Chuông cầu hồn người

Chuông cầu hồn người (tiếng Anh: For whom the bell tolls) là một tác phẩm được phát hành năm 1940 bởi nhà văn Mỹ Ernest Miller Hemingway. Cuốn sách kể về Robert Jordan, một người Mỹ thuộc Lữ đoàn quốc tế, tham gia chống lại Phát xít trong cuộc nội chiến Tây Ban Nha. Tựa đề Chuông cầu hồn người được Hemingway lấy từ tác phẩm Meditation XVII của nhà thơ John Donne.

Chuông cầu hồn người được phát hành ngay sau khi cuộc Nội chiến Tây Ban Nha (1936–1939) kết thúc, lúc đó cuộc chiến này đã được nhiều người biết đến. Tác phẩm dường như giả định rằng độc giả sẽ biết cuộc chiến này giữa chính phủ Đệ nhị Cộng hòa - nhận được sự hỗ trợ từ Liên Xô và các quốc gia khác - và phe Quốc gia, được hỗ trợ bởi Đức Quốc xã và Phát xít Ý. Năm xuất bản cuốn sách (1940), Hoa Kỳ chưa tham gia vào Chiến tranh thế giới thứ hai, vốn đã bắt đầu vào ngày 1 tháng 9 năm 1939 sau khi phát xít Đức tấn công Ba Lan.

Cuốn tiểu thuyết được coi là một trong những tác phẩm nổi bật nhất của Hemingway, bên cạnh Mặt trời vẫn mọc, Giã từ vũ khí và Ông già và biển cả.

Tổng quan

Ernest Hemingway viết Chuông cầu hồn người tại Havana, Cuba; Key West, Florida; và Sun Valley, Idaho vào năm 1939. Ông ở lại khách sạn Ambos Mundos ở Cuba và viết bản thảo tại đó. Tác phẩm hoàn tất vào tháng 1 năm 1940 tại khách sạn InterContinental New York Barclay ở New York và được xuất bản vào tháng 10 cùng năm. Tác phẩm dựa trên trải nghiệm cá nhân của Hemingway khi tham gia cuộc chiến ở Tây Ban Nha, với nhân vật chính là Robert Jordan, một người Mỹ chiến đấu cùng quân du kích cho phe Cộng hòa. Dàn nhân vật trong cuốn tiểu thuyết chủ yếu là hư cấu, nhưng có một số dựa trên những nhân vật có thật hoặc những người đã tham gia cuộc chiến. Tác phẩm diễn ra ở dãy núi Sierra de Guadarrama, kéo dài trong bốn ngày ba đêm. Chuông cầu hồn người nhanh chóng trở thành lựa chọn của Câu lạc bộ Sách của Tháng, bán được nửa triệu bản trong vài tháng và vào chung kết Giải Pulitzer. Ấn bản đầu tiên phát hành ngày 21 tháng 10 năm 1940, in 75.000 bản với giá 2,75 USD.

Tiêu đề

Tiêu đề của cuốn sách lấy từ loạt bài suy niệm và cầu nguyện của nhà thơ siêu hình John Donne về sức khỏe, đau đớn và bệnh tật, được viết khi ông đang phục hồi từ căn bệnh gần như cướp đi mạng sống của mình. Những bài viết này được xuất bản năm 1624 dưới tên Devotions upon Emergent Occasions, đặc biệt là Meditation XVII. Hemingway đã trích dẫn một phần của bài suy niệm (giữ nguyên lối viết của Donne) trong phần đề từ của cuốn tiểu thuyết. Trong đó, Donne nói về phong tục chuông tang lễ phổ biến thời bấy giờ.

Không ai là một hòn đảo, không ai là một thể hoàn chỉnh; mỗi người là một phần của đại lục, một phần của đất liền; và nếu sóng cuốn đi một mảnh đá ven bờ, thì Châu Âu sẽ nhỏ lại, cũng như khi nó cuốn mất một mũi đất hay phá hủy nhà của bạn; cái chết của bất kỳ ai cũng làm tôi giảm đi, vì tôi là một phần của toàn nhân loại. Vì vậy, đừng bao giờ hỏi chuông cầu hồn ai, vì đó chính là chuông cầu hồn bạn.

Nội dung

Chuông cầu hồn người là một bản anh hùng ca về cuộc chiến gian khổ của nhân dân Tây Ban Nha chống lại chế độ phát xít của Franco để bảo vệ nền cộng hòa, kéo dài từ năm 1936 đến 1939. Nhân vật chính, Robert Jordan, là một chiến sĩ người Mỹ trong Lữ đoàn quốc tế, tham gia vào cuộc chiến chống lại sự mở rộng toàn cầu của chủ nghĩa phát xít. Trong kế hoạch tấn công nhằm giải phóng một khu vực ở Tây Ban Nha do tướng Golz người Nga chỉ huy, Robert Jordan được giao nhiệm vụ phối hợp với một nhóm du kích để đặt mìn phá hủy một cây cầu, ngăn chặn viện binh và đường rút lui của quân địch. Khi đến Villaconejos để thực hiện kế hoạch, anh gặp cô du kích Tây Ban Nha xinh đẹp María, và mối tình sâu đậm giữa họ nảy nở. Tình yêu này giúp họ hiểu rõ hơn về ý nghĩa cuộc sống và nhiệm vụ của mình. Tuy nhiên, Robert Jordan phát hiện ra rằng quân phát xít đã biết được kế hoạch và đang chuẩn bị phản công. Anh lập tức cử Andrés đến Ban chỉ huy Sư đoàn ở Navacerrada để yêu cầu thay đổi kế hoạch và ngừng phá cầu. Thật không may, vì sự chậm trễ và quan liêu, Andrés phải mất một ngày mới đến nơi. Khi bức thư của Robert Jordan tới tay Golz, đã quá muộn, và cuộc tấn công bắt đầu. Robert Jordan buộc phải cho nổ mìn phá cầu theo kế hoạch và dẫn nhóm du kích rút lui. Trên đường đi, bị thương do bom đạn, anh quyết định ở lại ngọn đồi cạnh cầu bị phá, chiến đấu để cầm chân quân địch cho nhóm du kích rút lui an toàn.

