Chuyên gia về dinh dưỡng và sức khỏe

Chuyên gia dinh dưỡng là người xác định và điều trị rối loạn dinh dưỡng, thực hiện liệu pháp dinh dưỡng như xây dựng chế độ ăn qua ống sonde hoặc giảm suy mòn do ung thư. Họ có thể làm việc tại bệnh viện và đánh giá dinh dưỡng cho bệnh nhân sau chẩn đoán của bác sĩ. Tại Vương quốc Anh, dietitian là một chức danh được bảo vệ theo luật pháp, yêu cầu trình độ học vấn và chuyên môn phù hợp. Registered dietitian hoặc Registered dietitian nutritionist phải đạt yêu cầu về học vấn và chuyên môn, thường có bằng cử nhân hoặc thạc sĩ. Khoảng một nửa có bằng sau đại học và chứng chỉ chuyên môn về các lĩnh vực như dinh dưỡng hỗ trợ, thể thao, nhi khoa và lão khoa.

Chuyên gia dinh dưỡng có thể làm việc trong nhiều môi trường như bệnh viện, tổ chức y tế, cơ sở tư nhân, hoặc tham gia vào nghiên cứu, tư vấn sức khỏe cộng đồng. Nhiều người còn tham gia trong các ngành công nghiệp thực phẩm, báo chí và thể thao.

Ở nhiều quốc gia, đặc biệt là Mỹ, nutritionist và dietitian có sự phân biệt rõ ràng. Nutritionist có thể tự nhận mà không cần đào tạo chuyên sâu, trong khi dietitian phải có bằng cấp và chứng nhận hành nghề.

Giới thiệu tổng quan về dinh dưỡng

Dinh dưỡng ở con người nghiên cứu các chất dinh dưỡng trong thực phẩm, cách cơ thể hấp thụ và sử dụng chúng, và mối liên hệ giữa chế độ ăn uống với sức khỏe, tăng trưởng, sinh sản và bệnh tật. Sức khỏe không chỉ là không bị bệnh mà còn là trạng thái cân bằng giữa cơ thể và môi trường. Thực tế, nhiều người ở trạng thái trung gian, không hoàn toàn khỏe mạnh nhưng cũng không mắc bệnh nghiêm trọng. Dinh dưỡng đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sức khỏe, phòng ngừa và điều trị bệnh, ảnh hưởng đến toàn xã hội.

Thức ăn là phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, nhưng để tối ưu hóa sức khỏe qua chế độ ăn uống không phải là điều dễ dàng. Chuyên gia dinh dưỡng giúp xây dựng chế độ ăn toàn diện và khoa học, dựa trên hiểu biết sâu rộng về thực phẩm và dinh dưỡng. Họ tư vấn cá nhân hóa dựa trên tình trạng sức khỏe, sở thích, khả năng dung nạp và tài chính của từng người, giải thích dễ hiểu và hỗ trợ cả về mặt tinh thần nếu cần. Họ cũng giúp giải quyết các vấn đề về rối loạn ăn uống.

Phân biệt 'nutritionist' và 'dietitian'

Quá trình học để trở thành dietitian khác biệt so với nutritionist. Ở nhiều quốc gia, danh hiệu nutritionist không yêu cầu chứng chỉ chuyên môn cụ thể; bất kỳ ai cũng có thể tự gọi mình là nutritionist hoặc nutrition expert, dù chỉ qua tự học. Ở Vương quốc Anh, Úc, một số khu vực của Canada và hầu hết các tiểu bang của Hoa Kỳ, để được gọi là dietitian, cần có giấy phép chuyên môn theo quy định của pháp luật. Những người đã đăng ký thường được gọi là Registered dietitian (Chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký) và có thể dùng các ký hiệu 'RD' hoặc 'RDN'.

Danh hiệu nutritionist có phạm vi khá rộng, có thể chỉ những người đã qua đào tạo hoặc chưa đào tạo, từ những người không có chứng chỉ về dinh dưỡng đến những người đã có bằng Tiến sĩ (PhD) trong nghiên cứu dinh dưỡng.

