Buzz
Khi nhắc đến món cơm muối, nhiều người thường nghĩ đến hình ảnh của đồ ăn đơn giản và bình dị. Tuy nhiên, ở xứ Huế, món cơm muối lại trở thành một bữa tiệc ẩm thực sang trọng, đậm chất cung đình xưa.
Muối, loại gia vị phổ biến, rẻ tiền và dễ mua. Cơm trộn muối, tưởng chừng như là món ăn dành cho người dân nghèo trong những ngày khó khăn. Nhưng nếu bạn có dịp ghé thăm xứ Huế yêu dấu và được lắng nghe những câu chuyện về món cơm muối “sơn trân hải vị” nổi tiếng ở đây, bạn sẽ thay đổi quan điểm của mình. Một món ăn bình dị, nhưng với bàn tay tài năng và sáng tạo của đầu bếp, nó trở thành một tác phẩm ẩm thực độc đáo.
Bắt nguồn từ hạt muối truyền thống quý giá của xứ Kinh Kỳ, được làm từ những hạt muối sạch được lọc tinh tế. Quy trình, mặc dù có vẻ đơn giản, nhưng đòi hỏi sự tận tụy và công sức lớn để tạo ra những hạt muối trắng tinh khôi như tuyết. Những hạt muối tinh khiết này sau đó được sử dụng làm nguyên liệu chính cho món cơm muối nổi tiếng của xứ Huế.
Năm 1825, thời Minh Mạng, muối đã trở thành một phần quan trọng trong ẩm thực cung đình, được kết hợp tinh tế với các loại thịt, cá, rau củ, tạo ra những món ăn kỳ công được coi là 'đệ nhất chân phẩm'.
Chế biến cơm muối theo phong cách truyền thống Huế không chỉ khó khăn mà còn đòi hỏi sự tỉ mỉ và kỳ công cao.
Cơm muối Huế tinh tế, chỉ gồm cơm và muối mà không kèm theo bất kỳ món ăn kèm nào. Mỗi bữa cơm muối thường kết hợp nhiều loại muối chế biến từ muối trắng, thịt, cá, rau củ... qua các phương pháp chế biến như rang, chiên, trộn, muối, kho...
Bữa cơm muối thông thường có 9 loại muối, phản ánh sự yêu thích của người Huế với con số 9 - 'trùng trùng cửu cửu', tượng trưng cho sự vững bền và lâu dài. Còn bữa cơm muối dành cho vua chúa có đến mười mấy, hai mấy loại muối khác nhau.
Có thể phân loại muối thành 3 nhóm. Nhóm thứ nhất – Muối thịt kết hợp giữa muối và thịt heo, bò, gà, ếch… với thịt đê đứng đầu. Nhóm thứ hai – Muối cá là sự phối hợp muối với các loại hải sản như cá rô, nục, thu, chuồn; tôm; ghế… Nhóm thứ ba – Muối ngũ cốc và trái cây chứa nhiều tinh dầu như muối mè, muối đậu phụng, muối sả, muối tiêu, muối ớt, muối riềng, muối khế, muối me… Mỗi nhóm muối đều có đủ 5 vị cơ bản: đắng, cay, chua, mặn, ngọt, bùi.
Lựa chọn muối trong mâm cơm muối cũng tuân theo mùa, tình hình chợ, thời tiết… và người đầu bếp giảm vị muối để cơ thể dễ hấp thu, tạo cân bằng âm – dương, hàn – nhiệt. Mùa mưa chọn muối có vị cay, mặn, ngọt. Mùa hè ưa thích muối có vị chua. Cơm muối không chỉ mặn mà còn hương vị đa dạng, tốt cho sức khỏe nhờ sự tinh tế và cân nhắc kỹ lưỡng.
Cơm muối ẩm thực cung đình không chỉ ở vị mặn mà còn ở cách trình bày. Đồ ăn được bày đẹp với chén kiểu hoa văn, chân cao, đĩa muối xếp vòng như đoá hoa. Thực khách được yêu cầu ăn nhẹ nhàng, thanh lịch và chậm rãi khi thưởng thức.
Món cơm muối là minh chứng cho sự tài năng của người phụ nữ Huế xưa. Từ hạt muối trắng mặn, họ có thể tạo ra nhiều hương vị khác nhau, khiến mâm cơm đơn muối trở nên phong phú. Muối ớt đỏ, muối hoàng yến trộn riềng, muối mè huyền bí, muối tiêu, muối ngũ cốc và trái cây có tinh dầu…
Người phụ nữ Huế với tâm huyết trong công việc, gia đình, ngôn ngữ và phẩm hạnh nổi tiếng với kỹ thuật nấu ăn xuất sắc. Sự tỉ mẫn, cẩn thận, kiên trì và sự khéo léo trong bếp núc đã giúp họ sáng tạo ra những món ăn ngon, trân quý với chi phí hợp lý. Bữa cơm muối là minh chứng cho sự tinh tế, lòng nhân ái và sự cống hiến của phụ nữ Huế.
Những bữa cơm muối siêu hạng không chỉ là bí quyết giúp ông chồng hồi sinh sau những ngày làm việc vất vả, mà còn là cách khéo léo khiếm khuyết về kinh tế. Trong hoàn cảnh khó khăn, họ vẫn giỏi chế biến những món ăn ngon từ nguyên liệu phổ thông, tiết kiệm. Cho dù cuộc sống nghèo đói nhưng vẫn có khả năng làm đẹp cho bữa ăn hàng ngày của mình, thậm chí khi đón tiếp khách.
Người Huế đã góp phần tạo nên giá trị của món cơm muối bằng sự sáng tạo và tâm huyết. Điều này chứng minh rằng, nguyên liệu quan trọng, nhưng con người mới là yếu tố quyết định. Đôi bàn tay khéo léo tạo nên sự độc đáo.
Tuy nhiên, ngày nay, cơm muối Huế trở nên hiếm hoi, và nhiều người không biết cách nấu như truyền thống. Món ăn đặc sắc của Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ lạc hậu.
Tác giả: Thuý Kiều Nguyễn
Từ khóa: Ẩm thực cung đình xứ Huế - Món cơm muối truyền thống
