Buzz
Khi đọc Câu 1
Câu 1 (trang 39, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Giới thiệu về tác phẩm và phương diện nghệ thuật của tác phẩm mà bài viết sẽ khám phá sâu hơn.
Cách giải:
Đọc kỹ đoạn mở đầu của bài viết.
Lời giải chi tiết:
- Giới thiệu về tác phẩm: Đời thừa là một tác phẩm ngắn nổi tiếng của Nam Cao trong lĩnh vực văn học về người trí thức. Tác phẩm này đánh giá cao sự trưởng thành trong ý tưởng nghệ thuật của tác giả và thường được xem như một tuyên ngôn về văn chương của Nam Cao.
- Khía cạnh nghệ thuật của tác phẩm mà bài viết sẽ tìm hiểu sâu hơn là giá trị về mặt ý tưởng và tính độc đáo trong kỹ thuật viết tự sự của tác phẩm Đời thừa.
Khi đọc Câu 2
Câu 2 (trang 40, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Mô tả và đánh giá cách Nam Cao viết truyện.
Cách giải:
Đọc kỹ bài viết và dựa vào hiểu biết về việc phân tích một tác phẩm truyện.
Lời giải chi tiết:
- Đời thừa có cấu trúc của truyện ngắn điển hình. Toàn bộ câu chuyện chỉ diễn ra trong một ngày từ buổi sáng đến tối với sự kiện trung tâm là buổi nhậu của nhà văn Hộ. Truyện không được kể theo trình tự thời gian. Bắt đầu bằng một phần hồi tưởng của Hộ rồi quay trở lại thời gian hiện tại. Điều này làm phá vỡ cấu trúc truyện điển hình trong văn học.
- Đánh giá: Cách viết truyện của Nam Cao rất độc đáo và tinh tế. Từ cách viết truyện ngắn truyền thống, ông đã thay đổi thứ tự sự kiện của câu chuyện, kể câu chuyện qua dòng suy nghĩ của nhân vật Hộ xen kẽ với những chi tiết hiện tại, điều này đã làm nổi bật lên niềm đam mê đọc sách của nhân vật. Từ đó giúp người đọc hiểu được con người tài năng ấy đã trải qua những khó khăn, đau khổ như thế nào.
Khi đọc Câu 3
Câu 3 (trang 40, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Đặc điểm của người kể chuyện trong truyện ngắn (ngôi kể và điểm nhìn) được chỉ ra.
Cách giải:
Lưu ý cách viết của tác giả.
Lời giải chi tiết:
- Ngôi kể: truyện sử dụng ngôi kể thứ ba
- Điểm nhìn trần thuật: điểm nhìn từ bên trong, gắn với ý thức của nhân vật. Hình thức trần thuật nội tâm này phù hợp với việc mô tả nhân vật có tâm lý và suy nghĩ như Hộ.
Khi tiếp tục đọc 4
Câu 4 (trang 40, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Phân tích vai trò của người kể, điểm nhìn và lời trần thuật trong việc miêu tả nhân vật.
Cách giải:
Sử dụng kiến thức về người kể. Tập trung vào cách tác giả truyền đạt.
Lời giải chi tiết:
- Trong tác phẩm, nhân vật Hộ được xem như là biểu tượng của Nam Cao. Bên cạnh việc cảm thông với hoàn cảnh và sự ăn năn của Hộ, người kể chuyện cũng thể hiện một sự mạnh mẽ, nghiêm túc thông qua cách gọi tên và chỉ trích rõ ràng về những nhầm lẫn của anh ta. Anh ta không thật sự tài năng như anh ta nghĩ, anh ta nghĩ rằng mình đang bảo vệ Tứ nhưng thực ra lại làm tổn thương cô. Anh ta lúc nào cũng suy nghĩ về ý nghĩa văn chương của mình nhưng lại xa lạ với thực tế của cuộc sống, và đó là lỗi của anh ta. Tác giả hoặc người kể chuyện đã chỉ trích mạnh mẽ, thông qua đó làm sáng tỏ sự hiểu lầm trong cuộc chiến nội tâm của Hộ và chỉ ra sự sai lầm trong nhận thức của anh ta để anh ta nhận ra lỗi lầm của mình.
Khi tiếp tục đọc 5
Câu 5 (trang 42, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Liên kết giữa người kể chuyện trong tác phẩm và tác giả được nhấn mạnh.
Cách giải:
Đọc kỹ đoạn từ “Người kể chuyện ở đây… Nguyễn Minh Châu”.