Theo quy định của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO)

Các chuyên gia dinh dưỡng giám sát việc chuẩn bị và phục vụ thức ăn, điều chỉnh chế độ ăn, tham gia nghiên cứu và giáo dục sức khỏe cho cá nhân và nhóm về thói quen dinh dưỡng tốt. Họ nhằm mục tiêu can thiệp dinh dưỡng trong y tế, tư vấn chế độ ăn uống vừa hấp dẫn vừa bổ dưỡng cho bệnh nhân và cộng đồng. Họ làm việc cùng bác sĩ để giúp bệnh nhân có thể ăn uống bình thường và khỏe mạnh khi gặp rối loạn ăn uống hoặc tiêu hóa. Chuyên gia dinh dưỡng cũng có thể làm việc trong các lĩnh vực như tiểu đường, béo phì, ung thư, loãng xương, nhi khoa, bệnh thận và nghiên cứu vi chất dinh dưỡng.

Khi làm việc trong các lĩnh vực hoặc môi trường khác nhau, chuyên gia dinh dưỡng có thể mang nhiều danh xưng khác nhau như chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng, chuyên gia dinh dưỡng cộng đồng, nhà giáo dục dinh dưỡng, chuyên gia dinh dưỡng trong dịch vụ thực phẩm, hoặc chuyên gia dinh dưỡng nghiên cứu.

Tại nhiều quốc gia, phần lớn chuyên gia dinh dưỡng là những người làm việc trong lĩnh vực điều trị hoặc lâm sàng, như ở Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và nhiều nước châu Phi. Ngược lại, ở một số quốc gia khác, nhiều chuyên gia làm việc liên quan đến dịch vụ thực phẩm, chẳng hạn như ở Nhật Bản và nhiều nước châu Âu.

Phân loại

Chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng (Clinical dietitians)

Những chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng làm việc tại bệnh viện, phòng khám ngoại trú hoặc cơ sở chăm sóc sức khỏe để cung cấp liệu pháp dinh dưỡng cho bệnh nhân với các tình trạng sức khỏe khác nhau và tư vấn chế độ ăn uống cho bệnh nhân cùng gia đình. Họ hợp tác với bác sĩ để đánh giá tình trạng sức khỏe của bệnh nhân và từ đó xây dựng kế hoạch chăm sóc phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng. Chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng có thể tư vấn về dinh dưỡng qua đường ruột hoặc tĩnh mạch và phối hợp với nhiều chuyên gia khác như bác sĩ, vật lý trị liệu, dược sĩ, nhà tâm lý học,... để chăm sóc bệnh nhân. Một số chuyên gia còn kết hợp công việc lâm sàng với dịch vụ thực phẩm hoặc nghiên cứu.

Chuyên gia dinh dưỡng cộng đồng (Community dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng cộng đồng làm việc trong các chương trình chăm sóc sức khỏe, cơ quan y tế công cộng, và dịch vụ chăm sóc tại nhà. Họ áp dụng kiến thức về thực phẩm và dinh dưỡng để nâng cao sức khỏe cho các cá nhân và nhóm ở nhiều lối sống và khu vực khác nhau. Họ thường tập trung vào các nhóm đặc biệt như người già, trẻ em, và có thể thăm khám tại nhà cho những bệnh nhân không thể đến cơ sở y tế để được chăm sóc và tư vấn về chế độ ăn uống.

Chuyên gia dinh dưỡng dịch vụ thực phẩm (Foodservice dietitians)

Những chuyên gia dinh dưỡng này quản lý và lập kế hoạch cho dịch vụ thực phẩm quy mô lớn. Họ điều phối, đánh giá và thiết kế quy trình dịch vụ thực phẩm tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe, trường học, nhà tù, nhà hàng, và khu ăn uống của công ty. Họ đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn sức khỏe và dinh dưỡng. Họ cũng giám sát các nhân viên phục vụ thực phẩm như nhân viên bếp và nhân viên giao hàng.

