Buzz
| Năm mới | |
|---|---|
| Ngày | 1 tháng 1 |
| Tần suất | hàng năm |
Năm mới hay còn gọi là Tân Niên (新年) đánh dấu sự bắt đầu của một năm mới trong lịch và là thời điểm để năm mới được thêm một đơn vị.
Mỗi nền văn hóa có những cách thức đặc trưng để đón chào năm mới.
Lịch Gregorius, hệ thống lịch phổ biến hiện nay, tổ chức năm mới vào ngày 1 tháng 1. Lịch La Mã và tiếp theo là Lịch Julius cũng chọn ngày 1 tháng 1 làm thời điểm chào đón năm mới.
Do ảnh hưởng lịch sử, nhiều hệ thống lịch khác nhau được sử dụng khắp nơi trên thế giới; một số dùng phương pháp đánh số năm, trong khi số khác thì không.
Trình tự các tháng từ tháng 1 đến tháng 12 trong lịch La Mã, dưới thời Numa Pompilius vào khoảng năm 700 trước công nguyên theo Plutarch và Macrobius, đã được duy trì liên tục kể từ đó. Các quốc gia như Cộng hòa Séc, Ý, Tây Ban Nha, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ đều công nhận ngày 1 tháng 1 là ngày lễ quốc gia.
Trong thời Trung Cổ ở Tây Âu, khi lịch Julius vẫn đang được sử dụng, nhiều nơi đã thay đổi ngày bắt đầu năm mới: ngày 1 tháng 3, ngày 25 tháng 3, ngày lễ Phục sinh, ngày 1 tháng 9 và ngày 25 tháng 12. Sự thay đổi từ ngày 25 tháng 3, Lễ truyền tin, một trong bốn Ngày đầu quý, sang ngày 1 tháng 1 diễn ra tại Scotland vào năm 1600, trước khi James VI của Scotland lên ngôi vương nước Anh năm 1603 và trước khi Vương quốc Anh được thành lập năm 1707. Tại Anh và xứ Wales (cũng như các thuộc địa của Anh, bao gồm cả vùng thuộc địa châu Mỹ), năm 1751 bắt đầu vào ngày 25 tháng 3 và kéo dài 282 ngày, trong khi năm 1752 bắt đầu vào ngày 1 tháng 1. Kể từ năm 1582, sau sự kiện áp dụng lịch Gregorius, năm mới được tổ chức vào ngày 1 tháng 1.
Việc sử dụng rộng rãi lịch Gregorius đã làm cho ngày 1 tháng 1 trở thành mốc Năm mới gần như toàn cầu. Tuy nhiên, nhiều vùng và địa phương trên thế giới vẫn duy trì các hệ thống lịch khác với các tập quán văn hóa và tín ngưỡng riêng. Ở Mỹ Latinh, nhiều nền văn hóa bản địa vẫn tiếp tục thực hiện các nghi lễ truyền thống dựa trên lịch của họ. Israel, Trung Quốc, Ấn Độ và nhiều quốc gia khác vẫn tổ chức Năm mới vào những ngày khác nhau.
Dưới đây là danh sách các sự kiện đón năm mới phổ biến nhất hiện nay, được sắp xếp theo cách so sánh với lịch Gregorius.
Theo tháng hoặc mùa
Tháng 1
- Ngày đầu tiên của năm mới theo lịch Gregorius thường được kỷ niệm như Tết dương lịch ở phần lớn các quốc gia.
- Tuy nhiên, ở những nước theo Chính Thống giáo và Hồi giáo, ngày 1 tháng 1 không phải là ngày lễ Chính thống giáo Đông phương. Lịch phụng vụ Chính thống giáo không quy định về lễ kỷ niệm Năm mới. Ngày 1 tháng 1 mang ý nghĩa tôn giáo vì là ngày cắt bao quy đầu của Chúa (8 ngày sau khi ngài sinh ra) và là ngày kỷ niệm các thánh. Mặc dù lịch phụng vụ bắt đầu vào ngày 1 tháng 9, không có quy định tôn giáo đặc biệt cho việc bắt đầu chu kỳ mới. Tuy vậy, các quốc gia theo Chính thống giáo Đông phương có thể tổ chức lễ ăn mừng Năm mới theo phong cách dân sự. Các nước sử dụng lịch Julius sửa đổi (phù hợp với lịch Gregorius) như Bulgaria, Cộng hòa Síp, Ai Cập, Hy Lạp, România, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ, đều tổ chức cả lễ tôn giáo và lễ dân sự vào ngày 1 tháng 1. Ở những nơi vẫn sử dụng lịch Julius như Gruzia, Jerusalem, Nga, Cộng hòa Macedonia, Serbia, Montenegro và Ukraina, Năm mới được tổ chức vào ngày 1 tháng 1 theo lịch dân sự, trong khi lễ tôn giáo được tổ chức vào ngày 14 tháng 1 (tức ngày 1 tháng 1 theo lịch Julius), theo lịch phụng vụ.
