hấp dẫn của tác phẩm này...

*Các phương tiện hỗ trợ

- Chuẩn bị bài trình diễn PowerPoint với các thông tin được lọc (có thể triển khai các luận điểm thành các điểm nổi bật, sử dụng các biểu tượng để nhấn mạnh các chủ đề quan trọng đã được xác định ở trên), cần xem xét về số lượng slide sử dụng. Có thể sử dụng các kênh âm thanh, hình ảnh (lưu ý: hình ảnh phải phản ánh chính xác bài thơ đã chọn. Ví dụ, với bài thơ 'Mùa xuân xanh', nên sử dụng hình ảnh của mùa xuân liên quan đến vùng nông thôn, quê hương).

- Người trình bày cũng có thể chuẩn bị văn bản của tác phẩm thơ sẽ thuyết trình để cung cấp cho người nghe trước khi trình bày bài diễn.

b. Chuẩn bị cho phần Nghe

- Tiếp cận trước vấn đề được thảo luận, xem xét tri thức về ngôn ngữ văn học, đọc các tài liệu mà người trình bày có thể đã chuẩn bị và cung cấp.

- Chuẩn bị tâm trạng để lắng nghe và thảo luận với người trình bày, chú ý theo dõi các người trình bày phân tích từ ngữ, hình ảnh và cách họ sử dụng các kỹ thuật phân tích.

2. Thực hành phần Nói và Nghe

*Mẫu bài nói tham khảo

Xin chào mọi người, tôi là ............... Hôm nay, tôi trong vai trò là một nhà báo, tôi đến từ toà soạn báo Phong Hoá. Chắc mọi người đều biết đây là tờ báo rất nổi tiếng trong phong trào Thơ mới ở Việt Nam thời gian gần đây. Hôm nay, tôi sẽ giới thiệu với các bạn một nhà thơ với phong cách rất độc đáo, kỳ bí, các bạn hãy cùng tôi khám phá nhé.

Không biết trong bốn mùa, các bạn thích mùa nào nhất? Mỗi khi vào mùa đó, bạn thường cảm thấy như thế nào? Với tôi, mùa xuân có lẽ là khoảng thời gian đẹp đẽ nhất trong năm. Chúng ta đã từng nghe 'Mùa xuân nho nhỏ' của Thanh Hải, 'Mùa xuân xanh' của Nguyễn Bính, nhưng không biết các bạn đã nghe đến 'Mùa xuân chín' chưa? Đó là tên của một tác phẩm thơ của một nhà thơ với phong cách rất độc đáo, kỳ bí và mới lạ mà tôi muốn giới thiệu với các bạn. Hàn Mặc Tử.

'Mùa xuân chín' gây ấn tượng với tôi bởi chính chủ đề của nó. Bởi lẽ, khi đọc thơ của Hàn Mặc Tử, ta luôn cảm nhận được sự u ám, mơ mộng, kỳ bí, buồn bã và đau thương với những hình ảnh đặc trưng như 'máu', 'trăng' và 'rượu'. Thế nhưng, 'mùa xuân chín' lại mang đến một cảm giác hoàn toàn mới lạ, một không gian tràn đầy sức sống của cảnh xuân và tình xuân. 'Chín' vốn là từ chỉ tình trạng của quả cây khi đã đến giai đoạn thu hoạch, ngọt ngào, căng mọng và thơm mát. Với ý nghĩa đó, Hàn Mặc Tử đã tạo nên một 'mùa xuân chín' – một mùa xuân tràn đầy sức sống, viên mãn và tròn đầy. Mùa xuân đang ở độ tươi đẹp nhất, rạng rỡ nhất, căng tràn nhựa sống nhất.

Dòng thơ là luồng tâm tư không định hình với những chuyển đổi bất ngờ: từ bên ngoài đến tâm trạng bên trong, từ màu thu đến tình thu, từ niềm say mê mãnh liệt đến nỗi buồn bàng khuang, lo âu, từ hiện tại trở về quá khứ.

Bắt đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên tươi mới, rực rỡ ánh sáng, tràn đầy sắc xuân:

“Trong làn nắng ửng khói mơ tan

  Nắng vàng phủ lên mái nhà tranh

  Gió nhẹ đùa cợt với áo xanh

  Trên giàn thiên lý, ánh xuân rạng ngời”.

