Buzz
Đoàn Giỏi bận rộn hoặc có thể đã bị lạc hậu một cách nào đó, cho đến khi thời hạn gần kết thúc, “bên A” đã khẩn trương nhắc nhở, ông mới lấy bút và nhanh chóng chạy đua với thời gian. Sau khi viết xong, bản thảo đã được in và nhanh chóng giúp tên tuổi của Đoàn Giỏi vươn lên hàng đầu trong số những nhà văn viết cho trẻ em thời điểm đó.
Tôi đã đọc 'Vùng đất rừng miền Nam' khi còn học lớp 3 ở làng, tức là khoảng 5 năm sau khi tác phẩm được công bố (1957). Cuốn sách mô tả về một vùng đất xa xôi của đất nước với nhiều sự kiện thú vị.
Xa xôi về không gian, nhưng lại bị chia cắt và cách biệt bởi thời đại. Có những điều kỳ lạ: Tiền Giang, Hậu Giang, Rạch Giá, Bạc Liêu, U Minh Thượng... Những cái tên kỳ lạ: thằng Cò, dì Tư Béo, ông Ba Ngù, chú Võ Tòng… Những cảnh đẹp lạ: làng xóm, chợ búa, con kênh, rừng rú… Những sinh vật kỳ lạ: chim, cá, rùa, rắn, ong...
“Trời ơi! Chợ này sao lại kỳ lạ đến thế? Người ta sắp bị bắt, nên họ đã bắt đầu bán vườn thú hay sao? Một con ba ba to lớn hơn cả cái nón, được đặt ngửa, đang bơi bơi một cách lơ lững trước mắt ông cụ già ngồi nhìn lạnh lùng với đôi mắt nhỏ nhắn của mình.
Những con rùa vàng khổng lồ, gần bằng một chiếc tô, xếp thành hàng, nằm im trong những chiếc giỏ sẵn sàng để bán. Đây là một con nai mới bị mổ thịt để bán...
Chợ đầy đủ mọi thứ: cua biển, ếch, nghêu sò... Và cá tôm, đủ loại, đầy ra. Những quả khóm chín vàng, hương thơm mùi mật phát ra... Hai con trút nằm cạnh nhau, vảy lấp lánh như những viên ngọc. Tiếng chim kêu nhau ồn ào... Một chú khỉ con nhảy nhót, đùa giỡn trên đống bí ngô.
Khi thấy tôi đi qua, nó cười cợt,... dường như muốn nói rằng tại sao ông lão rậm râu kia không thả nó ra để tự do như tôi... Nơi hát rong, tiếng pháo bắn vang lên. Tôi không còn chú ý mà chỉ nhìn chung quanh,... chân bốn cẳng nhắm mắt nhắm mũi hướng về tiếng ồn không thể cưỡng lại được.
Đó chỉ là một phác họa về một “chợ nhỏ ở nông thôn”. Đầy đủ và kỳ lạ. Nhân cách và cuộc sống của người dân nơi đó cũng rất hấp dẫn: thô mộc nhưng cũng rất sâu sắc, vừa hiển nhiên vừa bí ẩn.
Những kỷ niệm từ thời thơ ấu không bao giờ phai nhạt. Tôi vẫn nhớ cảm giác thích thú khi đọc tác phẩm của Đoàn Giỏi. Mê những chuyến đi trên con thuyền trên sông. Mê những khu rừng với nhiều tổ ong. Mê những lồng chim với các loại chim cò, những quả trứng rơi đầy như trong truyện cổ tích.
Cảm xúc xen lẫn sợ hãi và thích thú với những chuyến đi câu rắn, săn cá sấu, đối đầu với hổ... Có lẽ giá trị chính của Đất rừng phương Nam là ở đây – truyền cảm hứng về một vùng đất cho độc giả.
Gần sáu mươi năm đã trôi qua, tác phẩm Đất rừng phương Nam đã được tái bản tại Việt Nam đến lần thứ 14, và đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau trên thế giới: Nga, Đức, Hungary, Cuba, Trung Quốc… Bộ phim truyền hình đa tập Đất phương Nam của đạo diễn Nguyễn Vinh Sơn dựa trên tác phẩm đã thu hút hàng triệu người xem.
Việc người miền Bắc đến Nam làm ăn, sinh sống, và tham quan du lịch không còn là điều gì quá bất thường trong bối cảnh đất nước thống nhất. Nhưng một sự thật rõ ràng là: những gì tạo nên sự giàu có của miền Nam ngày xưa, dường như đã dần mất đi, phai nhạt trong cuộc sống hối hả của ngày nay. Rừng bị thu hẹp, đồng ruộng ngập mặn, sông rạch bị ô nhiễm.
Tác phẩm của Đoàn Giỏi trở thành một tiêu chuẩn để so sánh, và một lời cảnh báo. Độc giả ngày nay không còn xa lạ với những hình ảnh về bàu sấu, tràm chim, rừng đước, chợ nổi, cầu khỉ, xuồng ba lá, ghe tam bản…. Thay vào đó là cảm giác tiếc nuối và lo ngại.
Từ sự lạ lùng, yêu thích đến cảm giác tiếc nuối, lo ngại – suốt sáu mươi năm qua, tác phẩm của Đoàn Giỏi không bao giờ lỗi thời, mỗi ngày lại trở nên càng có ý nghĩa hơn, sống mãi trong lòng của người đọc.
Có người nói rằng trong Đất rừng phương Nam có những phần giống như ký, chứ không phải là truyện. Nhưng tôi không đồng ý. Văn chương hiện đại có thể kết hợp, hòa quyện nhiều thể loại. Nói cách khác, ranh giới giữa các thể loại không còn quan trọng như trước. Quan trọng nhất là nó phải hay.
Những chương “có vẻ ký” trong tác phẩm, như câu chuyện về câu rắn, săn cá sấu, ăn ong, hoặc mô tả về sân chim, rừng đước, đều là những phần tuyệt vời. Có thể bằng trí tưởng tượng của một nghệ sĩ, Đoàn Giỏi đã biết kết hợp, pha trộn như vậy ngay từ khi viết. Trong suốt tác phẩm, người đọc không thể nhận ra ranh giới giữa truyện và ký.
Tôi chỉ cảm thấy một chút phân vân khi đọc câu chuyện của ông: cậu bé lạc lối – tiếp xúc với những người đấu tranh – nuối tiếc kẻ thù – rời bỏ để tham gia vào cuộc chiến. Nó không có gì khác biệt, độc đáo so với những tác phẩm cùng chủ đề của nhiều tác giả khác, và so với những gì thuộc về 'đất' và 'rừng' phương Nam. Điều bình tĩnh trong cách viết, sự nghiêm túc trong cấu trúc, từ ngữ, khi đọc Đoàn Giỏi, bạn ngay lập tức nhận ra nét văn hóa của tác giả cao cấp. Tính văn hóa còn thể hiện qua việc: ông kể những gì ông biết, không kể những gì ông không biết hoặc biết ít. Câu chuyện của ông được viết ra từ sự sống giàu có và sâu sắc. Nếu không phải vậy, Đoàn Giỏi không thể hoàn thành tác phẩm của mình trong khoảng thời gian ngắn như đã nói.
Trần Đức Tiến
Trưởng ban Văn học thiếu nhi Hội Nhà văn Việt Nam
Nguồn: https://goo.gl/QY1NbV