Chuyên gia dinh dưỡng lão khoa (Gerontological dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng lão khoa chuyên về dinh dưỡng cho người cao tuổi và quá trình lão hóa. Họ làm việc tại viện dưỡng lão, cơ quan chăm sóc người già trong cộng đồng, tuân theo chính sách của chính phủ, và tham gia nghiên cứu tại các cơ sở giáo dục đại học.

Chuyên gia dinh dưỡng trẻ sơ sinh (Neonatal dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng trẻ sơ sinh cung cấp liệu pháp dinh dưỡng đặc biệt cho trẻ sơ sinh. Họ thực hiện đánh giá lâm sàng, thiết kế chế độ ăn uống, hướng dẫn cho con bú, giám sát và quản lý phòng ngừa nhiễm trùng, và đề xuất các sản phẩm dinh dưỡng phù hợp.

Chuyên gia dinh dưỡng nhi khoa (Pediatric dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng nhi khoa cung cấp tư vấn về dinh dưỡng và sức khỏe cho trẻ sơ sinh, trẻ em và thanh thiếu niên. Họ tập trung vào nhu cầu dinh dưỡng của bệnh nhân và hợp tác với bác sĩ, dịch vụ y tế để phát triển và thực hiện kế hoạch điều trị cho các vấn đề như rối loạn ăn uống, dị ứng thực phẩm, hoặc béo phì ở trẻ em.

Chuyên gia dinh dưỡng nghiên cứu (Research dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng nghiên cứu tập trung vào việc khám phá các khía cạnh khoa học của dinh dưỡng, chẳng hạn như ảnh hưởng của chính sách y tế đối với dinh dưỡng hoặc sự thay đổi hành vi. Họ đánh giá hiệu quả của chế độ ăn uống và khảo sát hệ thống dịch vụ thực phẩm để cải thiện chất lượng. Một số người nghiên cứu về hoá sinh và tương tác của các chất dinh dưỡng trong cơ thể. Tại trường đại học, họ có thể tham gia giảng dạy và lâm sàng cũng có thể tham gia nghiên cứu để phát triển liệu pháp cho bệnh nhân.

Chuyên gia dinh dưỡng quản lý (Administrative dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng quản lý điều hành, giám sát và chỉ đạo các dịch vụ ăn kiêng lâm sàng hoặc bữa ăn quy mô lớn tại bệnh viện, cơ quan chính phủ, nhà ăn công ty, nhà tù và trường học. Họ chịu trách nhiệm đào tạo và giám sát nhân viên, thiết lập mục tiêu, chính sách để đảm bảo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, và quản lý ngân sách.

Chuyên gia dinh dưỡng thương mại (Business dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng theo hướng kinh doanh, chuyên cung cấp các giải pháp về thực phẩm và dinh dưỡng qua các hoạt động tiếp thị và truyền thông. Họ thường xuất hiện trên truyền hình, đài phát thanh, viết bài cho báo chí hoặc tạp chí, và nhận xét công thức nấu ăn tại nhà hàng. Họ có thể viết sách về dinh dưỡng hoặc làm đại diện bán hàng cho các công ty thực phẩm chức năng.

Chuyên gia dinh dưỡng tư vấn (Consultant dietitians)

Chuyên gia dinh dưỡng tư vấn hoạt động độc lập hoặc theo hợp đồng tại các tổ chức và cơ sở chăm sóc sức khoẻ, cung cấp chương trình tư vấn và giáo dục về dinh dưỡng và sức khỏe. Họ có thể làm việc với các đội thể thao, câu lạc bộ thể dục, hoặc doanh nghiệp liên quan đến sức khỏe.

Yêu cầu về trình độ ở một số quốc gia

Tại nhiều quốc gia, để trở thành chuyên gia dinh dưỡng hiệu quả, cần được đào tạo chính quy tại các cơ sở giáo dục đại học về dinh dưỡng, bao gồm khoa học thực phẩm, giáo dục dinh dưỡng và liệu pháp dinh dưỡng y tế. Họ cần có kiến thức vững về giải phẫu, hóa học, hóa sinh, sinh học và sinh lý học.

