Buzz
Với việc soạn bài văn nghị luận phân tích và đánh giá một tác phẩm văn học trên các trang 61, 62, 63, 64, 65 của sách Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức, học sinh sẽ dễ dàng trả lời câu hỏi và soạn văn 10.
Chuẩn bị cho việc viết bài văn nghị luận phân tích và đánh giá một tác phẩm văn học - Kết nối tri thức
Bạn đã từng phải viết nhiều bài nghị luận phân tích và đánh giá về các tác phẩm văn học, trong đó có cả truyện. Yêu cầu viết đã đa dạng, cho phép bạn thể hiện cảm nhận tổng quan về tác phẩm hoặc đi vào phân tích một số yếu tố quan trọng của nó. Bạn cũng có thể đưa ra nhận xét, đánh giá về giá trị của tác phẩm khi xem xét nó trong các ngữ cảnh khác nhau. Với bài học này, bạn sẽ tập trung vào việc hiểu về chủ đề của một tác phẩm truyện và mối quan hệ giữa chủ đề đó với các nhân vật được tạo ra trong tác phẩm.
* Yêu cầu:
- Đưa ra thông tin tổng quan về tác giả và tác phẩm.
- Phân tích nhận định tổng quan về giá trị của tác phẩm.
- Đề cập đến đặc điểm độc đáo của chủ đề trong tác phẩm.
- Phân tích sâu sắc về mối liên kết giữa chủ đề và các nhân vật trong tác phẩm (chủ đề làm thế nào ảnh hưởng đến việc lựa chọn và mô tả nhân vật, nhân vật đã thế hiện chủ đề ra sao, ...)
- Đưa ra đánh giá tổng quan về sự thành công hoặc hạn chế của tác phẩm dựa trên mối quan hệ giữa chủ đề và nhân vật.
- Phân tích tác động của chủ đề và nhân vật trong tác phẩm đối với bản thân.
* Phân tích bài viết tham khảo:
Revisiting “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân
- Tổng quan về thế giới nhân vật trong tác phẩm của Nguyễn Tuân.
- Xác định cách nhìn nhận vai trò của nhân vật trong việc thể hiện chủ đề.
- Tổng quan về chủ đề của truyện.
- Phân tích sự ảnh hưởng mạnh mẽ của chủ đề đối với đặc điểm nhân vật.
- Thể hiện ý nghĩa quan trọng của chủ đề.
Trả lời câu hỏi:
Câu 1 (trang 63 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):
Chủ đề của “Chữ người tử tù” đã được tác giả bài viết khái quát thông qua những câu:
- “Ánh sáng chiến thắng bóng tối, tài năng và vẻ đẹp vượt lên trên sự nhem nhuốc, tục tằn, và thiên tính tốt lành chiến thắng tội ác.”
- Trong “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân, ông giáo huấn rằng: để trở thành người tốt, ta cần kính trọng ba thứ: tài năng, vẻ đẹp và thiên tính tốt lành của con người (thiên lương).
Câu 2 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):
Để làm rõ ý kiến trong bài viết, tác giả phân tích các nhân vật để minh chứng cho luận điểm của mình.
Câu 3 (trang 32 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 2):
Chủ đề và nhân vật làm nổi bật giá trị tư tưởng của tác phẩm, truyền đạt thông điệp về triết lý sống và quan điểm về thế giới của tác giả.
* Thực hành viết
Viết bài nghị luận đánh giá tác phẩm truyện
(Chủ đề và nhân vật trong tác phẩm truyện)
1. Chuẩn bị viết
- Chọn một câu chuyện có chủ đề đặc biệt và các nhân vật sâu sắc, để lại những bài học sâu lòng về cách sống: Câu chuyện “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam là lựa chọn phù hợp, mang đến sự hứng thú và suy tư sâu sắc.
2. Thu thập ý tưởng và lập kế hoạch viết
a. Thu thập ý tưởng:
- Chủ đề của câu chuyện là gì? Mô tả điểm đặc biệt của chủ đề đó.
