Buzz
Tại thị trường Việt Nam, chứng khoán phái sinh là sản phẩm cho phép đầu tư đặt cược vào sự thay đổi của chỉ số VN30. Nếu đúng dự đoán, nhà đầu tư có thể thu lợi nhuận. Được biết đến với tên gọi là Hợp đồng tương lai chỉ số VN30, đây là một sản phẩm hấp dẫn với tính linh động cao, cho phép nhà đầu tư mở và đóng vị thế nhanh chóng.
Chứng khoán phái sinh là một công cụ tài chính đặc biệt, có giá trị phụ thuộc vào giá của tài sản cơ sở. Nó giúp đa dạng hóa rủi ro, bảo vệ lợi nhuận và tạo ra cơ hội kiếm lời trong các điều kiện thị trường khác nhau.
Nhiều nhà đầu tư cho rằng kiếm lời trên thị trường chứng khoán chỉ có thể khi giá cổ phiếu tăng. Tuy nhiên, chứng khoán phái sinh cung cấp các công cụ tài chính cho phép nhà đầu tư kiếm lời ngay cả khi thị trường đi xuống.
Chứng khoán phái sinh là giải pháp tài chính linh hoạt, được sử dụng để quản lý rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận. Loại sản phẩm này có thể bao gồm hàng hóa như thực phẩm/nông sản và năng lượng, cũng như các công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số VN30.
Các loại chứng khoán phái sinh bao gồm:
Có tổng cộng 4 loại chứng khoán phái sinh cơ bản như sau:
- Hợp đồng tương lai
- Hợp đồng quyền chọn
- Hợp đồng có thời hạn cụ thể
- Hợp đồng trao đổi tài sản
Hãy khám phá về loại chứng khoán đầu tiên này
1. Hợp đồng tương lai
Giao dịch được thực hiện dựa trên sự đồng ý của hai bên, đảm bảo trao đổi một loại tài sản với giá cố định và vào một thời điểm xác định trong tương lai.
Ví dụ : Giả sử giá cổ phiếu của ngân hàng TPB vào ngày 19/09/2022 là 25.000VNĐ/CP. Bạn dự đoán trong vòng 6 tháng tới, giá cổ phiếu này sẽ không vượt qua mức 30.000VNĐ/CP. Trong khi đó, bạn của bạn tin rằng giá sẽ vượt qua 30.000VNĐ/CP và bạn đồng ý bán cổ phiếu TPB với giá 30.000VNĐ/CP sau 6 tháng.
Sau 6 tháng:
Tình huống 1: giá cổ phiếu TPB vẫn duy trì dưới 30.000VNĐ/CP, cụ thể là vẫn ở mức 25.000VNĐ/CP không thay đổi, do đó bạn sẽ có lãi 5.000VNĐ/CP
Tình huống 2: giá cổ phiếu TPB tăng lên 35.000VNĐ/CP, bạn sẽ chịu lỗ trong khi bạn của bạn sẽ có lãi 5.000VNĐ/CP
Quá trình thỏa thuận mua bán giữa bạn và người bạn của bạn đồng nghĩa với việc tham gia vào giao dịch chứng khoán phái sinh - Hợp đồng tương lai.
Tại Việt Nam, giao dịch hợp đồng tương lai chỉ số VN30 đang rất sôi động trên thị trường chứng khoán. Hợp đồng tương lai có tính đòn bẩy tài chính cao, giúp nhà đầu tư có thể kiếm được lợi nhuận lớn hơn nhiều so với vốn ban đầu, nhưng nếu tính toán không chính xác, đòn bẩy cũng có thể khiến họ mất nhiều tiền hơn.
2. Hợp đồng quyền chọn
Một thỏa thuận cho phép nhà đầu tư có quyền mua hoặc bán tài sản với một số lượng nhất định và giá được xác định trước, có thể thực hiện vào hoặc trước một thời điểm nhất định. Điểm khác biệt giữa hợp đồng quyền chọn và các loại hợp đồng phái sinh khác như hợp đồng tương lai là nhà đầu tư có quyền lựa chọn thực hiện hay không. Trên thị trường thuận lợi, họ có thể thực hiện để thu lợi. Nhưng nếu không thuận lợi, họ có thể bỏ qua, đây là điểm cơ bản khác biệt giữa hợp đồng quyền chọn và các loại tài sản phái sinh khác như hợp đồng tương lai hay hợp đồng kỳ hạn.
