Buzz
Soạn bài 'Gió lạnh đầu mùa'
I. Chuẩn bị trước khi Soạn bài 'Gió lạnh đầu mùa':
* Hướng dẫn trả lời câu hỏi phần chuẩn bị:
1. Thông tin về nhà văn Thạch Lam (1910 - 1942):
a, Thông tin cơ bản:
- Ban đầu tên là Nguyễn Tường Vinh, khi 15 tuổi đã thay đổi lại khai sinh thành Nguyễn Tường Lân.
- Xuất thân từ Hà Nội, trong một gia đình quan lại với 7 người con, Thạch Lam đến thế giới là đứa con thứ 6.
- Trong thời thơ ấu, ông thường xuyên sống ở quê ngoại, làng Cẩm Giàng, Hải Dương.
- Sức khỏe yếu đuối và cuộc sống cơ cực đã khiến Thạch Lam phải đối mặt với căn bệnh lao phổi. Ông ra đi tại Hà Nội vào năm 1942, mới 31 tuổi.
b, Sự nghiệp văn học:
- Thạch Lam là thành viên của Tự Lực văn đoàn, cùng với hai người anh ruột là Nhất Linh (Nguyễn Tường Tam) và Hoàng Đạo (Nguyễn Tường Long).
- Ông đỗ Tú tài nhưng rời bỏ học để theo đuổi sự nghiệp báo chí với sự hỗ trợ của hai anh ruột.
- Thạch Lam từng là biên tập viên của tuần báo 'Phong hóa' và 'Ngày nay' trước khi được giao nhiệm vụ chủ bút cho tờ 'Ngày nay'.
- Những tác phẩm của Thạch Lam thường chiếu sáng cuộc sống khó khăn của dân nghèo ở thành phố, mang đến cái nhìn tinh tế về vẻ đẹp của cuộc sống hàng ngày. Tác phẩm của ông kết hợp hiện thực và tình cảm một cách hài hòa.
- Một số tác phẩm tiêu biểu của Thạch Lam bao gồm tập truyện ngắn 'Gió lạnh đầu mùa', tập truyện ngắn 'Nắng trong vườn', truyện dài 'Ngày mới', tùy bút 'Hà Nội băm sáu phố phường',...
2. Ý kiến về tuyển tập truyện ngắn đầy tình cảm và chất thơ của Thạch Lam:
- Theo nhà văn Nguyễn Tuân: 'Văn phong của Thạch Lam nổi bật với hình ảnh tươi sáng, sâu sắc. [...] Thạch Lam là nhà văn yêu thương cuộc sống, trang trọng trước đẹp của cuộc sống hàng ngày. Khi đọc lại tác phẩm của Thạch Lam, vẫn cảm nhận được vị ngọt và sự tinh tế của văn học...'; 'Nhiều truyện ngắn của Thạch Lam như một bức tranh thơ, mang đến cho độc giả một cảm xúc nhẹ nhàng, thơ mộng'.
- Nhận xét của nhà văn Vũ Ngọc Phan: 'Ngay từ tác phẩm đầu tay (Gió lạnh đầu mùa), Thạch Lam đã tạo ra một ấn tượng đặc biệt... Ông có một phong cách viết nhẹ nhàng, điều tĩnh và tinh tế, tập trung vào những chi tiết nhỏ xinh...'.
- Trong bảng từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam, Thạch Lam được mô tả là một nhà văn tâm huyết với tình cảm, tập trung ghi lại cảm xúc trước số phận khó khăn của những người nghèo, đặc biệt là phụ nữ trong xã hội cũ. Những tác phẩm như 'Cô hàng xén', 'Nhà mẹ Lê', 'Sợi tóc', 'Ngày mới' là những câu chuyện đậm chất nhân văn, tả đời sống bình dị mà cảm nhận được lòng hi sinh (Cô hàng xén), lòng nhân ái. Cuốn 'Hà Nội ba sáu phố phường' mang đậm hương vị quê hương, thuần Việt mà vẫn đầy cảm xúc. Phong cách văn của Thạch Lam nhẹ nhàng, thơ mộng, đầy sâu sắc, để lại ấn tượng đậm nét về những tình cảm trầm lắng, xót xa.
3. Em đã bao giờ tặng quà mà chưa nói trước với bố mẹ chưa? Câu chuyện của em như thế nào? Hãy nhớ và chuẩn bị chia sẻ trước lớp.