Thiên nhiên mùa xuân hiện ra ngập tràn sắc vàng của ánh nắng trong làn sương mờ mịt, huyền bí. Sự kết hợp từ “sương tan trong ánh nắng” khiến ta hiểu như lớp sương đang tan chảy dưới ánh nắng, tạo ra một khung cảnh đẹp như mơ. Sắc vàng của nắng càng trở nên rực rỡ với hình ảnh “nắng vàng phủ lên mái nhà tranh”. Trong khung cảnh thanh bình, yên ả ấy bỗng nhà thơ nghe thấy tiếng “gió nhẹ đùa cợt” của “áo xanh”. “Gió nhẹ đùa cợt” được đặt ở đầu câu nhằm nhấn mạnh của động của cảnh vật. Gió như đang trêu đùa cùng áo xanh đón xuân sang, khiến không khí mùa xuân trở nên sôi động, vui tươi, đầy hứng khởi. Từ mái nhà tranh, nhà thơ di chuyển điểm nhìn đến “gian thiên lý”. Dấu chấm đặt giữa câu thơ như một sự ngập ngừng, ngắt quãng. Bởi đó là khoảnh khắc thi nhân giật mình nhận ra “ánh xuân rạng ngời”. Mùa xuân được hữu hình hoá, có thể quan sát bằng thị giác. Ánh xuân nhe nhàng bước tới như thể đang đứng trước mặt nhà thơ, khiến con người ngơ ngẩn mà chiêm ngưỡng cái sắc xuân tươi đẹp ấy.

          Từ góc nhìn cận cảnh, Hàn Mặc Tử đưa tầm mắt ra xa với cái nhìn viễn cảnh. Không gian mùa xuân được mở rộng với “biển cỏ xanh mướt gần tới trời”. “Biển cỏ” được kết hợp với thảm cỏ xanh mướt khiến người đọc hình dung từng lớp cỏ như nối tiếp nhau, trải dài bất tận, sức sống dường như đang căng tràn một cách mãnh liệt. Ý thơ làm ta nhớ đến một câu thơ trong đoạn trích “Cảnh ngày xuân” của Nguyễn Du: “Cỏ non xanh tận chân trời”. Cùng diễn tả một không gian mùa xuân với thảm cỏ xanh mướt trải dài bất tận nhưng cái độc đáo của Hàn Mặc Tử là cách nói “biển cỏ” gợi ra một sự uyển chuyển, nhẹ nhàng mà mượt mà của những lớp cỏ xuân. Phải chăng sức sống cuồn cuộn từ bên trong, tạo thành những đợt sóng và kết lại tạo nên một “mùa xuân chín”!

          Từ cảnh thu, Hàn Mặc Tử bỗng chuyển sang tình thu, bức tranh ngoại cảnh trở về với bức tranh tâm cảnh. Phải chăng, nhà thơ dùng cảnh mở đầu là để nói tình, tả tình? Một cái tình nồng hậu, thiết tha với con người và cuộc đời. Hoà cùng với không khí tươi vui của mùa xuân, ta thấy được cái nao nức trong lòng người:

  Dù có bao nhiêu, thôn nữ vẫn hát vang trên đồi

-Ngày mai trong bầy xuân xanh ấy

  Có ai theo chồng quên trò chơi”

“Xuân xanh” là một dấu hiệu chỉ những cô gái trẻ trung, xinh đẹp. Tuổi xuân của họ tươi đẹp, rực rỡ như mùa xuân của thiên nhiên. Niềm vui của những cô gái nông thôn hoà mình trong không khí mùa xuân chính là tình yêu tuổi xuân. Ánh nắng chói chang chính là đôi má hồng của các cô gái khi “theo chồng quên trò chơi”. Niềm vui của họ là tình yêu đôi lứa, là sự kết nối trong hôn nhân đến đầu bạc. “Mùa xuân chín” không chỉ là thời tiết xuân mà còn là tình yêu xuân. Điều “chín” trong tình yêu chính là kết quả nên vợ nên chồng. Niềm hạnh phúc của những cô gái được thể hiện trong “tiếng ca dội dào lưng chừng núi”. Hàn Mặc Tử đã sử dụng nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác một cách tài tình. “Tiếng ca” thường được cảm nhận bằng thính giác, nhưng giờ đây lại được hiện thân trong trạng thái “dội dào”, được cảm nhận bằng thị giác. Tiếng hát cuồn cuộn của con người như có sức cuốn hút, vươn cao đến lưng chừng núi thể hiện sự yêu đời mãnh liệt. Dư âm của tiếng hát dường như còn đọng lại, làm cho “dội dào lưng chừng núi” tạo ra một âm thanh vang vọng khắp không gian

Từ âm thanh dội dào, hỗn loạn như lời của mây bỗng trở thành những lời thầm thiết nhỏ bé:

“Thầm thiết cùng ai ngồi dưới trúc

  Nghe đầy ý vị và thơ ngây”

