Buzz
Khi thế giới đổ mồ hết tâm trí vào việc tìm kiếm mỏ dầu và bảo vệ nguồn nước, chúng ta đã quên mất rằng một nguồn tài nguyên quan trọng khác đang đối diện với nguy cơ cạn kiệt. Đó là gì?
Cát, không chỉ là một nguồn tài nguyên quan trọng mà còn là vật liệu được khai thác nhiều hơn cả dầu mỏ. Sự đa dạng trong ứng dụng từ xây dựng, sản xuất thủy tinh, cải tạo đất đến sản xuất chip bán dẫn.
Dù chúng ta có quan niệm rằng cát trên Trái đất là vô tận, nhưng nhà khoa học đã cảnh báo về nguy cơ cạn kiệt của nguồn tài nguyên này. Điều gì đang xảy ra?
Cát, vật liệu quan trọng và được khai thác nhiều hơn cả dầu mỏ.
Đối mặt với Khủng hoảng cát toàn cầu
Một trong những nguyên nhân quan trọng là do sự 'thiếu hụt nghệ thuật'. Mặc dù cát là nguồn tài nguyên có khả năng tái tạo tự nhiên, nhưng lượng mất mát hàng năm vẫn là một thách thức lớn.
Dựa theo cuộc điều tra của tổ chức Freedonia, vào năm 2016, tổng lượng cát khai thác để đáp ứng nhu cầu xây dựng toàn cầu là 13,7 tỷ tấn, với 70% được tiêu thụ ở châu Á. Trong số đó, Trung Quốc một mình tiêu thụ gần 5 tỷ tấn. Gần 2/3 sản lượng xi măng trên thế giới đang được tiêu thụ tại Trung Quốc và Ấn Độ, do nhu cầu đô thị hóa ở những quốc gia này đang tăng nhanh chóng.
Theo thống kê của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), lượng cát được sử dụng trên toàn thế giới hàng năm đã vượt quá con số 40 tỷ tấn và tăng lên 200% so với lượng sử dụng 20 năm trước. Do đó, mặc dù cát có khả năng tái tạo tự nhiên, nhưng cũng không thể theo kịp tốc độ sử dụng của con người.
Nhu cầu sử dụng cát của các quốc gia đang vượt quá nguồn cung. (Ảnh: Baidu)
Chú ý đến cảnh báo này, Pascal Peduzzi, Giám đốc Cơ sở dữ liệu thông tin tài nguyên toàn cầu của Chương trình Môi trường Liên hợp quốc, cho biết: 'Chúng ta thường nghĩ rằng cát có ở khắp mọi nơi. Và chúng ta chưa bao giờ nghĩ rằng thế giới sẽ cạn kiệt cát, nhưng ở một số nơi, điều này đã xảy ra'.
Singapore và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) là những quốc gia nhập khẩu cát nhiều nhất trên thế giới. Trong vòng 4 thập kỷ, diện tích của Singapore đã tăng thêm 130km2 nhờ việc sử dụng cát để mở rộng bờ biển. UAE đã tiêu thụ đến 185 triệu m3 cát để xây dựng các đảo nhân tạo phục vụ ngành du lịch.
Tác động của việc khai thác cát không kiểm soát
Theo UNEF, việc xuất khẩu cát sang Singapore là nguyên nhân chính dẫn đến việc mất mát 24 đảo cát của Indonesia. Như một biện pháp phòng ngừa, Indonesia đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu cát tới Singapore. Campuchia và Malaysia cũng đã hạn chế xuất khẩu cát biển. UAE phải nhận cát từ Úc vì nguồn cung của họ đã bị cạn kiệt.
Mặc dù có những biện pháp hạn chế, nhu cầu về cát trên toàn thế giới vẫn đang tăng lên và chưa có dấu hiệu giảm. Điều này đã tạo điều kiện cho nạn buôn bán cát trái phép, gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho nhiều quốc gia. Ở Ấn Độ, việc khai thác cát trái phép đã trở thành vấn nạn, với nhiều vụ án mạng xảy ra do tranh giành quyền khai thác.