→ Câu chuyện “Hai đứa trẻ” kể về cuộc sống khó khăn của những người dân nghèo xóm làng, luôn mơ ước về một tương lai sáng sủa.
→ Tác giả tóm tắt chủ đề của truyện bằng một câu từ chính câu chuyện: “Dưới bóng tối, họ luôn khao khát điều gì đó sáng sủa giữa cuộc sống bần cùng hàng ngày.”
→ Thạch Lam khám phá chủ đề này bằng cách mô tả cuộc sống cơ cực của những người dân trong bóng tối và nghèo đói, đồng thời tái hiện cảnh chờ đợi tàu như là hy vọng vào một “thế giới” mới.
- Những nhân vật trong câu chuyện có nét đặc biệt nào? Ngoại hình, lời nói, hành động, tâm trạng của họ phản ánh chủ đề ra sao?
→ Trong “Hai đứa trẻ”, các nhân vật như mẹ con chị Tí, bác Siêu chạy phở, gia đình bác xẩm, bà cụ Thi điên, và cả hai chị em Liên được xây dựng trong hoàn cảnh khốn khó: họ sống trong bóng tối, cảm thấy bất lực với cuộc sống.
→ Câu chuyện tạo ra hình ảnh chờ đợi tàu kết hợp với tâm trạng phức tạp của hai chị em Liên, thể hiện sâu sắc mong muốn nhìn nhận sự sáng sủa trong tương lai.
- Nhìn từ chủ đề và nhân vật, tác phẩm mang lại điều gì đặc biệt?
→ Chủ đề của truyện ngắn “Hai đứa trẻ” chủ yếu được xây dựng từ tâm trạng của các nhân vật, không phải từ các sự kiện hoặc mâu thuẫn kịch tính.
b. Lập kế hoạch viết:
Sắp xếp các ý đã tìm được vào từng phần của bài viết theo hướng dẫn dưới đây:
- Mở đầu: Giới thiệu về tác giả, tác phẩm và các nhân vật.
- Nội dung chính:
+ Tổng quan về chủ đề của truyện.
+ Phân tích từng nhân vật quan trọng và mối quan hệ giữa họ.
+ Đánh giá vai trò của nhân vật trong việc thể hiện chủ đề của truyện.
+ Đánh giá chủ đề và ý nghĩa của nhân vật trong việc biểu hiện chủ đề, rút ra ý nghĩa đối với cuộc sống.
- Kết luận: Khẳng định ý nghĩa của việc phân tích chủ đề và nhân vật trong việc thể hiện giá trị của tác phẩm.
Dàn ý tham khảo phân tích chủ đề và nhân vật trong truyện “Hai đứa trẻ” (Thạch Lam)
* Mở đầu:
- Tổng quan về Thạch Lam: nhà văn lãng mạn, song cũng chứa đựng nhiều yếu tố hiện thực và lòng nhân ái sâu sắc đối với những người khốn khổ.
- Giới thiệu tổng quát về tác phẩm “Hai đứa trẻ”: viết vào năm 1938.
* Phần chính:
Ý 1: Trình bày tóm tắt chủ đề của truyện: “Những người sống trong bóng tối đều khát khao một chút ánh sáng để làm sáng tỏ cuộc sống khốn khó hàng ngày của họ.”
→ Truyện kể về cuộc sống khốn khó, bóng tối của những người nghèo, nhàm chán, tất cả đều mong muốn sự thay đổi, mong muốn tìm ra ánh sáng.
Ý 2: Phân tích cuộc sống khốn khổ, mệt mỏi, tủi nhục của các nhân vật
- Hình ảnh cuộc sống nghèo khổ, tủi nhục
- Phác họa không gian phố huyện u ám
Ý 3: Đánh giá mong đợi của nhân vật thể hiện trong cảnh chờ đợi tàu.
