Buzz
Bạn đang ngồi tại một bàn ăn, một cuộc họp, một trận đấu bóng rổ, một buổi học, một giường ngủ, một quán bar, hoặc một phòng vệ sinh - và bạn đang dùng điện thoại. Có thể bạn vẫn nói chuyện với mọi người, nhưng có thể bạn đang nhắn tin, đăng trạng thái, vuốt màn hình, nhấn like, mua sắm, lướt web, hoặc theo cách mà tôi hay nói, 'làm mới', như thể việc chạm vào màn hình cảm ứng có thể làm sạch đi sự trì trệ của cuộc sống này.
Chúng ta đang sống trong một thế giới liên tục kết nối, và bên cạnh những lợi ích của việc giao tiếp, nó cũng đang phá vỡ một yếu tố quan trọng hơn: những cuộc trò chuyện chân thành. 'Công nghệ đang làm cho chúng ta im lặng,' Sherry Turkle cảnh báo, 'đẩy chúng ta vào hướng làm cho con người không còn giao tiếp được nữa.' Và sự im lặng đó cũng làm cho khả năng hiểu biết và cảm thông với người khác biến mất. 'Chúng ta đang trốn chạy khỏi cuộc đối thoại, cũng như là trốn chạy khỏi sự tự suy nghĩ, sự đồng cảm, và sự hiểu biết.'
Là một nhà tâm lý học và giám đốc Sáng kiến về Công nghệ và Tự nhận thức tại Đại học MIT, Turkle đã nghiên cứu mối quan hệ giữa con người và công nghệ trong nhiều thập kỷ, đưa ra những phát hiện của mình trong các cuốn sách như “Cuộc sống trên màn hình” và “Đơn độc cùng nhau.” Mặc dù có người đọc dễ dàng đặt cuốn sách mới nhất của bà “Thu hồi Cuộc trò chuyện” với một số tuyên bố hoài nghi về lợi ích của công nghệ - như cuốn sách “Bạn không phải là một chiếc máy” của Jaron Lanie hoặc “Vùng biển nông' của Nicholas Carr và tự nhận là họ đã hiểu hết mọi thứ, việc đó sẽ không công bằng với Turkle và những người đọc khác. Đây là một cuốn sách đầy sự thuyết phục và gần gũi, khám phá những khía cạnh tinh tế trong mối quan hệ con người. Turkle sử dụng trải nghiệm hàng ngày của chính mình để cảnh báo, cho thấy rằng, khi cầm điện thoại trong tay, chúng ta đã quên đi con người xung quanh, bạn bè, đồng nghiệp và thậm chí là bản thân mình.
'Tôi có ba chiếc ghế trong căn nhà của mình,' Henry David Thoreau viết trong cuốn sách Một mình sống trong rừng, 'một chiếc ghế cho sự cô đơn, một chiếc cho bạn bè, một chiếc cho cộng đồng.' Những chiếc ghế của Thoreau là chủ đề mà Turkle thường xuyên thảo luận. Sự cô đơn, kèm theo khả năng tự nhận thức mà nó mang lại, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản thân, bà lập luận, và thông qua đó chúng ta mới có thể hiểu được người khác. Cuộc trò chuyện của chúng ta với mọi người - ở nhà, trường học, nơi làm việc, nơi công cộng - giúp chúng ta rèn luyện khả năng cảm thông, phát triển khả năng hiểu biết sâu sắc về bản thân. Suy ngẫm, nói chuyện, lặp lại.
Tuy nhiên, công nghệ đã phá vỡ mô hình này, khiến cuộc đối thoại trở nên ít đi. Các mối quan hệ của chúng ta bây giờ đang bị ảnh hưởng bởi 'sự phân tán tập trung,' Turkle giải thích. Việc tái tạo lại cuộc trò chuyện là 'việc tái tạo lại những giá trị cơ bản nhất của chúng ta.'
Chúng ta bị cuốn vào những thiết bị lấp lánh đó - luôn có trong tay hoặc trong tầm nhìn - bởi chúng dường như đáp ứng được ba điều ước: 'Đầu tiên, chúng ta sẽ luôn được lắng nghe; thứ hai, chúng ta có thể chú ý vào bất kỳ đâu chúng ta muốn; và thứ ba, chúng ta sẽ không bao giờ cảm thấy cô đơn.' Lời hứa thứ tư, Turkle giải thích, ngụ ý: chúng ta sẽ không bao giờ cảm thấy buồn chán.