Nhân vật

• Robert Jordan: một giáo viên tiếng Tây Ban Nha người Mỹ, tham gia nhóm du kích của Pablo để chỉ huy việc phá một cây cầu nhằm cản trở quân phát xít.
• Anselmo: người dẫn đường già của Robert Jordan.
• Pablo: chỉ huy một nhóm du kích trong vùng núi (cùng với ba nhóm khác).
• Rafael: thành viên trong nhóm của Pablo.
• María: thiếu nữ, trở thành người yêu của Robert Jordan, được nhóm của Pablo cứu trong trận đánh tàu hỏa.
• Pilar: vợ của Pablo.
• Agustín: thành viên nhóm của Pablo.
• El Sordo: người chỉ huy một nhóm du kích khác trong khu vực rừng núi.
• Fernando
• Andrés: thành viên nhóm của Pablo, có nhiệm vụ chuyển thư cho tướng Golz để ngừng kế hoạch phá cầu (theo yêu cầu của Robert Jordan).
• Eladio
• Primitivo
• Joaquin

Hình ảnh đặc sắc

Chuông cầu hồn người sử dụng một số hình ảnh biểu tượng liên quan đến đất đai, đặc biệt là trong Chương 13. Khi Jordan và María đang ở bên nhau trên một bãi cỏ trong khu rừng, Jordan cảm nhận được 'mặt đất dường như đang rung chuyển và xa dần họ.' Anh hỏi María 'Em có cảm thấy mặt đất chuyển động không?' và cô xác nhận là có.

Giá trị tác phẩm

Qua việc miêu tả hoạt động của một nhóm du kích địa phương với sự hỗ trợ của một chiến sĩ người Mỹ từ phe cộng hòa, Chuông nguyện hồn ai vừa ca ngợi cuộc chiến đấu của phe cộng hòa tại Tây Ban Nha, vừa phản ánh tinh thần quốc tế của các chiến sĩ thuộc Lữ đoàn quốc tế cùng phe cộng hòa Tây Ban Nha bảo vệ nền cộng hòa. Tác phẩm này nêu bật sự nhạy bén của tác giả trong việc nhận diện vấn đề trọng yếu của nhân loại những năm 1930, đó là nguy cơ phát xít mở rộng. Đây là một cáo trạng mạnh mẽ chống lại tội ác của Franco và là tiếng nói phản kháng chủ nghĩa phát xít khi nó mới trỗi dậy. Hemingway còn tìm cách giải quyết các vấn đề liên quan đến mối quan hệ giữa con người và lịch sử, cũng như những vấn đề về sự sống, cái chết, tình yêu, và trách nhiệm của từng cá nhân trong xã hội mà cuộc cách mạng Tây Ban Nha đã đặt ra.

Về mặt nghệ thuật, Chuông nguyện hồn ai là đỉnh cao của phong cách trữ tình của Hemingway, phong cách đã được thể hiện rõ rệt trong nhiều tác phẩm của ông như Mặt trời vẫn mọc (The Sun Also Rises, 1926), Giã từ vũ khí (A Farewell to Arms, 1929), Ông già và biển cả (The Old Man and the Sea, 1952)... Tác phẩm tập trung khai thác vẻ đẹp nội tâm của các nhân vật, làm nổi bật những cá nhân có chiều sâu suy tư, cá tính mạnh mẽ, sẵn sàng hy sinh cuộc sống riêng tư vì lý tưởng hoặc chấp nhận thất bại bên ngoài để đạt được chiến thắng tinh thần bên trong. Những đoạn độc thoại nội tâm và các đoạn trữ tình trong cuốn sách làm cho cốt truyện của Chuông nguyện hồn ai trở nên sống động, phong phú hơn, với cấu trúc tinh tế và cuốn hút hàng triệu độc giả trên toàn thế giới.

Dù tư tưởng của tác giả có phần thiếu lạc quan với cảm giác định mệnh hiện diện trong tâm lý của một số nhân vật chính và tính chất bi kịch rõ nét ở cuối câu chuyện có thể làm giảm đi cảm hứng tích cực trong tác phẩm, nhưng Chuông nguyện hồn ai, một cuốn tiểu thuyết sinh ra từ bối cảnh chiến đấu chính nghĩa của nhân dân Tây Ban Nha, vẫn là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Hemingway và nền văn học hiện thực Mỹ thế kỷ 20.

Chuông nguyện hồn ai (For Whom the Bell Tolls) cũng là tên của hai ca khúc nổi tiếng do hai ban nhạc danh tiếng thể hiện: Metallica (trong album 'Ride the Lightning') và Bee Gees (trong album 'Size Isn't Everything').

Chú thích

• Mục từ Chuông nguyện hồn ai của Khương Việt Hà trong sách 101 vẻ đẹp văn chương thế giới và Việt Nam, Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, Hà Nội, 2006.

• Danh sách 100 cuốn sách xuất sắc nhất thế kỷ 20 do Le Monde bình chọn.