Một lần, em lén mang chiếc vòng thạch anh trắng, món quà của mẹ, tặng bạn Mai khi bạn chuẩn bị sang Ý cư trú. Trong buổi chia tay vội vã, em không có quà nên quyết định tặng chiếc vòng. Khi mẹ biết chuyện, mẹ không trách mắng em. Thay vào đó, mẹ nhắc nhở em rằng cần phải thông báo trước với mẹ mỗi khi muốn tặng quà và mẹ sẽ giúp em chuẩn bị quà phù hợp. Mẹ cũng nhắc nhở em giữ gìn những vật phẩm quý giá và làm những việc như vậy cần sự chuẩn bị trước.
II. Soạn bài Gió lạnh đầu mùa - Đọc hiểu:
* Hướng dẫn giải câu hỏi phần đọc hiểu:
1. Phân tích tiêu đề và ngữ cảnh của truyện.
- Tiêu đề: 'Gió lạnh đầu mùa' - Chủ đề về mùa đông và sự lạnh lẽo.
- Ngữ cảnh: Diễn ra vào một buổi sáng, khi mùa đông 'đột ngột bắt đầu, không có dự báo trước'.
2. Những dấu hiệu nào thể hiện không khí rất lạnh?
- '... rồi cái se lạnh từ đâu đó tràn về, làm người ta cảm thấy như đang ở giữa mùa đông giá buốt'.
- '... mọi người đã đều mặc áo rét'.
- '... đất khô trắng xóa'.
- 'Bầu trời không có dấu hiệu nào, chỉ là một tầng mây trắng mịn phủ kín bầu trời'.
- 'Những bông lan trong chậu, lá rơi rung và dường như cả sắt đều co lại vì cảm giác rét'.
- Người vú già than thở: 'Lạnh quá! Rót nước nóng một tay còn lạnh đau'.
3. Tìm hiểu về chi tiết chiếc áo bông của Duyên.
- '... chiếc áo bông nhẹ nhàng đã trải qua nhiều mùa đông, nhưng vẫn giữ được vẻ mới mẻ'.
- 'Duyên, đứa em gái bé của Sơn, đã ra đi khi mới bốn tuổi, để lại nỗi buồn sâu sắc trong trái tim của Sơn. [...] Sơn nhớ về Duyên và không giữ được nước mắt'.
- Chiếc áo bông cũ trở thành biểu tượng của những kỷ niệm buồn và sự xót xa về đứa em gái nhỏ yểu mệnh.
4. Hãy tưởng tượng về dáng đi và tâm trạng của Sơn khi chuẩn bị đi chơi.
- Trước khi đi chơi, Sơn được mẹ ưu ái mặc chiếc áo dạ mới, rực rỡ đẹp lộng lẫy. Tâm trạng của cậu tràn ngập niềm vui và tự hào, sẵn sàng khoe vẻ đẹp của chiếc áo với mọi người.
5. Tại sao lũ trẻ vui mừng khi gặp chị em Sơn nhưng không dám ồn ào?
- Lũ trẻ vui mừng khi gặp chị em Sơn vì có cơ hội được chơi cùng. Tình cảm yêu quý giữa họ làm cho không khí trở nên ấm áp. Tuy nhiên, chúng không dám ồn ào bởi chúng có ý thức về sự khác biệt trong hoàn cảnh cuộc sống, và họ giữ gìn trước vẻ đẹp trong sự tinh tế.
- Lũ trẻ thể hiện sự 'như biết cái phận nghèo nàn của chúng vậy', không muốn làm phiền hay làm ảnh hưởng đến không khí dễ chịu của gia đình Sơn.
6. Các đoạn hội thoại ở đây phản ánh thái độ ra sao của lũ trẻ?
- Các câu chuyện trong hội thoại thể hiện thái độ của lũ trẻ là rất hồn nhiên, không che giấu sự ngưỡng mộ và tò mò. Chúng ngạc nhiên và khâm phục trước chiếc áo bông mà 'ở đây làm gì có'.
7. Lưu ý đến hoàn cảnh khó khăn của Hiên.
- Hiên đứng co ro bên cột quán, chỉ mặc chiếc áo rách tả tơi, lưng và tay hở ra. Hoàn cảnh khó khăn của Hiên được mô tả qua trang phục rách rưới, tạo nên bức tranh đầy xúc cảm về sự đối lập giữa cuộc sống bình dị và người chị em Sơn đang trải qua.
- '... mẹ của Hiên chỉ có nghề mò cua bắt ốc, khó khăn, không có khả năng mua áo mới cho con.'
- Tình hình khó khăn của Hiên là điều đáng thương.
8. Vì sao Sơn cảm thấy 'ấm áp vui vẻ'?
- Sơn cảm thấy 'ấm áp vui vẻ' vì ông đã làm điều tốt, giúp đỡ người khác trong hoàn cảnh khó khăn. Hành động này lan tỏa sự ấm áp và tình yêu đến mọi người xung quanh, khiến Sơn trở nên hạnh phúc. Điều này thể hiện đạo lý 'Thương người như thể thương thân'.