Câu thơ phản ánh tình cảm một cách tượng trưng, siêu thực trong thơ Hàn Mặc Tử. Đại từ “ai” như “bóng ai đậu bến sông trăng đó” (Đây thôn Vĩ Dạ) rất bí ẩn. “Tiếng ca” ban đầu vang xa khắp núi rừng, nhưng giờ đây chỉ dành cho “ai”. Đó có thể là người yêu, cũng có thể là chính bản thân mình. Sau cùng, khi tâm trạng chia sẻ, con người có thể nghe thấy những “ý vị và thơ ngây” trong lòng mình. Tuy nhiên, câu thơ cũng mang theo nỗi buồn, niềm tiếc nuối của người thơ trước “mùa xuân chín”. Bởi “xuân chín” cũng là lúc “xuân tàn”, cái đẹp cũng sẽ phai mờ. “Bầy xuân xanh ấy” cũng “theo chồng quên trò chơi”. Tuổi xuân tươi đẹp của người thiếu nữ cũng có điểm kết thúc. Ta thấy dâng lên trong lòng nhà thơ một nỗi buồn bâng khuâng, xao xuyến, muốn níu giữ cái hương sắc tươi đẹp của cuộc đời. Cuối cùng, kết thúc bài thơ, Hàn Mặc Tử hoá thân thành một người “khách xa”, thể hiện nỗi nhớ nhung của mình:

“Khách xa, gặp lúc xuân về chín

  Lòng thầm thiết nhớ nhà quê

  -Chị ấy, năm nay còn mang lúa

  Bên bờ sông trắng nắng chang chang” 

Trước “mùa xuân chín”, lòng người “khách xa” bỗng trào dâng nỗi nhớ về quê hương thân thương. Nhớ ánh nắng ấm, nhớ mái nhà tranh, nhớ chiếc áo lụa xanh và nhớ cả những chiếc thuyền tre. Đó là một không gian quê mộc mạc, giản dị, gần gũi mà chứa đựng nghĩa tình. Và trong không gian ấy, hình ảnh người chị mang lúa trở thành trung tâm của nỗi nhớ. “Chị ấy” là một cách diễn đạt không chính thống. Đó có thể là một người lao động bình thường ở nơi quê của tác giả, cũng có thể là một người thân quen gần gũi, hoặc cũng có thể là người yêu của thi nhân. Người con gái xuất hiện trong hình ảnh đẹp lao động với tư thế mang lúa, hoà cùng ánh nắng vàng bên bờ sông trắng. Một khung cảnh hiện lên thật mơ mộng, lãng mạn biết bao!

          Thơ Hàn Mặc Tử bộc lộ một thế giới nội tâm mãnh liệt với những cung bậc cảm xúc được đẩy đến tột cùng. Đọc “mùa xuân chín”, ta thấy Hàn Mặc Tử đã mượn bức tranh xuân tươi đẹp, rực rỡ, tràn đầy sức sống để thể hiện cái “xuân chín” trong lòng người. “Chín” trong tình thương, “chín” trong nỗi nhớ về con người, cuộc đời và quê hương. Nổi bật hơn hết là một tấm lòng khát khao giao cảm với cuộc sống, trân trọng cái đẹp và ý thức nâng niu, giữ gìn những điều tinh túy, đẹp đẽ của cuộc đời. Khao khát ấy trở thành sợi chỉ xuyên suốt trong những sáng tác của Hàn Mặc Tử, tạo nên giá trị nhân văn sâu sắc, để tư tưởng trong những dòng thơ còn vang mãi cho đến hiện tại.

          Thơ Hàn Mặc Tử bộc lộ một thế giới nội tâm mãnh liệt với những cung bậc cảm xúc được đẩy đến tột cùng. Đọc “mùa xuân chín”, ta thấy Hàn Mặc Tử đã mượn bức tranh xuân tươi đẹp, rực rỡ, tràn đầy sức sống để thể hiện cái “xuân chín” trong lòng người. “Chín” trong tình thương, “chín” trong nỗi nhớ về con người, cuộc đời và quê hương. Nổi bật hơn hết là một tấm lòng khát khao giao cảm với cuộc sống, trân trọng cái đẹp và ý thức nâng niu, giữ gìn những điều tinh túy, đẹp đẽ của cuộc đời. Khao khát ấy trở thành sợi chỉ xuyên suốt trong những sáng tác của Hàn Mặc Tử, tạo nên giá trị nhân văn sâu sắc, để tư tưởng trong những dòng thơ còn vang mãi cho đến hiện tại.

Tôi kết thúc phần giới thiệu ở đây. Cảm ơn quý vị và các bạn đã lắng nghe. Nếu có thắc mắc gì, xin vui lòng đặt câu hỏi. Tôi hy vọng có thể trao đổi và giải đáp những băn khoăn của mọi người.

3. Giao lưu

- Giao lưu trực tiếp hoặc sử dụng bảng sau để đánh giá phần trình bày của người nói

Soạn bài Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật ... (cả ba sách)