Cô bé bán diêm

Cô bé bán diêm là một câu chuyện cổ tích nổi tiếng của tác giả Đan Mạch Hans Christian Andersen. Câu chuyện kể về một cô gái nghèo phải bán diêm trong cái lạnh của mùa đông và qua đời vào đêm giao thừa (hoặc trong đêm Giáng sinh trong một số phiên bản).

Câu chuyện lần đầu được xuất bản vào năm 1848 trong phần năm của cuốn Nye Eventyr (Những truyện cổ tích mới) với tiêu đề Den Lille Pige Med Svovlstikkerne (Cô bé với những que diêm). Câu chuyện cũng được công bố vào ngày 30 tháng 3 năm 1863 như một phần của Fairy Tales and Stories (1863), Tập 2 (Eventyr og Historier) (1863).

Tóm tắt câu chuyện

Cô bé bán diêm từng sống trong hạnh phúc và đầy đủ của một gia đình khá giả. Nhưng sau khi mẹ và bà qua đời, gia sản của em cũng tan biến. Em phải sống trong một góc tối tăm, lạnh lẽo, luôn chịu đựng những lời mắng chửi của người bố tàn nhẫn và kiếm sống bằng cách bán diêm. Vào đêm Giao Thừa, khi mọi người đã trở về nhà để đón năm mới, em vẫn lặng lẽ mưu sinh trên phố với bộ quần áo rách nát. Không ai chú ý đến em, và em không muốn về nhà vì chưa bán được que diêm nào. Em đành ngồi lại trong góc, co ro bên mép tường giữa hai ngôi nhà, quẹt diêm để sưởi ấm.

Mỗi lần quẹt que diêm cháy sáng, em lại thấy một giấc mơ đẹp. Lần đầu tiên là lò sưởi ấm áp; lần thứ hai là bàn ăn với món ngỗng quay; lần thứ ba là cây thông Giáng Sinh lấp lánh; và lần thứ tư là bà hiện về. Lo lắng rằng bà sẽ rời đi, cô bé đã quẹt hết một bao diêm để giữ bà ở lại. Cuối cùng, em đã chết vì lạnh.

Vào sáng đầu năm, người ta phát hiện em bé nằm giữa những bao diêm, trong đó có một bao diêm đã bị đốt hết. Mọi người nói rằng cô bé đã chết, nhưng đôi má vẫn còn ửng hồng và đôi môi vẫn mỉm cười. 'Chắc là em ấy chỉ muốn sưởi ấm' – mọi người bình luận. Không ai biết được những điều kỳ diệu mà em đã trải qua, đặc biệt là niềm hạnh phúc khi em cùng bà bước vào năm mới.

Đặc điểm nghệ thuật

Câu chuyện Cô bé bán diêm kể về một cô bé bán diêm không có tên tuổi. Các thành viên trong gia đình em, bao gồm bà, mẹ và cha, không được mô tả trực tiếp. Mẹ chỉ được biết đến qua đôi giày quá lớn, cha hiện lên qua nỗi sợ hãi của cô bé khi nghĩ đến việc về nhà mà chưa bán được hàng, và bà thì xuất hiện trong những hình ảnh ảo của que diêm cháy. Nhờ vào các cách kể chuyện đa dạng như mô tả cảnh vật, tâm trạng, độc thoại, đối thoại một chiều và dẫn lời gián tiếp, câu chuyện trở nên thú vị và không nhàm chán. Sự tương phản giữa hoàn cảnh đáng thương của cô bé và không khí rực rỡ, ấm áp của đêm giao thừa, cùng với những ảo ảnh đẹp nhưng thoáng qua từ que diêm, tạo nên một cảm xúc sâu lắng. Hoàn cảnh của em còn đau thương hơn khi những người xung quanh cũng lạnh lẽo như mùa đông khắc nghiệt. Đỉnh điểm của câu chuyện là cái chết của cô bé vào đêm giao thừa, kết thúc không giống như các câu chuyện cổ tích truyền thống, chỉ còn lại đôi má ửng hồng và nụ cười khi em bước vào thiên đường, thoát khỏi mọi đau khổ.