9. Sinh có đặc điểm nhân cách như thế nào?
- Qua lời đối thoại, Sinh có vẻ hỗn xược ('luôn nói hỗn với bà già'), đồng thời mang tính mách bảo ('mỗi khi bà về sẽ bảo cho em phải nhận đòn').
10. Tâm trạng lo lắng của hai chị em Sơn bày tỏ qua những chi tiết nào?
- 'Sơn lo lắng quá, khi sắp bắt đầu ăn, cô bé đứng dậy và bỏ đũa...'.
- 'Sơn vội vã ra chợ tìm Hiên... Về nhà không thấy ai... Hai chị em lo lắng, rủ nhau ra cánh đồng tìm kiếm...'
- Chị em trách móc và đổ lỗi nhau: 'Em tại sao lại nghĩ đến việc đưa áo cho Hiên, bây giờ mẹ mắng chết em có biết không?'; 'Chị không nói với em về chuyện này, làm sao em biết được.'
- Lan đề xuất cùng nhau quay về, nhưng Sơn tỏ ra lo sợ: 'Nhưng em sợ lắm.' Lan ôm chặt tay em để an ủi.
- 'Hai chị em trải qua lo lắng, cùng nhau rón rén quay về nhà'.
11. Tại sao Sơn lại bị chỉ trích khi tặng chiếc áo ấy?
- Bởi vì hai chị em đã giấu mẹ để tặng áo cho Hiên. Nhưng nguyên chiếc áo đó lại là của bé Duyên - một kỉ vật quan trọng, một liên kết với đứa em đã ra đi mà mẹ rất trân trọng.
12. Ý nghĩa của câu nói của mẹ Hiên là gì?
- Câu nói của mẹ Hiên thể hiện rằng bà là người thông minh, biết cách xử lý tình huống và đồng thời là người phụ nữ tự tin, tự hào về bản thân.
13. Sự bất ngờ ở phần kết của câu chuyện là gì?
- Bất ngờ lớn là hành động của mẹ Sơn. Bà không chỉ hỏi han mẹ Hiên, mà còn cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo cho con. Điều đặc biệt là, bà không trách mắng hai chị em mà thậm chí còn 'âu yếm ôm vào lòng'.
- Mẹ Sơn là người đầy tình thương. Điều này đã ảnh hưởng tích cực và tạo nên đức tính nhân ái, lòng nhân ái ở cả hai chị em.
III. Tổng kết sau khi đọc bài Gió lạnh đầu mùa:
* Đề xuất câu trả lời sau khi đọc:
Câu 1 trang 24 Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 8 - Cánh diều, tập 1:
- Tóm gọn: Sơn thức dậy vào một buổi sáng đông, phát hiện mọi người đều mặc áo bông. Chị Lan mang ra chiếc áo bông của Duyên - em gái đã khuất. Hai chị em Sơn tươi tắn đi chơi và tặng áo cũ cho Hiên, gặp lũ trẻ nghèo trên đường. Bất ngờ, bà vú biết chuyện nhưng thái độ của mẹ Sơn làm hai chị em yên tâm. Bà vay năm hào cho mẹ Hiên may áo cho con. Sau khi mẹ Hiên về, mẹ Sơn âu yếm hai chị em vào lòng.
- Trong cốt truyện, hai đoạn văn 'Gió lạnh đầu mùa' - Thạch Lam và 'Tôi đi học' - Thanh Tịnh tương đồng ở điểm nào?
+ Cả hai miêu tả về những sự kiện, câu chuyện gần gũi, đơn giản trong cuộc sống hàng ngày.
+ Cả hai đều mô tả chân thực những biến động trong tâm trạng của nhân vật.
Câu 2 trang 24 Sách giáo khoa Ngữ văn lớp 8 - Cánh diều, tập 1:
- Những chi tiết nào giúp em hình dung về tình huống chị em Sơn tặng áo bông?
+ 'Mỗi hơi gió thổi qua, chúng bắt đầu nhảy múa, răng chằng chịt từng cặp'.
+ Hình ảnh Hiên 'đứng vững bên cạnh cột quán, chỉ mặc chiếc áo vụn vặt, lưng và tay trần'.
- Thông qua các chi tiết trên, có thể thấy Thạch Lam đã thành công trong việc tái hiện sự vất vả, nghèo đói của những hộ gia đình nông dân ở vùng quê ngày xưa. Hình ảnh hai chị em Sơn lộng lẫy trong bộ trang phục mới tinh tươm hoàn toàn trái ngược với tình cảnh còn thiếu thốn của đám trẻ nhà nghèo. Điều này làm tăng thêm lòng xót xa và lòng thương cảm trong tâm trí của độc giả.
