Cơ sở hạ tầng là gì? Những thông tin bạn cần biết

Hiện nay, thuật ngữ cơ sở hạ tầng rất phổ biến trong đời sống hàng ngày, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi liên quan đến cơ sở hạ tầng là gì? Các đặc điểm và phân loại cơ sở hạ tầng ra sao? Vai trò của nó đối với kiến trúc thượng tầng như thế nào? Hãy cùng Mytour khám phá những thông tin chi tiết về cơ sở hạ tầng trong bài viết dưới đây.

Cơ sở hạ tầng là gì?

Hãy cùng tìm hiểu câu hỏi cơ sở hạ tầng là gì? Đây là khái niệm chỉ những thành phần kết cấu, nền tảng cho sự phát triển kinh tế. Khái niệm này được xem xét từ nhiều góc độ khác nhau, trong đó có:

• Góc độ hình thái: cơ sở hạ tầng bao gồm những tài sản hữu hình mà chúng ta có thể quan sát trong cuộc sống như công trình công cộng, hệ thống giao thông, thủy lợi, cầu cống, cùng các công trình hạ tầng kỹ thuật… Những cơ sở này giúp các hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội diễn ra và phát triển.
• Góc độ kinh tế: cơ sở hạ tầng được hiểu như một loại hàng hóa công cộng nhằm phục vụ lợi ích chung của xã hội. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương và mở ra nhiều cơ hội cho sự phát triển kinh tế đất nước.
• Góc độ đầu tư: khi nhìn từ phương diện này, cơ sở hạ tầng được coi là sản phẩm và kết quả của quá trình đầu tư tích lũy qua nhiều thế hệ. Nó cần được đầu tư dài hạn để đáp ứng tốt nhất các mục tiêu phát triển toàn diện của quốc gia.

Vậy, cơ sở hạ tầng là gì? Là toàn bộ những điều kiện vật chất, kỹ thuật, và thiết chế xã hội,… phục vụ cho các hoạt động sinh hoạt và sản xuất của con người. Có thể nhận thấy, cơ sở vật chất vừa mang tính chất vật chất vừa là yếu tố phi vật chất. Đây là nền tảng quan trọng, đóng vai trò thiết yếu cho sự phát triển bền vững của toàn xã hội.

Đặc điểm và phân loại các cơ sở hạ tầng

Sau khi đã nắm rõ khái niệm cơ sở hạ tầng là gì, tiếp theo là tìm hiểu những tiêu chí khác nhau để phân loại các cơ sở hạ tầng. Dưới đây là những phân tích liên quan:

Phân loại theo lĩnh vực kinh tế và xã hội

• Cơ sở hạ tầng kinh tế: Gồm hệ thống đường xá, giao thông vận tải, cấp thoát nước, thủy lợi, sân bay, bến cảng… Là những bộ phận thuộc các ngành phục vụ cho quá trình sản xuất, tạo ra sản phẩm hoặc hỗ trợ lưu thông hàng hóa.
• Cơ sở hạ tầng xã hội: Bao gồm các lĩnh vực đảm bảo các điều kiện chung cho hoạt động xã hội, văn hóa và đời sống con người, như công trình công cộng, bệnh viện, trường học, khu công nghiệp, giải trí,…
• Cơ sở hạ tầng môi trường: Được thiết kế để bảo vệ và cải tạo môi trường sống của con người, bao gồm hệ thống xử lý chất thải độc hại, công trình phòng chống thiên tai, bảo vệ đất, rừng và biển.
• Cơ sở hạ tầng an ninh quốc phòng: Góp phần đảm bảo hệ thống cơ sở vật chất và điều kiện kỹ thuật cho quân đội trong trạng thái tốt, bao gồm cơ sở sản xuất, bảo quản và bảo dưỡng vũ khí, khí tài,…

Phân loại theo các ngành kinh tế quốc dân

Cơ sở hạ tầng theo ngành kinh tế rất phong phú, được phân chia thành các lĩnh vực như giao thông vận tải, giáo dục, bưu chính viễn thông, y tế, năng lượng, xây dựng, thủy lợi,… Tất cả các lĩnh vực này kết nối chặt chẽ với nhau, góp phần thúc đẩy sự phát triển vững mạnh của nền kinh tế.