Lời giải chi tiết:
Người kể chuyện được coi như là sự biểu hiện của Nam Cao trong câu chuyện Đời thừa. Bởi trong truyện, ngoài việc đồng cảm với hoàn cảnh và sự ăn năn của Hộ, người kể cũng thể hiện một sự mạnh mẽ, nghiêm túc qua cách gọi tên và chỉ trích rõ ràng về những hiểu lầm của anh ta. Anh ta không thật sự tài năng như anh ta nghĩ, anh ta nghĩ rằng mình đang bảo vệ Tứ nhưng thực ra lại làm tổn thương cô. Anh ta lúc nào cũng suy nghĩ về ý nghĩa văn chương của mình nhưng lại xa lạ với thực tế của cuộc sống, và đó là lỗi của anh ta. Tác giả hoặc người kể đã chỉ trích mạnh mẽ, thông qua đó làm sáng tỏ sự hiểu lầm trong cuộc chiến nội tâm của Hộ và chỉ ra sự sai lầm trong nhận thức của anh ta để anh ta nhận ra lỗi lầm của mình.
Khi tiếp tục đọc 6
Câu 6 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Đánh giá giá trị của tác phẩm.
Cách giải:
Đọc kỹ phần cuối của tác phẩm.
Lời giải chi tiết:
Tác phẩm Đời thừa của Nam Cao mang trong mình một tinh thần nhân đạo và phê phán sâu sắc. Một mặt, ông đồng cảm với những người nhận thức được lỗi lầm của mình. Tuy nhiên, mặt khác, ông cũng chỉ trích những người trí thức mất đi bản thân vì hoàn cảnh. Đồng thời, ông cũng chỉ trích mạnh mẽ xã hội đang rơi vào tình cảnh tệ hại, đẩy con người vào hoàn cảnh khó khăn, nơi mà mọi thứ đều được đổ lỗi cho hoàn cảnh, và ở đó, những hoài bão, khát vọng lớn của con người bị đánh mất, tha hóa bởi những vấn đề nhỏ trong cuộc sống. Nam Cao thể hiện đúng bản chất của mình như Nguyễn Minh Châu nói “tấm lòng thương đời nhất” và “con mắt nhìn đời ác nhất”.
Sau khi hoàn thành đọc 1
Câu 1 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Nghệ thuật tự sự của Nam Cao trong truyện ngắn Đời thừa có những khía cạnh nào đáng chú ý?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ bài viết.
Lời giải chi tiết:
Nghệ thuật tự sự của Nam Cao được thể hiện qua nhiều khía cạnh, nhưng trong số đó, điểm nổi bật nhất là về điểm nhìn và lối trần thuật của tác giả. Với góc nhìn từ bên trong, tác giả phản ánh rõ nội tâm nhân vật kết hợp với cách trình bày trần thuật nội tâm giúp tác phẩm trở nên chân thực, sâu sắc. Hộ, một nhà văn yêu văn chương, sống với lý tưởng cao đẹp nhưng phải đối diện với cuộc sống hiện thực khắc nghiệt, đấu tranh với nỗi lo âu về tương lai. Việc tạo ra một trình tự sự kiện hợp lý, phản ánh tâm trạng, suy tư của nhân vật giúp tác giả thể hiện rõ ràng ý nghĩa, giá trị của tác phẩm. Điều này cũng là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên thành công của truyện.
Sau khi hoàn thành đọc 2
Câu 2 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Khi phân tích từng khía cạnh làm nên sức hấp dẫn của nghệ thuật tự sự trong Đời thừa, tác giả đã đi theo trình tự nào?
Phương pháp giải:
Đọc kỹ bài viết và áp dụng kiến thức để trả lời.
Lời giải chi tiết:
Khi phân tích từng khía cạnh tạo nên sức hấp dẫn của nghệ thuật tự sự trong Đời thừa, tác giả tiến hành theo trình tự diễn biến tâm lý của nhân vật. Toàn bộ câu chuyện được tái hiện từ quá khứ đến hiện tại, tập trung vào trận say của nhà văn Hộ. Tác giả tập trung phản ánh tâm lý của nhân vật, từ ngày hôm trước đến sáng hôm sau, tạo ra một sự liên kết hợp lý. Việc sắp xếp sự kiện theo trình tự như vậy giúp tác phẩm trở nên logic, phản ánh chân thực nhất tâm trạng của các nhân vật trong truyện.
Sau khi hoàn thành đọc 3
Câu 3 (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Bạn có thể học được điều gì từ cách phân tích các khía cạnh của nghệ thuật tự sự trong Đời thừa? Điều gì trong bài viết chưa làm bạn hài lòng?
Phương pháp giải:
Dựa vào bài viết và kiến thức cá nhân để đưa ra ý kiến.
Lời giải chi tiết:
- Từ cách phân tích các khía cạnh của nghệ thuật tự sự trong Đời thừa, ta có thể học được cách sử dụng ngôi kể, cách đặt điểm nhìn và lối trần thuật hợp lý. Điều quan trọng là việc tạo ra một cốt truyện logic, câu từ phù hợp với nhân vật, tình huống giúp tác phẩm trở nên sống động, thú vị.
