Con có sốt, cha mẹ phải làm gì?

Sốt là một trong những dấu hiệu phổ biến ở trẻ em khi cơ thể đang chiến đấu với vi khuẩn. Các bậc phụ huynh thường lo lắng khi con bị sốt, đặc biệt là khi sốt không giảm xuống. Sốt cao có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm. Nhưng liệu sốt có thực sự gây hại cho cơ thể không? Bác sĩ Nguyễn Thanh Sang sẽ giải đáp thắc mắc này.

Bác sĩ Nguyễn Thanh Sang - chuyên gia nhi khoa tại Bệnh viện Nhi Đồng TP. Hồ Chí Minh - đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực này. Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau, nhưng các phụ huynh vẫn có thể lựa chọn những thông tin phù hợp để chăm sóc con.

Định nghĩa về tình trạng sốt ở trẻ

Nhiệt độ bình thường của trẻ em dao động từ 36.5 - 37.5°C. Khi nhiệt độ nằm trong khoảng 37.6 - 38.5°C, trẻ được coi là đang bị tăng nhiệt độ. Sốt được xác định khi nhiệt độ cơ thể lớn hơn hoặc bằng 38°C (101.3°F) khi đo dưới nách hoặc từ 37.5°C trở lên khi đo ở hậu môn. Đối với trẻ dưới 3 tháng tuổi, nếu nhiệt độ ở hậu môn từ 37.5°C trở lên, được coi là bị sốt.

Nhiệt độ của trẻ em thay đổi từng giờ trong ngày, dao động khoảng 0.5°C. Buổi sáng thường là thời điểm thấp nhất, trong khi chiều tối thì nhiệt độ cao nhất, do ảnh hưởng của hormone và cortisol.

Sốt ở trẻ em được xác định khi nhiệt độ cơ thể vượt quá 37.5°C.

Việc đo nhiệt độ của trẻ em cần được thực hiện đúng cách để đảm bảo độ chính xác.

Nhiệt độ cơ thể của trẻ em có thể thay đổi tùy theo vị trí đo. Ví dụ, nếu đo ở nách, cần cộng thêm 0.5°C vào kết quả. Còn đo ở hậu môn, chỉ cần đọc giá trị trên nhiệt kế.

Theo một nghiên cứu năm 2000, hơn một nửa số bố/mẹ đã hiểu và áp dụng sai cách hạ sốt cho con. Điều này khiến cho bé có nguy cơ gặp phải những biến chứng không mong muốn, mà có thể tránh được. Đặc biệt, việc để con sốt quá cao có thể dẫn đến tình trạng co giật.

Khi trẻ em bị sốt, liệu có nên dùng thuốc hay lau mát trước?

Bác sĩ Nguyễn Thanh Sang giải thích rằng khi sốt, cơ thể sẽ nóng lên, giúp làm chậm sự sinh sản của vi khuẩn hay virus. Sốt không chỉ là một dấu hiệu gì đó có hại, mà thực tế lại là một cơ chế tự nhiên của cơ thể chống lại các vi sinh vật.

Bác sĩ Nguyễn Thanh Sang cũng nói rằng sốt không hẳn là một điều có hại. Tuy nhiên, cần chú ý đến sốt khi nó gây ra các biến chứng, đặc biệt là co giật ở trẻ nhỏ. Khi bé có nguy cơ mắc bệnh này, cần hạ sốt một cách tích cực.

Lau mát thường là phương pháp được sử dụng, nhưng không phải lúc nào cũng hiệu quả đối với trung tâm điều hoà nhiệt độ ở não. Việc sử dụng nước để lau mát chỉ giúp hạ nhiệt độ ở bên ngoài cơ thể. Đôi khi, điều này lại có thể gây ra các vấn đề về thân nhiệt và nhiệt độ cơ thể tăng cao hơn sau khi lau mát.

Xác định và xử lý tình trạng sốt ở trẻ em. Hình ảnh: bác sĩ Nguyễn Thanh Sang

Hướng dẫn của NICE về cách xử lý sốt ở trẻ em là một tài liệu quan trọng mà các bậc phụ huynh nên tham khảo. Có 8 điểm chính mà nên lưu ý:

[1] Đối với trẻ dưới 04 tuần tuổi, nên đo nhiệt độ bằng nhiệt kế điện tử ở nách.

[2] Đối với trẻ trên 04 tuần tuổi, có thể sử dụng nhiệt kế điện tử ở đùi hoặc nhiệt kế hồng ngoại ở ngón tay/tai.