Tuy nhiên, vì mong muốn được người ngoài kia chú ý, chúng ta đã đánh mất những người thân thiết nhất với chúng ta. 'Rất nhiều trẻ em lớn lên mà không có cơ hội trải nghiệm những cuộc trò chuyện chân thành, không bị 'xâm phạm' bởi điện thoại khi ăn tối hoặc dạo chơi cùng ba mẹ hoặc bạn bè,' Turkle viết. Bà chỉ ra rằng, thậm chí ý định tốt của cha mẹ cũng có thể phản tác dụng. Một người cha 37 tuổi tham gia một chuyến dã ngoại cùng con trai 7 tuổi của mình, nhưng dành thời gian để chụp ảnh và chia sẻ trải nghiệm trên mạng xã hội. 'Đột nhiên tôi nhận ra mình đã ngồi đó gần một giờ mà không nói một lời với con gái Simone,' anh ta nói với Turkle. Kể cả khi chúng ta nghĩ rằng mình đang tập trung nhất, điện thoại vẫn tách biệt chúng ta ra.
Trẻ em học được rằng 'bất kể họ làm gì, họ sẽ không bao giờ chiến thắng được cuộc đua 'sự chú ý của cha mẹ' với thiết bị công nghệ,' Turkle viết. 'Chúng tôi chứng kiến trẻ em không chỉ bị mất giao tiếp mà còn mất cả ánh mắt của người lớn.'
Chúng ta càng phủ nhận, càng lạc lõng trong các thiết bị, thì trẻ em sẽ càng khó kết nối với bạn bè của họ khi lớn lên, Turkle nhấn mạnh. Điện thoại đang trở thành nơi ẩn náu. 'Khi tôi kiểm tra tin nhắn của mình, tôi đang kiểm tra xem có ai liên lạc với tôi không,' Arjun, một sinh viên, giải thích. 'Nhưng nếu không có tin nhắn nào, tôi sẽ tiếp tục kiểm tra những thứ khác - Twitter, Instagram, Facebook - những nơi mà tôi quen thuộc. Bây giờ, điện thoại là một sự an ủi. Điện thoại là một người bạn.' Nỗi sợ bị bỏ quên (FOMO-Fear of missing out), Turkle viết, đã trở thành nỗi sợ bị lỡ mất mọi thứ.
Các sinh viên đại học xem sự kết nối liên tục như một điều cần thiết. 9 trên 10 sinh viên thừa nhận nhắn tin trong lớp, và một bạn mô tả chiếc điện thoại của cô là 'chính sách bảo hiểm' chống lại sự buồn chán - một tư duy đáng lo ngại vì buồn chán có thể kích thích sự sáng tạo. 'Sự chán trường thuở nhỏ là một động lực,' Turkle viết. 'Nó thúc đẩy trí tưởng tượng... Tìm cách trở nên vui vẻ là một cột mốc quan trọng trong sự phát triển.' Thay vì vậy, chúng ta lại bỏ qua chúng.
Khi trưởng thành, sự hiện diện khắp nơi của điện thoại và các ứng dụng mà chúng ta có thể truy cập không chỉ làm gián đoạn quá trình phát triển bản thân mà còn làm cho nó trở nên lộn xộn. Một phụ nữ 34 tuổi thừa nhận với Turkle rằng cô dành thời gian trên mạng để thể hiện 'một phiên bản tốt hơn của mình - một người sẽ tử tế với những người theo dõi của mình.' Sự tập trung của chúng ta dường như chuyển từ suy tư sang tự quảng cáo và liên tục phản hồi. 'Chúng ta đang bị thúc đẩy theo hướng nhìn bản thân mình như một bộ sưu tập của những thứ mà người khác nói rằng chúng ta nên muốn,' Turkle phàn nàn. 'Đây có phải là một phiên bản tốt hơn của chính bạn không?'
Tại nơi làm việc, màn hình và các tab đòi hỏi sự tập trung của chúng ta. Các nhân viên trẻ tin rằng họ đang tối đa hóa năng lực, nhưng 'khi chúng ta nghĩ rằng chúng ta đang đa nhiệm (multi-tasking),' Turkle viết, 'bộ não của chúng ta thực sự chỉ đang chuyển đổi nhanh chóng từ việc này sang việc khác, và hiệu suất của chúng ta sẽ giảm xuống mỗi khi có thêm một nhiệm vụ mới.' Kết quả thu được còn tệ hơn nữa so với khi chỉ làm một việc. Một tư vấn quản lý trẻ nhảy sang Facebook trong cuộc họp với khách hàng, vì cô cảm thấy 'phần' thuyết trình của mình đã hoàn thành. Một nhân viên tài chính giả vờ ốm để có thể ở nhà, tránh khỏi sự sao lãng của công nghệ và thực sự hoàn thành công việc. Một nhân viên luật ở Chicago thuyết trình cho một nhóm sinh viên đang nhắn tin và gửi email. Đề tài của cô? Truyền thông nội bộ.
