Có thể bạn chưa biết về mục đích của việc làm ruộng bậc thang?

Ruộng bậc thang có lẽ không còn xa lạ gì đối với người dân Việt Nam, nhưng nhiều người vẫn chưa hiểu rõ mục đích thực sự của phương pháp này. Đừng lo, hôm nay hãy cùng Mytour khám phá tất tần tật về ruộng bậc thang nhé!

Ruộng bậc thang là gì?

Với nền nông nghiệp trồng lúa nước lâu đời, đất canh tác là yếu tố quan trọng. Tuy nhiên, ở những vùng đồi núi, đất canh tác lại rất hiếm hoi. Vì vậy, người dân đã sáng tạo ra phương pháp làm ruộng bậc thang, chọn các sườn đồi, núi có đất màu để tạo thành những mảnh đất bằng. Tùy theo mục đích canh tác, họ có thể làm ruộng khô hoặc dẫn nước từ trên núi về. Ngoài ra, biện pháp này còn giúp chống xói mòn và bảo vệ đất.

Ruộng bậc thang được xem là một trong những điểm đặc trưng của các quốc gia Đông Nam Á. Tại Việt Nam, những thửa ruộng bậc thang nổi tiếng nhất thường thấy ở khu vực Tây Bắc và Tây Nguyên, đặc biệt là ở SaPa, Lào Cai. Nếu bạn yêu thích không gian mát mẻ với sương mù bao phủ quanh năm và những thửa ruộng vàng óng, bạn có thể tìm thấy những địa điểm như: nhà đất Yên Bái, Hà Giang, Tuyên Quang… Ruộng bậc thang Việt Nam không chỉ thu hút du khách bởi vẻ đẹp hoang sơ, hùng vĩ mà còn bởi những hình ảnh cô gái dân tộc thiểu số xinh đẹp, tạo nên một bức tranh phong cảnh tuyệt đẹp.

Những đặc điểm nổi bật của ruộng bậc thang

Ruộng bậc thang, đúng như tên gọi, có hình dáng giống những chiếc bậc thang khổng lồ nối tiếp nhau, xanh mướt. Với địa hình đặc biệt, ruộng bậc thang được trang bị hệ thống thủy lợi tinh vi, đảm bảo cung cấp đủ nước cho cây lúa phát triển.

Đặc biệt, phương thức canh tác ruộng bậc thang là một nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc Đông Nam Á. Ở Việt Nam, các tộc người La Hủ, Hmông, Dao, Hà Nhì sinh sống ở Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái thực hiện phương pháp này. Tại Trung Quốc, ở các tỉnh Vân Nam, Quý Châu, châu Hồng Hà, các dân tộc Na Xi, Hà Nhì, Hmông cũng áp dụng. Ở Thái Lan, vùng núi cao Đông Bắc là nơi sinh sống của người Karen với hình thức canh tác này. Tại Indonesia, quần đảo Bali cũng là nơi phổ biến loại hình canh tác ruộng bậc thang. Ở Philippines, nhiều địa phương như Luzon, Man Da Nao, Pan Na Wan cũng áp dụng phương pháp này.

Từ lâu, các dân tộc như Mông, Dao, Nùng của Việt Nam đã cần mẫn, không ngại gian khổ để khai phá núi rừng, tạo nên những thửa ruộng bậc thang nối tiếp nhau, uốn lượn theo các triền núi. Sau nhiều năm phát triển, loại hình canh tác này đã có mặt tại các gia đình dân tộc Mông, Nùng từ khoảng 100 năm trước. Do đất đai và rừng ngày càng khan hiếm, không thể đáp ứng nhu cầu trồng trọt, người dân đã sáng tạo ra ruộng bậc thang với mục đích chống xói mòn, bảo vệ đất đai và cải tạo đất.

Ngày nay, ruộng bậc thang không chỉ là một phương thức canh tác mà đã trở thành một nét văn hóa đặc sắc, một niềm tự hào của các dân tộc nơi đây. Để có được thành tựu này, các cộng đồng dân tộc đã dày công nghiên cứu, cải tiến kỹ thuật, từ việc khai phá đất, xây dựng mặt bằng đến việc giữ nước và đắp đê,…

Trước đây, khi đất đai còn phong phú, người dân yêu cầu đất làm ruộng bậc thang phải màu mỡ, tơi xốp và không có đá lớn. Họ cũng đòi hỏi độ dốc vừa phải để tạo ra những thửa ruộng dài, rộng. Quan trọng hơn, đất phải gần nguồn nước để thuận tiện cho việc tưới tiêu. Tuy nhiên, do đất ngày càng hiếm, hiện nay, họ không còn yêu cầu khắt khe về điều kiện đất nữa mà chú trọng vào việc tăng độ màu mỡ, phì nhiêu của đất.

