Cờ đua ngựa

Cờ đua ngựa hay còn được gọi là Cờ cá ngựa là một trò chơi giải trí với một bàn cờ. Trò chơi này có nguồn gốc từ trò chơi Pachisi của Ấn Độ, đã được đưa sang Mỹ với tên gọi Parcheesi và phiên bản đơn giản hơn là Ludo (en). Người Pháp gọi là petits chevaux (fr) (ngựa nhỏ), sau đó trò chơi được giới thiệu vào Việt Nam và trở thành Cờ cá ngựa. Trò chơi này có thể chơi từ hai đến bốn người, diễn ra trên một bàn cờ hình vuông.

Giới thiệu về bộ cờ

Một bộ cờ cá ngựa gồm:

• 1 bàn cờ vuông chia thành 4 phần, mỗi phần một màu (xanh dương, vàng, đỏ và xanh lá).
• 4 viên xúc xắc.
• 16 quân cờ chia ra 4 màu tương ứng với màu của bàn cờ, mỗi màu 4 quân, có hình dạng con ngựa giống quân mã trong cờ vua.
• 4 cốc lắc xúc xắc (nếu có).

Luật chơi

Di chuyển quân cờ quanh bàn theo chiều kim đồng hồ để về đích. Tốc độ di chuyển phụ thuộc vào kết quả tung xúc xắc. Người đầu tiên về đích và sắp xếp đúng vào các ô số 6, 5, 4 và 3 trong chuồng là người chiến thắng. Các người chơi khác tiếp tục để tranh giành vị trí số 2 và số 3. Người cuối cùng về đích coi như thua cuộc.

Hướng dẫn chơi

Mỗi người có số quân cờ cùng màu như đối thủ (mỗi bên từ 1 đến 4 quân cờ; áp dụng khi không đủ bốn người chơi) và chọn ô vuông cùng màu với quân cờ làm điểm xuất phát. Mọi người thống nhất để chọn người gieo xúc xắc đầu tiên, người kế tiếp là người ngồi bên cạnh (bên trái hoặc phải nhưng luôn giữ nguyên thứ tự này trong trò chơi).

• Tung xúc xắc: lượt tung thuộc về người nào thì người đó tung. Xúc xắc được tung vào một khay hoặc chén (bát) có độ nảy hoặc lắc xúc xắc trong cốc đi kèm. Tuy nhiên, không được để xúc xắc rơi ra khỏi đồ dùng đựng, nếu rơi ra thì mất lượt và kết quả tung xúc xắc không được tính (người chơi thường gọi là 'thúi'). Ai tung được kết quả là 'nhất' (một) hoặc 'lục' (sáu) khi chơi 1 xúc xắc; 'nhất' (một) và 'lục' (sáu), cặp nhất (một), cặp nhị (hai), cặp tam (ba), cặp tứ (bốn), cặp ngũ (năm), cặp lục (sáu) khi chơi 2 xúc xắc thì được đi thêm lượt nữa cho đến khi ngoài kết quả trên.
• Ra quân: quyền ra quân cờ để tham gia di chuyển trên bàn cờ. Để có quyền này, kết quả của việc tung xúc xắc phải là một trong các kết quả có thể di chuyển ở trên mới được ra quân và quân này phải đứng ngay vị trí bắt đầu.
• Di chuyển: khi đã có ít nhất một quân cờ tham gia di chuyển trên bàn cờ, ta có thể dựa vào kết quả của việc tung xúc xắc để di chuyển. Kết quả bằng số bao nhiêu thì di chuyển bấy nhiêu bước (không di chuyển nhiều hơn hoặc ít hơn kết quả). Trong quá trình di chuyển có một số tình huống sau:
• Bị cản: một quân cờ bị cản là khi có một quân cờ khác (của mình hoặc của đối thủ) đứng trước nó và khoảng cách di chuyển giữa hai quân nhỏ hơn kết quả việc tung xúc xắc của mình. Trong trường hợp này không được vượt qua quân cờ đứng trước mà phải chọn quân khác để đi. Nếu không có quân nào di chuyển hợp lệ thì coi như bị mất lượt (bị tịt).
• Đá: làm cho quân cờ đối phương (đứng trước quân của mình) bị mất quyền tham gia di chuyển trên bàn cờ. Điều này xảy ra khi khoảng cách giữa hai quân bằng kết quả lượt tung xúc xắc của mình, lúc này quân của mình thay thế cho quân đối phương (không áp dụng để đá quân của mình). Người chơi có thể đá hoặc di chuyển quân khác nếu có thể. Trường hợp quân của mình đứng ngay sát quân đối phương được gọi là sát nút.
• Về cửa chuồng: khi quân cờ di chuyển một vòng quanh bàn cờ (chỉ một vòng duy nhất) thì về đến cửa chuồng của mình. Dù đã về cửa chuồng vẫn có thể bị đối phương đá. Chỉ khi vào chuồng thì mới có thể loại trừ được điều này.
• Vào chuồng: khi quân của mình đứng trước cửa chuồng (không nhất thiết từ cửa khi chơi 2 xúc xắc) và đang đến lượt đi của mình, người chơi có thể lựa chọn:
• Vào chuồng theo kết quả của việc tung xúc xắc. Lúc này, ta phải xếp quân tiến từng ô một kế tiếp ô đã đưa quân vào (ví dụ: vào ô số 2 nếu kết quả tung là 'hai', sau đó phải tiến đến ô số 3 rồi đến số 4, 5, 6) mà không quên di chuyển các quân còn lại để tiếp tục về chuồng. Trong trường hợp tung số thấp hơn vị trí mình đứng ở chuồng thì không được đi quân có vị trí đó.
• Thầu mạ (tùy giao kèo): người nào đưa quân của mình lên thẳng ô thứ 6 trong chuồng đầu tiên được gọi là thầu mạ, phần thưởng tùy theo giao kèo sẽ được nhân đôi hoặc ba lần.
• Sập hầm (tùy giao kèo): bất kỳ quân nào khi về đến chuồng mà rơi vào ô thứ 1 thì bị gọi là sập hầm, phải chung phạt cả làng.
• Bỏ qua để đi quân cờ khác. Việc bỏ qua để đi quân cờ khác là một chiến thuật mạo hiểm, chờ đến khi lượt tung xúc xắc của mình có kết quả cao như 'sáu' ví dụ, ta được quyền đi thẳng đến ô số 6 trong chuồng để thầu mạ.
• Phân định thắng thua: Ai có đủ bốn quân cờ vào chuồng và xếp vào chính xác các ô đầu là 6, 5, 4 và 3 đầu tiên là người chiến thắng. Nếu có 3 hoặc 4 người chơi thì những người còn lại có thể tiếp tục để phân định hạng nhì, hạng ba.