Năm mới Á Đông
- Tết Trung Quốc (Xuân tiết 春節 hoặc Nông lịch tân niên 農曆新年) được tổ chức vào những ngày đầu của năm âm lịch, vài ngày sau khi tiết Lập xuân bắt đầu. Theo lịch Gregorius, ngày này thường rơi vào khoảng từ 21 tháng 1 đến 21 tháng 2. Theo truyền thống, tên của năm được tạo ra từ sự kết hợp của 10 địa chi và 12 thiên can, tạo thành chu kỳ 60 năm gọi là Lục thập hoa giáp. Tết âm lịch là sự kiện quan trọng nhất trong năm đối với người Trung Hoa.
- Seollal là Tết cổ truyền của người Triều Tiên, tương tự như Tết của người Trung Hoa, Seollal cũng dựa trên âm lịch. Dù ngày 1 tháng 1 dương lịch hiện nay được coi là ngày đầu năm chính thức, Seollal diễn ra vào đầu năm âm lịch vẫn mang ý nghĩa quan trọng hơn trong truyền thống Triều Tiên. Vào ngày đầu năm âm lịch, người Triều Tiên chúc nhau may mắn và tránh suy nghĩ tiêu cực. Vào thời khắc giao thừa, gia đình và người thân quây quần bên nhau để ôn lại những sự kiện của năm cũ.
- Tết Nguyên Đán là lễ mừng năm mới truyền thống của người Việt Nam. Cũng như người Trung Quốc, người Việt Nam dùng âm lịch nên Tết Nguyên Đán và Tết Trung Quốc thường trùng vào cùng một ngày.
- Năm mới của người Tây Tạng gọi là Losar và thường diễn ra từ tháng 1 đến tháng 3.
Tháng 2
- Năm mới của các nền văn hóa bản địa Trung Mỹ (Aztec, v.v.) diễn ra vào ngày 23 tháng 2.
- Pawl Kut là lễ hội năm mới của người Mizo (Mizoram) ở miền Đông Bắc Ấn Độ vào tháng 12.
Tháng 3
- Nền văn minh Babylon cổ đại tổ chức lễ Năm mới vào kỳ trăng non đầu tiên sau điểm xuân phân, với các nghi thức kéo dài 11 ngày trong thời kỳ cổ đại.
- Năm mới Nava (năm) Varsha (mới) được tổ chức ở nhiều khu vực của Ấn Độ vào khoảng tháng 3 đến tháng 4.
- Nowruz, năm mới của Iran, diễn ra vào ngày điểm xuân phân, thường là ngày 20 hoặc 21 tháng 3, đánh dấu sự khởi đầu của mùa xuân. Năm mới của tín đồ Hỏa giáo cũng trùng với ngày Nowruz của Iran, được tổ chức bởi cộng đồng Parsis ở Ấn Độ và các tín đồ Hỏa giáo toàn cầu. Theo lịch Bahá'í, năm mới diễn ra vào ngày điểm xuân phân, tức ngày 20 hoặc 21 tháng 3, và được gọi là Naw-Rúz. Truyền thống này cũng được áp dụng ở Trung Á, bao gồm Kazakhstan, Uzbekistan, và Duy Ngô Nhĩ, và được biết đến với tên gọi Nauryz, thường tổ chức vào ngày 22 tháng 3.
- Nyepi là lễ năm mới của người Bali, theo lịch Saka (lịch Bali-Java), diễn ra vào ngày đầu năm âm lịch của người Bali (trong năm 2016 là ngày 9 tháng 3). Vào ngày này, người Bali giữ yên tĩnh, kiêng ăn và dành thời gian cho thiền định. Ngày Nyepi kéo dài từ 6 giờ sáng đến 6 giờ sáng hôm sau, mọi hoạt động có thể ảnh hưởng đến sự yên tĩnh đều bị hạn chế. Dù là một lễ hội Ấn giáo, Nyepi được tất cả cư dân Bali tham gia, và du khách cũng phải tuân theo các quy định trong ngày này; sân bay cũng đóng cửa vào ngày này, ngoại trừ xe cứu thương và phụ nữ sắp sinh. Ngày này cũng trùng với tết Satu Suro của người Java.
- Ugadi là lễ Năm mới của người Telugu và Kannada, thường diễn ra vào tháng 3 hoặc tháng 4. Cư dân các bang Andhra Pradesh, Telangana, và Karnataka ở miền Nam Ấn Độ chào đón năm mới vào các tháng này. Ngày này được biết đến với tên Ugadi (trong tiếng Sanskrit, Yuga (kỷ nguyên hoặc năm) + adi (khởi đầu)), đánh dấu sự bắt đầu của năm mới. Tháng đầu tiên là Chaitra Masa, Masa có nghĩa là tháng.