Câu 3 trang 24 Sách giáo khoa Ngữ văn 8 Cánh diều - tập 1:
- Trước khi tặng chiếc áo, tâm trạng Sơn là 'nhân ái xúc động, nhưng nhớ đến ngày xưa Sơn và em Duyên vui đùa bên nhau'; 'Một ý nghĩ tốt bỗng nảy lên...'.
- Sau khi tặng chiếc áo, tâm trạng Sơn là '...trong lòng tự nhiên nở nụ cười ấm áp'.
- Điểm làm ấn tượng nhất là cách Sơn đối mặt với chị Lan khi cô chạy đến nhận chiếc áo. Lúc đó, Sơn 'yên bình đứng đợi, cảm nhận niềm hạnh phúc nồng nàn'. Cảm xúc của Sơn thể hiện tình thương con người, chỉ cần giúp đỡ, những đứa trẻ ngây thơ đã cảm thấy hạnh phúc.
Câu 4 trang 24 Sách giáo khoa Ngữ văn 8 Cánh diều - tập 1:
- Thái độ của mẹ Sơn:
+ Hiền từ trong lặng -> Phản ánh sự điều đình, quan tâm đến người khác.
+ Khi mẹ Hiên mượn năm hào để làm áo cho con, thể hiện tình mẫu tử và lòng rộng lượng, khôn kể khi không làm phiền mẹ Hiên.
- Thái độ của mẹ Hiên: Mang áo đến tận nhà để trao cho hai chị em Sơn. Cho thấy lòng tự trọng và tôn trọng gia đình nhà Sơn.
- Chiếc áo bông trở thành hồn cảnh kỉ niệm của Duyên, em gái đã rời bỏ hồn xác nơi độ tuổi bốn. Mẹ Sơn vô cùng quý trọng chiếc áo ấy. Nếu chị em Sơn mang nó đi cho Hiên mà không xin ý kiến, bà sẽ cảm thấy không hài lòng.
Câu 5 trang 45 Sách giáo khoa Ngữ văn 8 Cánh diều - tập 1:
Em không đồng tình với quan điểm 'Ý nghĩa của truyện chỉ đơn giản là việc nhường áo bông cũ'. Trên thực tế, tác phẩm ngắn 'Gió lạnh đầu mùa' mang đến nhiều thông điệp quý giá về lòng nhân ái, tình thương, lòng đồng cảm và sẻ chia giữa con người. Hành động nhường chiếc áo bông cũ là cách mà hai chị em Sơn thể hiện lòng chia sẻ đến đứa trẻ khó khăn hơn mình - Hiên. Đồng thời, hành động của mẹ Sơn càng làm nổi bật tư tưởng, chủ đề của tác phẩm. Đó là triết lý đẹp của người Việt Nam qua hàng thế kỷ: 'Lá lành đùm lá rách', 'Thương người như thể thương thân'.
Câu 6 trang 45 Sách giáo khoa Ngữ văn 8 Cánh diều - tập 1:
Truyện ngắn của Thạch Lam luôn được đánh giá là nhẹ nhàng, tinh tế và ẩn chứa nhiều vẻ thơ mộng. Điều này rõ ràng trong tác phẩm 'Gió lạnh đầu mùa' với ngôn từ giản dị, gần gũi, tạo nên bức tranh tinh tế về buổi sáng đầu đông. Cảnh đất khô trắng, cơn gió vi vu, lá khô lạo xạo, trời u ám tạo nên một không gian huyền bí. Đặc biệt, vẻ thơ hiện lên qua 'tâm hồn trong sáng và tấm lòng thơm thảo' của con người, qua hình ảnh thân thiện của hai chị em Sơn và hành động đẹp khi chúng tặng chiếc áo bông cũ cho bé Hiên. Những đứa trẻ ngây thơ đã thể hiện lòng yêu thương và sẻ chia, đúng như tư tưởng 'Lá lành đùm lá rách', 'Thương người như thương thân' mà tác giả muốn truyền đạt.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - KẾT THÚC - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Vậy là, qua những chuẩn bị trước đó, có thể nói tâm hồn và tài năng của Thạch Lam rực rỡ trong truyện ngắn 'Gió lạnh đầu mùa', mang đến bài học quý giá về lòng nhân ái trong cuộc sống. Nếu muốn khám phá thêm, mời bạn ghé thăm Mytour: Đọc truyện Chuỗi hạt cườm màu xám; Đọc truyện Người mẹ vườn cau.