Ngày nay, tình trạng buôn lậu cát đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng trên toàn cầu. (Ảnh: Baidu)
Theo tuyên bố của nhà hoạt động xã hội người Tây Ban Nha - Alex Gonzalez Davidson, mỗi năm ngành công nghiệp cát giao dịch trị giá khoảng 70 tỷ USD, trong đó có ít nhất 15 tỷ USD đến từ các hoạt động khai thác trái phép.
Tại Maroc, nửa lượng cát mà quốc gia này sử dụng chủ yếu là từ việc khai thác trái phép từ bờ biển. Hiện tượng xói mòn đã xuất hiện, gây ảnh hưởng đến ngành du lịch của đất nước.
Không chỉ ở Maroc, việc khai thác cát đang tạo ra những tác động nghiêm trọng đối với các rạn san hô ở Kenya. Hậu quả là đưa loài cá sấu ở Ấn Độ vào tình trạng đe dọa tuyệt chủng. Một cảnh báo tương tự xuất phát từ hệ sinh thái của dòng sông Mekong, nơi mà lòng sông ở khu vực hạ lưu đã bị hạ thấp đáng kể chỉ trong vài năm gần đây.
Ngoài ra, các nhà nghiên cứu còn nói rằng việc khai thác cát quá mức sẽ gây hủy hoại hệ sinh thái, làm tăng nguy cơ thiên tai. Lý do là do các bãi biển biến mất, không còn làm chắn đỡ lũ. Vụ sóng thần tại Sri Lanka năm 2004 đã làm hủy hoại mọi thứ, là một minh chứng rõ ràng cho việc khai thác cát quá mức ở đảo quốc này.
Giá của cát trên thị trường đã tăng lên gấp 6 lần trong vòng 25 năm qua. (Ảnh: Baidu)
Hơn nữa, nguồn cung cát trở nên hiếm khan, dẫn đến sự tăng nhanh chóng của giá cả. Giá cát đã tăng lên gần 6 lần trong suốt 25 năm qua. Theo dữ liệu từ Centennial Construction Network, giá cát tại Trung Quốc đang ở mức 'cao kỷ lục'. Đến ngày 30/06/2022, giá trung bình của cát ở nước này là khoảng 138 NDT/m3 (tương đương hơn 450.000 đồng/m3).
Trên toàn cầu, nhiều quốc gia đã tăng giá các sản phẩm sử dụng cát do nguồn cung trở nên khan hiếm. Tính từ tháng 6 năm 2022, hai công ty sản xuất wafer silicon là ShinEtsu và SUMCO đã thông báo tăng giá bán với lý do chính là sự tăng giá mạnh của cát.
Với nguy cơ cạn kiệt cát ngày càng nghiêm trọng, giá của tài nguyên này đang tăng vọt. Các chuyên gia đã đưa ra những đề xuất nào để giải quyết vấn đề này?
Cần Một Chiến Lược Quy Hoạch Toàn Diện
Thực tế, các nhà khoa học đã đề xuất sử dụng cát nhân tạo nhằm thay thế cho cát tự nhiên. Cát được sản xuất từ đá và sỏi sau quá trình loại bỏ tạp chất, không cần phải sàng lọc trước khi sử dụng trong sản xuất bê tông. Đặc biệt, chúng có độ đồng nhất và cường độ chịu lực cao, tạo điều kiện lý tưởng cho việc sản xuất bê tông. Tuy nhiên, giá cát nhân tạo hiện vẫn đang ở mức cao.
Ngoài ra, một số quốc gia đã áp dụng việc sử dụng tro từ chất thải rắn thay thế cho cát. Zurich, một thành phố tại Thụy Sĩ, đang xây dựng các công trình với 98% là bê tông tái chế.
Một khái niệm độc đáo được thử nghiệm tại Ấn Độ là sử dụng nhựa thải để sản xuất bê tông. Ngoài ra, nghiên cứu đang được tiến hành về việc sử dụng các vật liệu khác như gỗ.
Kèm theo các giải pháp trên, Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc đề xuất chính phủ các quốc gia hợp tác để xây dựng một bộ quy tắc chung quản lý khai thác cát tự nhiên. Nếu các quốc gia triển khai nghiêm túc bộ quy tắc này, nguồn cung cát sẽ không đối diện nguy cơ cạn kiệt, đồng thời đặt dấu chấm hết cho vấn đề buôn lậu cát.
Nguồn: CBC, The Guardian, Euronews...