- Năm mới Navreh, theo lịch Kashmir: 5083 Saptarshi/2064 Vikrami/ngày 19 tháng 3 năm 2007–08 Dương lịch. Lễ năm mới này có lịch sử hàng thiên niên kỷ và được tổ chức bởi người Kashmir theo Bà-la-môn giáo.
- Gudi Padwa, diễn ra vào ngày đầu năm của lịch Ấn giáo, được tổ chức bởi người dân bang Maharashtra, Ấn Độ. Ngày này thường rơi vào tháng 3 hoặc tháng 4 và trùng với lễ Ugadi.
- Lễ hội Cheti Chand của người Sindh được tổ chức cùng ngày với tết Ugadi/Gudi Padwa để chào đón năm mới của người Sindh.
- Năm mới của tín đồ Thelema được tổ chức vào ngày 20 tháng 3 (hoặc ngày 8 tháng 4 theo một số nguồn) với các nghi thức cầu nguyện thần Ra-Hoor-Khuit, đánh dấu sự khởi đầu của Tân thập kỷ vào năm 1904. Đây cũng là thời điểm bắt đầu mùa thánh 22 ngày của đạo Thelema, kết thúc vào ngày thứ ba khi cuốn Sách Luật được viết. Ngày này gọi là Ngày thánh Nghi thức tối thượng. Một số người tin rằng Năm mới của đạo Thelema nên rơi vào một trong các ngày 19, 20 hoặc 21 tháng 3, dựa theo ngày điểm xuân phân, là Ngày thánh Điểm phân Chúa trời được tổ chức vào ngày xuân phân hàng năm để kỷ niệm ngày khai đạo năm 1904. Năm 1904, điểm xuân phân là ngày 21, sau khi Aleister Crowley kết thúc Lời thỉnh nguyện Horus của mình để đánh dấu Tân thập kỷ và Năm mới của đạo Thelema.
Tháng 4
- Năm mới của người Assyria, hay còn gọi là Kha b'Nissan hoặc Resha d'Sheeta, diễn ra vào ngày 1 tháng 4.
- Năm mới của đạo Thelema thường kết thúc vào ngày 10 tháng 4, sau một khoảng thời gian gần một tháng bắt đầu từ ngày 20 tháng 3 (Năm mới cũ). Khoảng thời gian này thường được gọi là các Ngày Thánh cao quý và kết thúc với các nghi lễ vào ngày 8, 9 và 10 tháng 4, trùng với ba ngày Viết Sách Luật của Aleister Crowley vào năm 1904.
Giữa tháng 4 (mùa xuân ở Bắc bán cầu)
Năm mới của nhiều hệ thống lịch ở Nam Á và Đông Nam Á thường rơi vào khoảng giữa các ngày 13 và 15 tháng 4, đánh dấu sự khởi đầu của mùa xuân ở Bắc bán cầu.
- Bege Roch là lễ năm mới của người Baloch theo Ấn Độ giáo ở Pakistan và Ấn Độ, được tổ chức vào tháng Daardans theo lịch Saaldar của họ.
- Năm mới của người Tamil (Puthandu) được tổ chức ở bang Tamil Nadu, miền Nam Ấn Độ, vào ngày đầu tháng Chithrai (சித்திரை) (13, 14 hoặc 15 tháng 4). Tại thành phố Madurai, lễ Chithrai Thiruvizha được tổ chức tại đền Meenakshi. Một triển lãm lớn được tổ chức, gọi là Chithrai Porutkaatchi. Ở nhiều vùng phía Nam của Tamil Nadu, lễ này cũng được biết đến với tên gọi Chithrai Vishu. Trong thời gian này, các gia đình Ấn giáo thường tổ chức tiệc tùng và trang trí lối vào nhà bằng các họa tiết kolam.
- Năm mới Vaisakhi của người Punjab/tín đồ Sikh giáo được tổ chức vào ngày 14 tháng 4 ở vùng Punjab, theo lịch Nanakshahi của họ.
- Năm mới ở Nepal được tổ chức vào ngày 1 của tháng Baisakh Baisākh (từ ngày 12 đến ngày 15 tháng 4) theo lịch Ấn giáo sử dụng ở Nepal. Nepal sử dụng Vikram Samvat (विक्रम संवत्), một dạng lịch Ấn giáo, và đây là hệ thống lịch chính ở quốc gia này. (Không nhầm lẫn với Năm mới Kỷ nguyên Nepal (नेपाल सम्बत Nepāl Sambat)).
- Năm mới Chaitti được người Dogra ở bang Himachal Pradesh của Ấn Độ tổ chức vào tháng Chaitra.