- Tuy nhiên, điều chưa làm tôi hài lòng là bài viết chưa nói đến ý nghĩa của kết truyện. Tác giả chỉ dừng lại ở việc đưa ra thông tin mà chưa phân tích ý đồ nghệ thuật, tạo ra một kết thúc mở, khiến người đọc cảm thấy tò mò về sự tiếp diễn của câu chuyện. Việc phân tích sâu hơn về kết của câu chuyện cũng là điều cần thiết để làm cho bài viết trở nên hoàn thiện hơn.
Thực hành viết khác biệt
Câu hỏi (trang 43, SGK Ngữ Văn 11, tập một):
Chọn một tác phẩm truyện để bạn ấn tượng về cách kể chuyện.
Phương pháp giải:
Dựa vào kiến thức và kỹ năng đã học
Lời giải chi tiết:
Truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao là một trong những tác phẩm ấn tượng nhất mà tôi từng đọc. Truyện không chỉ thu hút người đọc bởi tính chân thực của phản ánh xã hội mà còn ở cách tác giả kể chuyện đầy sáng tạo và hấp dẫn, đặc biệt là trong việc miêu tả diễn biến tâm lí của nhân vật Chí Phèo.
Cách kể chuyện ở đây không chỉ đơn thuần là kể về các sự kiện diễn ra trong câu chuyện. Ở đây, Nam Cao đã sử dụng một cách kể chuyện độc đáo không chỉ trong việc mô tả sự kiện mà còn trong việc phản ánh diễn biến tâm lí của nhân vật, đặc biệt là của nhân vật Chí Phèo - từ quá trình biến đổi sau khi ra tù cho đến quá trình hoàn lương trở thành người lương thiện.
Mở đầu tác phẩm, Nam Cao đã sử dụng một cách kể chuyện độc đáo để miêu tả một Chí Phèo say rượu, vừa đi vừa chửi. Điểm đặc biệt ở đây là trong lời chửi, không chỉ là lời miêu tả của tác giả mà còn có cả lời của chính nhân vật - những lời độc thoại nội tâm. Sử dụng những lời độc thoại nội tâm như vậy giúp người đọc dễ dàng lắm bắt được diễn biến tâm lí của nhân vật và thể hiện sự đa chiều của tác giả. Tiếp theo, ông miêu tả về Chí Phèo, một đứa trẻ mồ côi lương thiện, bị bá kiến cho đi tù và ra tù, hắn trở thành con quỷ của làng Vũ Đại. Hắn trở thành một kẻ chuyên làm nghề rạch mặt, ăn vạ, ngày ngày say khướt và trở thành tay sai của bá kiến.
Đỉnh cao của nghệ thuật kể chuyện độc đáo của Nam Cao phải kể đến khi ông phân tích quá trình hoàn lương của Chí Phèo. Hắn gặp Thị Nở - người đàn bà xấu xí cho hắn biết cảm giác thế nào là tình yêu, là niềm hạnh phúc. Tỉnh dậy sau khi gặp Thị Nở, nhận thức của Chí Phèo dần thay đổi. Hắn đã hết say và lắng nghe thấy những thanh âm trong trẻo của cuộc sống mà trước đây hắn chưa từng nghe thấy. Hắn thấy vui rồi lại buồn, rồi lại nghĩ về tương lai, mơ ước về cuộc sống hạnh phúc, giản dị và bình yên. Chí Phèo đang cảm thấy hạnh phúc, chìm đắm trong tình yêu và sự quan tâm của Thị Nở. Sau khi nghe lời khuyên của bà cô, Thị quay ra đòi chia tay hắn, Chí Phèo muốn níu kéo niềm hạnh phúc nhỏ nhoi này nhưng hắn nhận ra, hắn chẳng có gì để níu kéo. Hắn muốn tìm lại kẻ đầu sỏ, kẻ khiến hắn trở lên như vậy - bá kiến. Đến đây, Nam Cao đã lột tả hết tài năng miêu tả diễn biến tâm lý của mình, ông tin tưởng vào sự lương thiện của con người khi miêu tả niềm vui, sự hạnh phúc nhen nhóm của Chí Phèo.
Vì vậy, sức hấp dẫn của Chí Phèo không chỉ nằm ở cốt truyện giản dị, thật tâm về người nông dân, nông thôn Việt Nam trong những năm chiến tranh, mà nó còn nằm ở sự độc đáo trong cách kể chuyện, miêu tả diễn biến tâm lí của nhân vật một cách chỉn chu, đa dạng trên nhiều phương diện khác nhau để soi chiếu được rõ nhất tâm lí của mỗi nhân vật.
Do đó, truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao xứng đáng là một trong những tác phẩm hay nhất, kinh điển nhất về nghệ thuật miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật của một nhà văn luôn phản ánh cuộc sống đời thực của những người bất hạnh trong xã hội. Tác phẩm cũng là sự khẳng định cho sự lương thiện luôn ẩn chứa trong con người dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.