- Lý do chờ đợi tàu
- Hình ảnh đoàn tàu qua góc nhìn của Liên và An
- Ý nghĩa biểu tượng của đoàn tàu
* Tổng kết:
- Tóm tắt giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm:
+ Bản chất nội dung:
+ Đặc điểm nghệ thuật:
“Trong bóng tối của đời sống đầy khổ nghèo, mỏi mòn, đơn điệu, tù túng, nhưng họ vẫn “mong chờ một ánh sáng nào đó cho cuộc sống nghèo khổ hàng ngày của họ”. Thông qua cảnh đợi tàu, Thạch Lam đã làm sáng tỏ những ước mơ trong họ về một sự thay đổi. Mỗi đêm, Liên và An cố thức để chờ đợi tàu từ Hà Nội đi qua phố huyện, không phải để bán hàng, mà để ngắm nhìn một cuộc sống sôi động cuối ngày, một thế giới khác đi ngang qua. Khi tàu chưa đến, họ đợi mong, háo hức trông chờ thấy ánh sáng báo hiệu, màu lửa xanh biếc và nghe tiếng còi vang lên… Khi tàu đến, họ ngỡ ngàng, mê mải trước âm thanh ồn ào của đoàn tàu, trước những toa đèn sáng rạng rỡ, những toa hạng sang lấp lánh người, đồ đạc... Khi tàu rời đi, họ tiếc nuối, nhìn theo dấu nhỏ của chiếc đèn xanh treo ở toa cuối cùng, xa dần và chìm vào rặng tre.... Đoàn tàu ấy mang lại một thế giới khác: nếu phố huyện ảm đạm, u ám thì đoàn tàu sáng rạng và đẹp đẽ, nếu phố huyện chìm đắm, trì trệ thì đoàn tàu rộn ràng và sống động, nếu phố huyện nghèo khó, vô vọng thì đoàn tàu giàu có và xa hoa. Sự khác biệt sâu sắc giữa hai thế giới là nguồn cảm hứng để Liên và An chờ đợi tàu. Dù đoàn tàu đến và đi nhanh chóng, giống như một viên đá ném vào ao chỉ đủ gây sóng rồi mọi thứ trở lại như cũ, nhưng với hai đứa trẻ, đó thực sự là những khoảnh khắc đáng sống nhất trong ngày. Đó là biểu tượng cho một thế giới đích thực, biểu tượng cho quá khứ, cho hạnh phúc, cho sự giàu có…
Thông qua tác phẩm tổng thể và cảnh chờ tàu cụ thể, độc giả có thể cảm nhận được tấm lòng của Thạch Lam đối với những số phận bất hạnh, nhỏ nhoi đang bị lãng quên trong cuộc sống. Nhà văn đã trân trọng, âu yếm ước mơ vượt ra khỏi bóng tối, thoát khỏi cuộc sống u ám, vất vả, không cam lòng chịu đựng hiện thực tầm thường, nhạt nhẽo đang bao vây hai đứa trẻ. Chỉ khi yêu thương, đồng cảm với nhân vật, nhà văn mới cho phép nhân vật của mình tiếp tục ước mơ và khao khát một cuộc sống tươi sáng hơn, đẹp đẽ hơn trong cuộc sống khó khăn, trong bóng tối địa phương phố huyện...
4. Hoàn thiện, sửa đổi
- Đọc lại bài và chỉnh sửa theo hai mức độ: ý lớn và chi tiết. Xem xét lại xem các ý trong dàn ý đã được phát triển thành các đoạn văn sáng rõ và mạch lạc chưa. Nếu cần, sắp xếp lại các ý một cách hợp lý.
- Bổ sung những phân tích cụ thể về các chi tiết, hình ảnh, sự kiện trong truyện, tránh việc chỉ đưa ra nhận xét chung chung, thiếu chứng cứ về nhân vật.
- Kiểm tra lại các phân tích về mối quan hệ giữa chủ đề truyện và hệ thống nhân vật, loại bỏ những câu, đoạn phân tích không góp phần vào việc hiểu sâu sắc về chủ đề.
- Kiểm tra sự logic của các câu, đoạn; bổ sung các phương tiện liên kết phù hợp.
- Kiểm tra và sửa các lỗi chính tả, lỗi về từ ngữ, ngữ pháp.