Mục đích thực sự của việc làm ruộng bậc thang là gì?

Ruộng bậc thang không chỉ làm đẹp và tạo nên vẻ độc đáo cho cảnh quan đất nước mà còn mang lại mục đích vô cùng quan trọng. Nhờ vào những lợi ích tuyệt vời, ruộng bậc thang đã trở thành hình thức canh tác phổ biến tại Việt Nam. Bạn chỉ cần đến các vùng cao như Lai Châu, Sơn La, hay SaPa là có thể dễ dàng chiêm ngưỡng vẻ đẹp đặc sắc này.

Cải tạo và bảo vệ đất

Ở Việt Nam, chỉ có đất phù sa ngọt tại các hệ thống sông Cửu Long và sông Hồng mới có độ phì nhiêu cao. Các loại đất khác như đất mặn, đất phèn, đất chua,... đều cần phải cải tạo. Những loại đất này có nồng độ hóa chất cao, khiến cây trồng không thể phát triển được. Do đó, chúng cần được cải tạo để nâng cao hiệu quả canh tác. Vì vậy, một trong những mục đích chính của biện pháp làm ruộng bậc thang là cải tạo và bảo vệ đất.

Dân số Việt Nam đang ngày càng gia tăng, kéo theo nhu cầu về thực phẩm cũng không ngừng tăng lên. Tuy nhiên, diện tích đất canh tác lại không đủ để đáp ứng nhu cầu này. Do đó, người dân phải cải tạo và nâng cao chất lượng đất nông nghiệp để đảm bảo cây trồng phát triển mạnh, mang lại năng suất cao. Bên cạnh đó, sản phẩm nông sản dồi dào cũng giúp người dân có thêm thu nhập từ việc bán, xuất khẩu, hoặc chế biến nông sản. Vì vậy, việc cải tạo và bảo vệ đất đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát triển cây trồng và cung cấp nguồn thực phẩm chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của con người. Như vậy, mục đích của việc làm ruộng bậc thang là mang lại sự ấm no, hạnh phúc cho người dân.

Chống xói mòn

Một mục đích quan trọng không thể không nhắc đến khi nói về ruộng bậc thang là chống xói mòn. Ở vùng đồi núi hiểm trở, khi có mưa hoặc lũ, đất dễ bị cuốn trôi, gây ngập úng và xói mòn. Tuy nhiên, với cấu trúc của ruộng bậc thang, nước mưa được kiểm soát tốt, giúp đất giữ lại chất dinh dưỡng và ngăn ngừa xói mòn hiệu quả.

Khi mưa lớn hoặc lũ lụt xảy ra, nước từ trên cao có thể dễ dàng cuốn trôi đất. Tuy nhiên, khi có hệ thống ruộng bậc thang, nước sẽ chảy chậm lại nhờ vào sự ma sát với cây cối và lớp thảm mục, từ đó giảm tốc độ dòng chảy và hạn chế xói mòn đất. Chính nhờ có ruộng bậc thang, tình trạng xói mòn đã được cải thiện rõ rệt.

Thiết kế bậc thang không chỉ giúp giảm tốc độ dòng nước mà còn giữ lại một lượng nước trong đất khi có mưa lớn hoặc lũ. Điều này giúp duy trì độ ẩm cho đất, cung cấp đủ nước cho cây trồng và đặc biệt là giảm nguy cơ ngập lụt cho các khu vực dân cư và nông trại.

Ruộng bậc thang phù hợp với loại đất nào?

Ruộng bậc thang thường được áp dụng trên các vùng đất dốc. Với địa hình sườn núi hoặc đồi dốc, việc tạo ra ruộng bậc thang trở nên dễ dàng. Ngoài yếu tố dốc, đất tơi xốp, màu mỡ và giàu dinh dưỡng là những yếu tố được người dân lựa chọn để đảm bảo sản lượng nông sản chất lượng cao. Địa hình này hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu của phương pháp canh tác ruộng bậc thang.

Chúng tôi vừa chia sẻ một số thông tin về ruộng bậc thang và mục đích của phương pháp canh tác này. Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về một trong những kỳ quan tự nhiên độc đáo của Việt Nam. Nếu có dịp, đừng quên ghé thăm để cảm nhận vẻ đẹp mê đắm của ruộng bậc thang, và biết đâu bạn sẽ không muốn rời xa nơi này.

Hãy theo dõi Mytour để cập nhật những tin tức mới nhất về thị trường và các dự án bất động sản tại Hà Nội, Hồ Chí Minh và các tỉnh thành trên toàn quốc.