Cố đô Hoa Lư - Dấu ấn vàng son của một thời dân tộc hào hùng

Cố đô Hoa Lư – Di sản văn hóa được UNESCO công nhận tọa lạc tại Ninh Bình

Địa chỉ: xã Trường Yên, huyện Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình

Với diện tích rộng lớn lên đến 300ha và các công trình kiến trúc có giá trị văn hóa, lịch sử, cùng với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, Cố đô Hoa Lư là một trong bốn điểm trọng yếu của Quần thể danh thắng Tràng An, được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa kép đầu tiên và duy nhất tại Đông Nam Á từ năm 2014. Cố đô cũng là điểm tham quan hàng đầu của Ninh Bình, được nhiều người ưa thích nhất hiện nay.

Khung cảnh tuyệt đẹp của Cố đô Hoa Lư nhìn từ trên cao

Bạn sẽ chọn phương tiện gì để đến thăm Cố đô Hoa Lư một cách hợp lý nhất?

Cố đô Hoa Lư nằm ở khu vực giữa hai huyện Hoa Lư, Gia Viễn và thành phố Ninh Bình. Nếu bạn muốn ghé thăm Cố đô, bạn có thể sử dụng xe khách, máy bay hoặc tàu hỏa.

Khám phá lịch sử phong phú trong vòng 42 năm tại Cố đô Hoa Lư

Cố đô Hoa Lư là thủ đô đầu tiên của nước ta, tồn tại trong 42 năm. Đây là nơi chứng kiến sự thành công trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước của triều Đinh (968 – 980), Tiền Lê (980 – 1009) và đầu nhà Lý (1009 – 1010).

Với vị trí địa lý đồi núi bao quanh như một vòng vây vững chắc xung quanh kinh đô, cùng với sông Hoàng Long uốn khúc và cánh đồng Nho Quan, Gia Viễn với địa hình hào sâu, Hoa Lư là một vùng đất chiến lược quan trọng. Vào năm 968, Đinh Bộ Lĩnh đã đánh bại 12 sứ quân, lên ngôi hoàng đế, thành lập nước Đại Cồ Việt vĩ đại, và Hoa Lư trở thành trung tâm chính trị, cũng là thủ đô đầu tiên của nước ta.

Vào thời vua Lý Thái Tổ, ông đã quyết định di chuyển kinh đô lịch sử, và Hoàng thành Thăng Long đã được lựa chọn sau khi nhận ra rằng Hoa Lư quá chật hẹp, khó phát triển thành đô thị lớn và không phù hợp với vị trí địa lý của đất nước lúc đó.

Quyết định lịch sử này đã đóng lại kỷ nguyên Hoa Lư là thủ đô của nước ta. Tuy nhiên, hệ thống triều đình và cơ sở hạ tầng của Hoàng thành Thăng Long đã được thừa hưởng từ kinh đô Hoa Lư trong quá khứ. Mặc dù vua không còn cư trú tại đây sau này, Cố đô Hoa Lư vẫn tiếp tục được xây dựng và bảo tồn các công trình kiến trúc với các đền đài, chùa chiền và di sản được bảo tồn đến ngày nay.

Cố đô Hoa Lư vẫn giữ nguyên vẻ uy nghiêm của một thời đại hoàng đế tráng lệ

Thành phố hoàng đế với các công trình tường thành, cổng thành, đền đài và chùa chiền tráng lệ

Khung cảnh yên bình tại Cố đô với dãy núi non trùng điệp bao quanh

Cố đô Hoa Lư – Ký ức về một thời hoàng kim của dân tộc

Nếu bạn có dịp ghé thăm vùng đất cố đô trong chuyến hành trình khám phá Ninh Bình, bạn sẽ bất ngờ trước cảnh sắc thanh bình, đầy cổ kính và nét cổ điển của quá khứ ở đây. Dọc theo những thành đồng, bạn sẽ vẫn cảm nhận được vẻ uy nghi, huy hoàng của một thời đại đế đô nguy nga ngày xưa.

Với diện tích rộng hơn 300ha, Cố đô Hoa Lư là một khu di tích có các công trình kiến trúc đa dạng như tường thành, hang động, đền chùa, lăng mộ và các công trình lịch sử, văn hóa quý giá. Cố đô được chia thành 3 vùng, bao gồm: vùng bảo tồn đặc biệt, vùng đệm và các di tích liên quan.

Vùng bảo tồn đặc biệt bao gồm toàn bộ khu vực bên trong thành Hoa Lư, với các di tích cổ kính vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay như đền vua Lê Đại Hành, đền vua Đinh Tiên Hoàng, đền thờ Công chúa Phất Kim, chùa Nhất Trụ, phủ Vườn Thiên, chùa Kim Ngân, bia Câu Dền, chùa Cổ Am, phủ Chợ, hang Bim, chùa Duyên Ninh, sông Sào Khê và tường thành, nền điện dưới lòng đất.

Trong khi đó, vùng đệm của Cố đô Hoa Lư bao gồm khu vực hai bên dòng Sào Khê, Quần thể danh thắng Tràng An với hệ thống chùa và Động Am Tiên, đình Yên Trạch, hang Muối, hang Quàn, hang Sinh Dược, hang Luồn, hang Địa linh, hang Ba Giọt, hang Nấu Rượu, chùa Bà Ngô, đền Trần, phủ Khống, phủ Động, động Liên Hoa, hang Bói, v.v.