Mặc dù yêu cầu về học vấn và chuyên môn để trở thành chuyên gia dinh dưỡng có thể khác nhau giữa các quốc gia, phù hợp với nhu cầu và cơ hội của từng quốc gia, các con đường học tập phổ biến thường bao gồm:

• Cử nhân dinh dưỡng với 4 năm học tập chuyên sâu trong các lĩnh vực như giải phẫu, sinh lý học, bệnh lý học, hóa sinh, sinh học, vi sinh học, hóa học hữu cơ, khoa học dinh dưỡng, khoa học thực phẩm, và liệu pháp dinh dưỡng y tế; hoặc
• Cử nhân Khoa học hoặc thạc sĩ về dinh dưỡng.

Bên cạnh đó, các chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng hoặc y tế cần hoàn thành thực tập tại bệnh viện để rèn luyện kỹ năng tư vấn bệnh nhân và các yếu tố tâm lý. Thời gian và nội dung thực tập có thể khác nhau tùy theo quốc gia và khu vực.

Nhiều quốc gia trên toàn thế giới có các hiệp hội dành cho chuyên gia dinh dưỡng, đại diện cho nhiều khu vực khác nhau.

Brazil

Để đạt danh hiệu nutritionist, người cần hoàn thành chương trình học tại trường đại học trong bốn năm cộng với một năm thực tập. Các nutritionist đăng ký chuyên môn tại Conselho Regional de Nutrição và có thể tư vấn chế độ ăn uống phù hợp, làm việc tại bệnh viện để can thiệp lâm sàng hoặc tham gia vào quy trình sản xuất thực phẩm.

Canada

Các khu vực khác nhau có quy định riêng về danh hiệu 'nutritionist'. Ở Quebec và Nova Scotia, danh hiệu này được bảo vệ bởi luật. Tại Alberta, thuật ngữ 'Registered Nutritionist' hoặc 'Nutritionist' cũng được bảo vệ. Ở New Brunswick, thuật ngữ Registered Nutritionist / Nutritionist cũng được pháp luật bảo vệ.

Chẳng hạn, Hiệp hội Dinh dưỡng Nova Scotia quản lý các nutritionist và dietitian tại tỉnh này. Theo Đạo luật Chuyên gia Dinh dưỡng Chuyên nghiệp, họ phải tham gia vào việc đăng ký, quản lý chất lượng để đảm bảo thực hành chế độ ăn uống an toàn, đạo đức và có thẩm quyền. Các yêu cầu chuyên môn bao gồm bằng cử nhân về Dinh dưỡng từ trường đại học chính quy, chương trình đào tạo thực tế và kỳ thi đăng ký ('Kỳ thi đăng ký chế độ ăn kiêng Canada' hoặc CDRE).

Hồng Kông

Nutritionist chuyên nghiệp là người có bằng đại học chính quy về dinh dưỡng, thực phẩm và chế độ ăn uống từ các trường đại học hoặc học viện được công nhận.

Dietitian chuyên môn cần có bằng đại học hoặc chứng nhận sau đại học từ các tổ chức như Council for Professions Supplementary to Medicine, American Dietetic Association, Dietitians of Canada, British Dietetic Association, hoặc Dietitians Association of Australia. Thông tin chi tiết có thể tìm thấy tại Hiệp hội Dinh dưỡng Hồng Kông.

Chuyên gia dinh dưỡng có thể làm việc tại bệnh viện (công lập hoặc tư nhân), công ty. Tại Hồng Kông, nhu cầu về chế độ ăn uống ngày càng tăng cao, đặc biệt tại các cơ quan chính quyền, viện dưỡng lão, trung tâm chăm sóc trẻ em và người khuyết tật.

Ấn Độ

Vào năm 2011, Ấn Độ có khoảng 150.000 Dietitian và Nutritionist. Hơn một nửa trong số đó làm việc tại bệnh viện, viện y tế và phòng khám của bác sĩ.