Phiên bản phóng tác

Nhiều tác phẩm nghệ thuật đã được tạo ra dựa trên câu chuyện cổ tích nổi tiếng này. Ngoài các tiểu thuyết và truyện ngắn phóng tác, còn có nhiều bộ phim và bài nhạc đáng chú ý, bao gồm:

Cô Bé Bán Diêm

Giữ nguyên cốt truyện hoặc có sự khác biệt không đáng kể:

• Cô bé bán diêm (La Petite Marchande d'Allumettes) là một bộ phim câm của Jean Renoir, sản xuất tại Pháp vào năm 1928. Trong bộ phim này, kỹ thuật hồn ma của Pepper được sử dụng.
• Cô bé bán diêm (The Little Match); sản xuất bởi Charles Mintz và đạo diễn Arthur Davis; được phát hành bởi Hãng phim Columbia, Mỹ vào năm 1937 và nhận đề cử Giải Oscar cho phim hoạt hình ngắn cùng năm.
• Hansu Kurushitan Anderusan no sekai (được phát hành tại Mỹ với tên gọi The World of Hans Christian Andersen) là một bộ phim hoạt hình hợp tác giữa Toei, Nhật Bản và Mỹ, phát hành năm 1971, trong đó có phần kết về câu chuyện của Cô bé bán diêm.

Sự thay đổi, đôi khi là sự thay đổi hoàn toàn so với câu chuyện gốc:

• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim truyền hình của Anh, do Richard Bramall và Tom Robertson đạo diễn, phát hành năm 1974.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim video của Mỹ, do Mark Hoeger và Wally Broodbent đạo diễn, phát hành năm 1983.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim truyền hình của Anh, do Richard Bramall và Tom Robertson đạo diễn, phát hành năm 1987.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim nhạc của Anh, do Michael Custance đạo diễn, phát hành năm 1987.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim truyền hình của Mỹ, do Michael Lindsay-Hogg đạo diễn, phát hành năm 1987.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim hoạt hình của Mỹ, do Michael Sporn đạo diễn, phát hành năm 1991.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim nhựa của Canada, do James Ricker đạo diễn, phát hành năm 2004.
• Cô bé bán diêm (H.C. Andersens eventyrlige verden: Den lille pige med svovlstikkerne), phim hoạt hình của Đan Mạch, do Jørgen Bing đạo diễn, nằm trong series phim hoạt hình dựa trên truyện cổ Andersen, phát hành năm 2005.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim hoạt hình của Mỹ, do Roger Allers đạo diễn, phát hành năm 2006 và được đề cử Giải Oscar cho phim hoạt hình ngắn xuất sắc nhất năm đó.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), phim hoạt hình ngắn năm 2011, sản xuất bởi hãng phim True-D Animation Studios của Việt Nam (Xem trên YouTube).

Nhạc

• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), một tác phẩm opera của nhà soạn nhạc Đan Mạch August Enna, sáng tác năm 1897.
• Cô bé bán diêm (Das Mädchen mit dem Schwefelhölzern Lưu trữ 2009-01-16 tại Wayback Machine), một tác phẩm opera của nhà soạn nhạc người Đức Helmut Lachenmann, hoàn thành năm 1996.
• Cô bé bán diêm (The Little Match Girl), một tác phẩm âm nhạc của tay guitar điện Loren Mazzacane Connors, phát hành năm 2001.
• Ấn tượng 12 (Striking 12), một tác phẩm âm nhạc của ban nhạc GrooveLily của Mỹ dựa trên câu chuyện này, lần đầu trình diễn năm 2004.
• Tại Việt Nam: bài hát Em bé bán diêm của ca sĩ Ngọc Lễ, phát hành trong album Ru cho con và em năm 2000; nhạc sĩ Nguyễn Minh Phương cũng có bài hát cùng tên, phát hành trong album Bụi Phấn năm 2007; Một que diêm, một ước mơ của tác giả Nguyễn Hoàng Linh năm 2009.

Liên kết ngoài

• Xem phim hoạt hình 3D Việt Nam về Cô bé bán diêm (Full), sản xuất bởi True-D Animation
• Video kể truyện Cô bé bán diêm bằng tiếng Việt
• (Tiếng Anh) Phiên bản Cô bé bán diêm bằng tiếng Anh, năm 1848
• (Tiếng Anh) Phiên bản Cô bé bán diêm (tiếng Anh) từ 'Truyện cổ tích của Andersen' Lưu trữ ngày 25/04/2021 tại Wayback Machine
• Cổ tích hiện đại: Cô bé bán diêm, Lê Huy Bắc, Viện Văn học
• Ánh sáng từ Cô bé bán diêm (tiếng Anh). Lưu trữ ngày 01/03/2012 tại Wayback Machine
• “Cô bé bán diêm” và bản cover gây ám ảnh, báo Hà Tĩnh, ngày 17/12/2018