Công nghệ thậm chí còn hứa hẹn sẽ làm cho chuyện tình yêu trở nên hiệu quả hơn nhưng thay vào đó, nó lại làm cho mọi thứ trở nên phức tạp hơn, với những ứng dụng hẹn hò mang lại ảo tưởng về lựa chọn không giới hạn. Khi bạn tình của bạn bước ra khỏi giường, tại sao bạn không dành vài giây để tìm kiếm một vài ứng cử viên tiềm năng? 'Khi con người chỉ cách xa nhau vài cú click,' một sinh viên giải thích, 'chúng ta sẽ khó lòng cố gắng ổn định với một người được.'
Và khi các mối quan hệ được xây dựng thông qua tin nhắn hơn là qua các cuộc gặp mặt trực tiếp, sự phức tạp còn tăng lên nhiều lần. Turkley kể một câu chuyện buồn về Adam, 36 tuổi, lục lại những tin nhắn kéo dài ba năm giữa anh và người yêu cũ, khoảng 30-50 tin mỗi ngày, cố gắng hiểu sai lầm nằm ở đâu. Anh chỉnh sửa tin nhắn của mình cẩn thận trước khi gửi nhưng lại luôn cho rằng cô chỉ nhắn mà không suy nghĩ. Giờ đây, anh không chắc và tự hỏi liệu bản thân mình có xứng với cô không. Anh ngồi phân tích những dòng tin cũ, kẻ cai ngục của những kí ức trước đây. 'Làm sao bạn có thể biết con người thực của một ai đó' Adam hỏi.
Chúng ta nghĩ rằng thiết bị của mình mang lại sự an ủi và hiệu quả, nhưng theo quan điểm của Turkle, chúng chỉ tạo ra sự cô đơn và lạc lõng. 'Mỗi lần bạn kiểm tra điện thoại của mình ở công ty,' cô nhắc nhở, 'thứ bạn nhận được là một loại thuốc kích thích tinh thần, và điều bạn đánh mất là những gì mà bạn bè, giáo viên, cha mẹ, người yêu hoặc đồng nghiệp mới chỉ mới nói, gợi ý hoặc cảm thấy.'
Ai cũng có thể cảm thấy có lỗi khi đọc cuốn sách 'Reclaiming Conversation'. (Lời thú nhận: Tôi đã từng là một trong những người đăng ảnh trên Facebook đó.) Tuy nhiên, Turkle đặt quá nhiều trách nhiệm cho công nghệ, và đôi khi tôi cảm thấy điều đó hơi quá đáng. Tôi không nhớ mọi mối quan hệ của mình đều hạnh phúc trước khi điện thoại thông minh xuất hiện. Chẳng phải chúng ta cũng đã cô đơn vào những năm 90 hay không? 'Ta không thể biết liệu các bậc cha mẹ sẽ quan tâm nhiều hơn đến con cái mình khi họ chưa có điện thoại di động hay không,' Turkle thừa nhận. 'Chắc chắn là chiếc điện thoại kia rất quyến rũ.' TV cũng từng bị nhìn nhận theo cách đó, nhưng Turkle lại xem nó tích cực hơn. 'Nếu bạn chú ý đến việc TV có thể được sử dụng bởi nhiều người,' bà viết, 'nó có thể làm cho gia đình gần nhau hơn.'
Những lời khuyên của tác giả thường đọc giống như những tiêu đề của các tấm poster truyền cảm hứng ở công ty. 'Hãy sống chậm lại.' 'Bảo vệ sức sáng tạo của mình.' 'Hãy tạo ra những không gian linh thiêng chỉ để trò chuyện.' Một số gợi ý có vẻ khá rõ ràng, nhưng đôi khi chúng ta cần phải lắng nghe chúng. 'Thay vì đặt con bạn vào xe đẩy để trả lời email, hãy nói chuyện với nó,' Turkle viết. 'Thay vì để chiếc máy tính bảng trên ghế để giữ trẻ, hãy đọc sách và trò chuyện với chúng về cuốn sách đó.' Và cô ấy hy vọng, có lẽ quá lạc quan, rằng thiết kế công nghệ, thay vì tận dụng nhược điểm của chúng ta, sẽ cố gắng giảm bớt chúng.
Turkle không yêu cầu chúng ta phải bỏ hoàn toàn điện thoại. Chúng 'là một phần không thể thiếu của cuộc sống và một phần của cuộc sống sáng tạo,' cô viết. 'Điều quan trọng là sử dụng chúng với ý thức tốt hơn.' Hay như Thoreau nói, hãy sống thong thả hơn.
Mytour (Đọc Station)