Các di tích liên quan trong quần thể Cố đô Hoa Lư có vai trò quan trọng trong thời nhà Đinh, bao gồm hệ thống chùa cổ Bái Đính, cổng Nam, cổng Động, động Hoa Lư, động Thiên Tôn, đền thờ Đinh Bộ Lĩnh và các di tích thờ vua Đinh khác ở tỉnh Ninh Bình.

Chùa Nhất Trụ tại Cố đô Hoa Lư

Cột kinh Phật hơn nghìn năm tuổi tại Cố đô Hoa Lư

Phủ Vườn Thiên với khung cảnh thanh bình, trầm mặc

Đền Trần linh thiêng tại Cố đô

Khung cảnh trầm mặc, mang hơi thở của thời gian tại Phủ Khống

Đền thờ thần Cao Sơn nằm yên bình bên bờ sông vắng vẻ

Chùa cổ Bái Đính tráng lệ tại Cố đô Hoa Lư

Các công trình kiến trúc đặc trưng tại Cố đô Hoa Lư

5.1 Khám phá di tích đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng tại Cố đô Hoa Lư

Trải dài suốt hơn 1.000 năm lịch sử, những công trình di tích có ý nghĩa quan trọng tại Cố đô Hoa Lư vẫn được bảo tồn và gìn giữ cho đến ngày nay. Điển hình là đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng và đền vua Lê Đại Hành.

Đặt tại xã Trường Yên - trung tâm thành Đông của cố đô ngày xưa - đền vua Đinh Tiên Hoàng được đặt trong vị trí vô cùng đắc địa: phía trước là núi Mã Yên, nơi mộ vua Đinh hiện nguy nga, ngắm nhìn vẻ đẹp của non sông. Đền được xây dựng từ thời nhà Lý với kiểu ‘nội công, ngoại quốc’, mô phỏng kiến trúc cổ xưa, và sau đó được tái thiết dưới thời Hậu Lê.

Là một trong những công trình kiến trúc độc đáo của nước ta từ thế kỷ 17, đền vua Đinh Tiên Hoàng bao gồm các công trình uy nghi như ngọ môn quan, núi giả, hồ sen, vườn hoa, nghi môn ngoại, nghi môn nội và ba tòa bái đường, Thiên Hương và hậu cung. Ngày nay, đền vẫn lưu giữ những cổ vật quý như đôi voi chầu, cặp long sàng đá (sập đá) ở vị trí Sân rồng, được tạc hoàn toàn từ đá xanh nguyên khối với những đường nét chạm khắc tinh xảo.

Ngoài ra, đền vua Đinh còn được trang trí bởi nhiều hình dáng, hoa văn chạm khắc tinh xảo trên các cột gỗ, đá với hình rồng, mây, tiên nữ, hoa lá, v.v. Đây là những minh chứng rõ nét nhất cho sự tài hoa, khéo léo của những người nghệ nhân thế kỷ 17 trong quá khứ.

Con đường chính dẫn vào đền vua Đinh

Cổng trước của đền thờ vua Đinh vẫn nguyên vẹn với mái chứa những chi tiết chạm trổ tinh xảo

Chính điện tại đền thờ vua Đinh Tiên Hoàng

Hiện vật long sàng đá trưng bày tại đền

5.2 Đền vua Lê

Nằm cách đền vua Đinh khoảng 500m là đền vua Lê Đại Hành với quy mô nhỏ hơn. Ngôi đền bao gồm ba tòa Bái Đường, Thiên Hương thờ Phạm Cự Lượng – người có công giúp Lê Hoàn lên ngôi trước đây. Trong khu vực chính cung là nơi thờ vua Lê Đại Hành, bên trái là Lê Ngọa Triều, con trai vua Lê, bên phải là hoàng hậu Dương Vân Nga. Trước đền là quảng trường trung tâm Cố đô Hoa Lư, sau đền là hào nước bảo vệ cố đô ngày xưa chạy quanh dưới chân núi Đìa.

Ngày nay, nơi đền vua Lê vẫn giữ được dấu tích kiến trúc cổ với những mảng chạm trổ, điêu khắc công phu và các dấu tích của cung điện cũ với các món đồ gốm sứ cổ. Các hiện vật quý này hiện đang được lưu trữ tại phòng bảo tàng bên trái đền.

Đền vua Lê có quy mô nhỏ hơn, mang đến cảm giác gần gũi hơn

Phong cảnh yên bình trên con đường nhỏ dẫn vào đền vua Lê

Bức tượng thờ vua Lê được đặt trang trọng trong điện thờ

Đền thờ Công chúa Phất Kim

Nằm gần đền vua Lê Đại Hành và chùa Nhất Trụ là đền thờ Công chúa Phất Kim, con gái của vua Đinh Tiên Hoàng. Đây là nơi mà người dân tôn vinh người phụ nữ hiền lành, đã trải qua nhiều gian khổ trong thời kỳ X ngày xưa.

Một góc yên bình tại đền thờ Công chúa Phất Kim, con gái của vua Đinh Tiên Hoàng

Phòng thờ chính tại đền thờ nàng Phất Kim