Ví dụ :
Nếu nhà đầu tư mua quyền chọn bán, nghĩa là họ dự đoán giá cổ phiếu sẽ giảm. Nếu giá tăng, họ sẽ mất tối đa là khoản phí mua quyền, nhưng nếu giá giảm, họ có thể thu về lợi nhuận lớn hơn bằng cách thực hiện quyền.
Hợp đồng quyền chọn thường được sử dụng như một công cụ bảo hiểm hoặc đầu cơ đối với các tài sản cơ sở như cổ phiếu, chứng chỉ quỹ ETF, trái phiếu... Tuy nhiên, phí và thanh khoản thấp làm cho hợp đồng quyền chọn thường ít hấp dẫn hơn với các nhà đầu tư.
Kiến thức cần thiết về chứng khoán phái sinh cho nhà đầu tư mới
3. Hợp đồng kỳ hạn
Một hợp đồng giữa người bán và người mua về việc giao dịch một loại tài sản cơ sở vào một thời điểm trong tương lai với một mức giá đã được xác định từ trước.
Hợp đồng kỳ hạn khác với hợp đồng tương lai như thế nào
1. Hợp đồng kỳ hạn không chuẩn hóa điều khoản, giá trị hay khối lượng tài sản như hợp đồng tương lai (được niêm yết và giao dịch trên sàn), vì vậy tài sản cơ sở có thể là bất kỳ loại tài sản nào
2. Hợp đồng kỳ hạn được giao dịch trên thị trường phi tập trung (OTC), trong khi hợp đồng tương lai được giao dịch trên thị trường tập trung.
3. Rủi ro của hợp đồng kỳ hạn sẽ cao hơn so với hợp đồng tương lai vì vậy.
4. Với hợp đồng kỳ hạn, các bên ký kết không cần thực hiện ký quỹ, khác với hợp đồng tương lai, nơi mà việc ký quỹ là bắt buộc để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán.
5. Trong hợp đồng tương lai, người tham gia có nghĩa vụ thực hiện vào ngày đáo hạn, nhưng trong hợp đồng kỳ hạn thì không có nghĩa vụ này.
6. Thanh khoản thấp hơn so với hợp đồng tương lai.
7. Hợp đồng tương lai được quy định bởi sở giao dịch chứng khoán, trong khi hợp đồng kỳ hạn được tự điều chỉnh bởi các bên ký kết hợp đồng.
4. Hợp đồng hoán đổi
Một thỏa thuận giữa hai bên đối tác, trong đó họ đồng ý thực hiện thanh toán định kỳ hoặc trao đổi luồng tiền trong tương lai theo phương thức và thời gian đã thỏa thuận từ ngày khởi đầu đến ngày đáo hạn của hợp đồng.
Các loại hợp đồng hoán đổi
Hợp đồng hoán đổi lãi suất: Là hợp đồng phái sinh trong đó một bên trao đổi lãi suất để nhận dòng tiền từ bên kia.
Các điều khoản của hợp đồng hoán đổi lãi suất bao gồm: ngày bắt đầu, thời hạn, mức lãi suất cơ sở (cố định và thả nổi), tần suất thanh toán, giá trị danh nghĩa và tiền định danh.
Hợp đồng hoán đổi tiền tệ: Là hợp đồng trao đổi ngoại tệ, trong đó hai bên thực hiện trao đổi khoản vay để đổi lấy một loại tiền tệ khác với khoản vay tương ứng. Thường kết hợp cùng hoán đổi lãi suất.
Hợp đồng swap tín dụng: là một loại hợp đồng phái sinh tín dụng, trong đó bên mua cam kết thanh toán khoản tiền định kỳ cho bên bán. Ngược lại, nếu tài sản cơ bản mất khả năng thanh toán, bên mua sẽ nhận được khoản bồi thường.