- Năm mới Maithili (Jude Sheetal) Naya Barsha cũng vào ngày 1 tháng Baisakh Baisākh (12–15 tháng 4) theo Vikram Samvat (विक्रम संवत्), một lịch Ấn giáo chính thức của vùng Mithila ở Nepal và các vùng lân cận của Ấn Độ.
- Năm mới của người Assam (Rongali Bihu hoặc Bohag Bihu) được tổ chức vào ngày 14–15 tháng 4 ở bang Assam, Ấn Độ.
- Năm mới của người Bangladesh (tiếng Bengal: পহেলা বৈশাখ Pôhela Boishakh hoặc tiếng Bengal: বাংলা নববর্ষ Bangla Nôbobôrsho) diễn ra vào ngày 1 tháng Boishakh (tức ngày 14–15 tháng 4) theo lịch Bangladesh, được tổ chức ở Bangladesh và bang Tây Bengal của Ấn Độ.
- Maghe Sankranti là lễ năm mới của người Odia tại bang Odisha, Ấn Độ, được tổ chức vào ngày 14 tháng 4.
- Năm mới của người Manipuris, còn gọi là Cheirouba, diễn ra vào ngày 14 tháng 4 ở bang Manipur, Ấn Độ, với nhiều hoạt động lễ hội và tiệc tùng.
- Năm mới của người Sinhala được tổ chức cùng với lễ hội thu hoạch (vào tháng Bak) khi mặt trời chuyển từ Meena Rashiya (Nhà của Song Ngư) sang Mesha Rashiya (Nhà của Bạch Dương). Người Sri Lanka tổ chức lễ đón năm mới 'Aluth Avurudda (අලුත් අවුරුද්ද)' tầm quốc gia ở Sinhala và 'Puththandu (புத்தாண்டு)' ở Tamil. Thay vì bắt đầu vào nửa đêm như các dân tộc khác, lễ đón Năm mới Quốc gia bắt đầu vào thời điểm chính xác khi mặt trời chuyển từ Meena Rashiya sang Mesha Rashiya, theo tính toán của các nhà thiên văn. Thời điểm kết thúc năm cũ cũng do các nhà thiên văn xác định. Khác với các truyền thống khác, có một khoảng thời gian vài giờ giữa kết thúc năm cũ và bắt đầu năm mới, được gọi là 'nona gathe' (thời gian trung lập), khi một phần của mặt trời nằm trong Nhà của Song Ngư và phần còn lại ở Nhà của Bạch Dương.
- Năm mới của người Malayali, gọi là Vishu, được tổ chức vào giữa tháng 4 ở bang Kerala, miền Nam Ấn Độ.
- Tại các vùng Tây Karnataka nơi người Tulu nói, năm mới được tổ chức cùng với năm mới Tamil/Malayali vào ngày 14 hoặc 15 tháng 4, mặc dù ở các vùng khác, ngày năm mới thường được tổ chức vào ngày Gudi Padwa, năm mới Maharashtrian. Tại Kodagu, ở Tây Nam Karnataka, cả hai năm mới, Yugadi (tương ứng với Gudi Padwa vào tháng 3) và Bisu (tương ứng với Vishu vào khoảng ngày 14 hoặc 15 tháng 4), đều được tổ chức.
[[
- Lễ hội té nước là một kiểu lễ hội năm mới được tổ chức ở nhiều quốc gia Đông Nam Á, vào ngày rằm tháng 11 hàng năm theo lịch âm dương. Ngày tổ chức lễ hội này ban đầu được xác định theo chiêm tinh học, nhưng hiện nay đã được ấn định vào ngày 13–15 tháng 4. Theo truyền thống, người tham gia lễ hội sẽ rưới nước nhẹ nhàng lên nhau để thể hiện sự kính trọng, nhưng do lễ hội rơi vào tháng nóng nhất ở Đông Nam Á, nhiều người đã té nước mạnh vào cả người lạ và khách đi qua khu vực lễ hội sôi động này. Lễ hội té nước có nhiều tên gọi khác nhau ở từng quốc gia:
- Ở Myanmar, nó được gọi là Thingyan (tiếng Miến Điện: သင်္ကြန်; MLCTS: sangkran)
- Songkran (tiếng Thái: สงกรานต์) ở Thái Lan
- Pi Mai Lao (Lao:ປີໃໝ່ Songkan) ở Lào
- Chaul Chnam Thmey (tiếng Khmer: បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី) ở Campuchia.
- Thingyan ở Myanmar
- Đây cũng là năm mới truyền thống của người Thái ở Vân Nam, Trung Quốc. Trong dịp này, các hoạt động tôn giáo truyền thống của Phật giáo nguyên thủy cũng được tổ chức, phản ánh các đặc điểm truyền thống chung của các nền văn hóa này.
Nội dung hiện tại
- Tết Nguyên Đán
- Ngày lễ quốc tế
- Lễ hội năm mới của người Hồi giáo