Ở Ấn Độ, có một số hiệp hội chuyên môn phục vụ cho nutritionist và dietitian, như Hiệp hội Dinh dưỡng Ấn Độ, Hiệp hội Khoa học và Dinh dưỡng Thực phẩm Ấn Độ, và IAPEN.

Ma-rốc

Tại Ma-rốc, danh hiệu 'Nutritionist' dành cho những người nghiên cứu hoặc thực hành dinh dưỡng trị liệu, yêu cầu phải có bằng tiến sĩ về dinh dưỡng. Ngược lại, 'Dietitian' là danh hiệu cho những ai học ba năm tại các trường dinh dưỡng và có bằng B.Sc., nhưng không được phép mở phòng khám riêng.

Nam Phi

Tại Nam Phi, các nutritionist cần phải đăng ký với Hội đồng Y tế Nam Phi, nơi quy định các danh hiệu chuyên môn như 'Nutritionist', 'Student Nutritionist', 'Supplementary Nutritionist', và các danh hiệu tương tự cho dietitian. Đào tạo bao gồm dinh dưỡng trị liệu, dinh dưỡng cộng đồng và quản lý thực phẩm, và bằng cấp phải được cấp từ các tổ chức giáo dục chính quy.

Vương quốc Anh

Tại Anh, thuật ngữ 'Nutritionist' không được bảo vệ pháp lý như 'dietitian' và không yêu cầu đăng ký với Hội đồng Chăm sóc Sức khỏe. Association for Nutrition, dẫn đầu bởi UK Voluntary Register of Nutritionists (UKVRN) và được công nhận bởi Y tế Công cộng Anh, quản lý các Registered Nutritionists. Để trở thành Registered Nutritionist (RNutr) hoặc Registered Associate Nutritionist (ANutr), cá nhân cần có ít nhất bằng cấp về khoa học dinh dưỡng và cam kết với tiêu chuẩn đạo đức của UKVRN.

Từ năm 2002, nhu cầu về nutritionist trong Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) đã tăng nhanh hơn so với các lĩnh vực khác. NHS nhấn mạnh rằng 'Dietitian và Nutritionist có vai trò và đào tạo khác nhau'. Ngành dinh dưỡng đang chuyển trọng tâm từ điều trị bệnh sang phòng chống bệnh, với dietitian có vai trò lớn hơn trong việc giáo dục và tuyên truyền về dinh dưỡng, nhằm cải thiện sức khỏe cộng đồng.

Mỹ

Chuyên gia dinh dưỡng chứng nhận (Certified Nutrition Specialists - CNS) là các chuyên gia nâng cao, thường chuyên về béo phì và bệnh mãn tính. Để trở thành CNS, ứng viên phải vượt qua kỳ thi đánh giá kỹ năng trong các lĩnh vực sức khỏe, bao gồm can thiệp lâm sàng và sức khỏe con người.

Các chuyên gia dinh dưỡng đã đăng ký (Registered Dietitian Nutritionist - RD; RDN) là những chuyên gia y tế đủ điều kiện cung cấp tư vấn dinh dưỡng an toàn và dựa trên bằng chứng khoa học. Họ thực hiện đánh giá chế độ ăn uống, sức khỏe dinh dưỡng và xây dựng kế hoạch điều trị cá nhân. Họ cũng tổ chức các chương trình phòng ngừa và trị liệu tại nơi làm việc, trường học, và các tổ chức tương tự. Hiện tại, việc cấp phép cho RD hoặc RDN đang được quy định nghiêm ngặt hơn so với CCN.

Các chuyên gia dinh dưỡng lâm sàng chứng nhận (Certified Clinical Nutritionists - CCN) là những chuyên gia y tế có đào tạo chuyên sâu, tư vấn về vai trò của dinh dưỡng trong bệnh mãn tính. Họ tập trung vào việc phòng ngừa và khắc phục bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống để giải quyết sự thiếu hụt dinh dưỡng trước khi dùng thuốc.

Liên kết ngoài

• Tài liệu liên quan đến Nutritionists trên Wikimedia Commons