Hợp đồng swap hàng hóa: là một thỏa thuận về trao đổi giá thả nổi của hàng hóa lấy giá cố định trong một khoảng thời gian nhất định. Người dùng muốn đảm bảo giá tối đa và đồng ý trả cho tổ chức tài chính một mức giá cố định. Ngược lại, người sản xuất muốn cố định thu nhập và đồng ý trả giá thị trường cho tổ chức tài chính, để đổi lấy những khoản thanh toán cố định cho hàng hoá.
Hợp đồng swap chứng khoán: là hợp đồng phái sinh mà tổng hợp các dòng tiền được thỏa thuận để trao đổi giữa hai bên vào một ngày nhất định trong tương lai.
Đặc điểm của hợp đồng swap
1. Hợp đồng swap là sự thỏa thuận giữa các bên tham gia, trong đó các bên phải đạt được thỏa thuận tự nguyện và bình đẳng khi ký kết hợp đồng.
2. Hợp đồng swap phải bao gồm quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia ký kết.
3. Việc ký kết hợp đồng phải bảo đảm lợi ích chung của các bên và tuân thủ đúng quy định pháp luật và chuẩn mực xã hội.
4. Các bên tham gia sẽ thỏa thuận với nhau, trong đó một bên đồng ý hoán đổi lợi ích từ thị trường tài chính này để nhận lại lợi ích từ một nguồn khác, nhằm đề phòng rủi ro tài chính không mong đợi.
Lợi ích của hợp đồng swap:
Hợp đồng swap giúp phòng ngừa rủi ro biến động giá trong trường hợp đã có dự toán và kế hoạch cho tương lai, đáp ứng nhu cầu mua bán tại thời điểm hợp đồng có hiệu lực và cũng đáp ứng nhu cầu mua bán vào ngày đáo hạn. Nếu có sự chắc chắn về dòng tiền trong tương lai, hợp đồng swap là công cụ dự phòng rủi ro tuyệt vời.
Nhược điểm của hợp đồng swap:
Hợp đồng swap là cam kết phải thực hiện khi đáo hạn, dù giá trên thị trường thay đổi theo hướng không lợi như dự đoán, có thể gây ra thiệt hại lớn. Hợp đồng chỉ quan tâm đến giá tại thời điểm có hiệu lực và đáo hạn, bỏ qua quá trình thay đổi giá giữa hai thời điểm này, do đó chỉ phù hợp là công cụ bảo hiểm rủi ro, tránh thất thoát tài sản hơn là nhu cầu kinh doanh hay đầu cơ kiếm lời.
Hướng dẫn giao dịch chứng khoán phái sinh
Mỗi loại hợp đồng swap đều có ưu điểm và nhược điểm riêng, phù hợp với nhu cầu và kế hoạch giao dịch của từng cá nhân. Tuy nhiên, hiện nay tại thị trường Việt Nam, chỉ có hợp đồng tương lai được áp dụng, với hợp đồng thanh lý chỉ số VN30 là sản phẩm mà nhà đầu tư cá nhân có thể tiếp cận. Căn cứ vào Thông tư số 127/2018/TT-BTC, ngoài việc nộp thuế thu nhập cá nhân, còn có 5 loại phí khác. Vì vậy, chi phí tham gia giao dịch hợp đồng swap rất cao, mặc dù Thông tư số 101/2021/TT-BTC đã giảm 5 loại phí nhưng vẫn còn cao. Do đó, các nhà đầu tư cần suy nghĩ kỹ trước khi đưa ra các quyết định và lựa chọn sản phẩm phù hợp với mục đích của mình.
Những điều cần lưu ý khi giao dịch chứng khoán phái sinh
Chúng ta đã tìm hiểu về chứng khoán phái sinh, đặc điểm và ưu nhược điểm từng loại. Hy vọng bài viết mang lại kiến thức cơ bản về chứng khoán phái sinh cho các nhà đầu tư và hãy tiếp tục đón đọc các bài viết phân tích tiếp theo từ Mytour. Chúc các anh chị thành công và sức khỏe.