Phân loại theo vùng lãnh thổ và khu vực dân cư

Cơ sở hạ tầng cũng được chia thành các khu vực như cơ sở hạ tầng đô thị, nông thôn, đồng bằng, trung du miền núi và cơ sở hạ tầng kinh tế biển,…

Phân loại theo cấp quản lý

Cơ sở hạ tầng được phân thành các cấp từ trung ương đến địa phương. Cụ thể, cơ sở hạ tầng cấp trung ương thường có quy mô lớn như các công trình bến cảng, sân bay, đường quốc lộ, đường sắt, ga tàu,… Trong khi đó, cơ sở hạ tầng cấp địa phương bao gồm các công trình quy mô nhỏ như cầu, đường, kênh rạch, cùng các cơ sở giáo dục, thể thao,…

Nhờ vào sự phân loại rõ ràng này, người dân có thể nhận thức được trách nhiệm của chính quyền trong việc quản lý đời sống dân cư, nhằm hướng tới một xã hội phát triển toàn diện. Đồng thời, điều này cũng khuyến khích các cấp chính quyền chủ động hơn trong việc quản lý và khai thác nguồn vốn đầu tư, phù hợp với chất lượng cơ sở hạ tầng, từ đó đảm bảo sự phát triển bền vững của kinh tế và xã hội, hướng tới một tương lai tươi sáng.

Phân loại theo tính chất và đặc điểm

Cơ sở hạ tầng được chia thành hai loại: cơ sở hạ tầng vật chất và phi vật chất, cụ thể như sau:

• Cơ sở hạ tầng vật chất bao gồm các công trình như hệ thống mạng lưới điện, đường giao thông, kênh rạch, trường học, cơ sở y tế, cơ sở quốc phòng an ninh, và các khu công nghiệp,…
• Cơ sở hạ tầng phi vật chất bao gồm các thiết chế xã hội, cơ chế hoạt động, an ninh trật tự, cùng các thủ tục hành chính,… Đây là những yếu tố liên quan đến điều kiện và môi trường phục vụ cho hoạt động kinh tế, văn hóa, xã hội.

Kiến trúc thượng tầng là gì? 

Theo quan điểm duy vật của C. Mác và Ph. Ăng-ghen, kiến trúc thượng tầng là khái niệm mô tả toàn bộ hệ thống kết cấu của các hình thái ý thức xã hội và những thiết chế chính trị-xã hội tương ứng, được hình thành dựa trên một cơ sở hạ tầng kinh tế nhất định.

Kiến trúc thượng tầng bao gồm tất cả các quan điểm chính trị, triết học, pháp lý, tôn giáo, nghệ thuật, đạo đức,… Nó còn bao hàm các thiết chế xã hội như Nhà nước, Giáo hội, Đảng phái, và các tổ chức xã hội khác. Kiến trúc thượng tầng đóng vai trò rất quan trọng, cùng với các bộ phận khác trong xã hội, hình thành nên cơ cấu hoàn chỉnh của hình thái kinh tế-xã hội.

Vai trò của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng

Mỗi hình thái kinh tế – xã hội đều được cấu thành từ cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng tương ứng. Hai yếu tố này mang tính lịch sử cụ thể và tồn tại trong mối quan hệ biện chứng với nhau. Trong mối quan hệ này, cơ sở hạ tầng giữ vai trò chủ chốt đối với kiến trúc thượng tầng. 

• Vai trò chủ đạo của cơ sở hạ tầng được thể hiện qua các mối quan hệ vật chất khách quan, có khả năng định hình mọi mối quan hệ khác, bao gồm chính trị, xã hội, tư tưởng và tinh thần của toàn thể xã hội. Điều chắc chắn là mỗi cơ sở hạ tầng sẽ tạo ra kiến trúc thượng tầng tương ứng, nghĩa là kiến trúc thượng tầng phải phản ánh đúng cơ sở hạ tầng cụ thể tại một địa phương, tỉnh thành hoặc khu vực nhất định.
• Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng về bản chất, nội dung và cấu trúc. Từ sự đối kháng hay không đối kháng trong bản chất, sự gọn nhẹ hay phức tạp trong hình thức, đến sự nghèo nàn hay đa dạng trong nội dung, tất cả đều phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng. Ví dụ cụ thể: Do nền đất yếu, khu vực đó chỉ có thể thi công các công trình quy mô nhỏ, không thể thực hiện các công trình lớn, có tải trọng nặng.
• Khi có sự thay đổi trong cơ sở hạ tầng, kiến trúc thượng tầng cũng sẽ điều chỉnh cho phù hợp. C. Mác từng viết: “Cơ sở kinh tế thay đổi thì tất cả các kiến trúc thượng tầng đồ sộ cũng sẽ thay đổi ít nhiều nhanh chóng”. 

Từ đó, có thể nhận thấy vai trò sâu sắc của cơ sở hạ tầng đối với kiến trúc thượng tầng. Vì vậy, khi cải tiến hay thay đổi kiến trúc thượng tầng trong xã hội, rất cần thiết phải xem xét kỹ lưỡng từ yếu tố cơ sở hạ tầng, vì đó chính là gốc rễ của vấn đề, nền tảng cho mọi sự thay đổi.

Trên đây là những thông tin chi tiết và đầy đủ về khái niệm cơ sở hạ tầng là gì cùng nhiều vấn đề liên quan. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ hữu ích cho bạn. Hãy theo dõi Mytour để cập nhật những tin tức mới nhất về Mytour Nhà Đất tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và trên toàn quốc.