[3] Sử dụng thuốc hạ sốt như paracetamol và ibuprofen không nên thường xuyên cho trẻ mục đích hạ nhiệt, trừ khi trẻ không có nguy cơ nguy hiểm.

[4] Thuốc hạ sốt không ngăn được cơn co giật do sốt và không nên dùng để phòng ngừa co giật do sốt.

[5] Việc kết hợp sử dụng paracetamol và ibuprofen không có hiệu quả hơn việc sử dụng một loại thuốc. Nên chỉ sử dụng khi cần thiết sau khi loại thuốc hạ sốt đầu tiên không hiệu quả.

[6] Không nên sử dụng phương pháp lau mát để hạ sốt cho bé. Việc này không chỉ không giúp giảm nhiệt độ mà còn làm bé cảm thấy không thoải mái hơn và gây ra rối loạn trong cơ chế điều hòa nhiệt độ cơ thể, đặc biệt ở trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi.

[7] Phương pháp duy nhất để hạ sốt là không mặc quá nhiều hoặc ủ ấm cho bé khi bé sốt.

[8] Paracetamol và Ibuprofen không nên được sử dụng cùng lúc khi trẻ đang sốt. Nếu cần sử dụng sau khi loại thuốc đầu tiên không hiệu quả, nên sử dụng xen kẽ chứ không dùng cùng lúc.

Bài viết liên quan: Trẻ bị tiêu chảy liên tục, cha mẹ cần phải biết những điều này để giúp con nhanh khỏi

Khi nào cần hạ sốt cho bé và các vấn đề cần lưu ý

Bé cần được hạ sốt khi:

• Sốt từ 38.5 - 39°C: Không khuyến cáo sử dụng thuốc hạ sốt
• Từ 39°C - 40°C: Sử dụng đơn thuốc hạ sốt (nếu không giảm sốt, mới sử dụng loại thứ 2).
• Từ 40°C trở lên: Lau mát trước để hạ nhiệt độ xuống dưới 40°C trước khi sử dụng thuốc hạ sốt. Vì khi nhiệt độ trên 40°C, thuốc hạ sốt không có tác dụng hoặc tác dụng kém hiệu quả.

Chỉ nên lau mát khi:

• Không chắc chắn về nguyên nhân tăng nhiệt độ là sốt hoặc tăng thân nhiệt, ví dụ như sử dụng thuốc anticholinergics như atropine, ipratropium...
• Sốt kèm với các yếu tố làm tăng thân nhiệt như quấn chăn quá chặt hoặc bệnh nội thần kinh.

Bé cần được lau mát cơ thể với nước ở nhiệt độ phù hợp

Cách lau mát với nhiệt độ phù hợp:

• Nước phải có nhiệt độ thấp hơn 5°C so với nhiệt độ cơ thể bé (ví dụ, nếu bé sốt 41°C thì nước nên ở khoảng 35-36°C)
• Khi lau mát, có thể mở quạt nhưng không nên để quạt thổi trực tiếp vào đầu bé.

Lau mát cùng sử dụng thuốc có thể giảm thân nhiệt nhanh hơn so với uống thuốc hạ sốt trong 15 phút đầu. Tuy nhiên, chỉ sử dụng thuốc hạ sốt có thể kiểm soát cơn sốt của bé trong hơn 2 giờ. Lý do là vì:

• Lau mát giúp giảm nhiệt độ cơ thể nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu lau mát sai cách, như sử dụng nước quá nóng hoặc quá lạnh, hoặc không lau đúng các vị trí cần thiết, việc hạ sốt sẽ không hiệu quả.
• Lau mát cơ thể của trẻ nhỏ có thể gây ra đột ngột co mạch ngoại biên, gây rối loạn trong việc điều hòa nhiệt độ. Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng lau mát có thể làm tăng sự khó chịu và khiến bé quấy khóc nhiều hơn, cũng làm cho bé sốt cao hơn.

Lời khuyên khác từ bác sĩ

Trong thời gian hiệu quả của thuốc hạ sốt, bố mẹ nên:

• Đặt bé nằm trên một bề mặt trống trải, tránh xa các vật sắc nhọn và các vật có thể gây tổn thương nếu bé co giật.
• Cởi bỏ một phần quần áo của bé, tránh ủ ấm hoặc mặc quá nhiều.
• Thay vì lau mát gây khó chịu, hãy để bé ngủ và nghỉ ngơi. Nếu bé nôn mửa, hãy cho bé nằm nghiêng sang một bên. Nếu bé không muốn bú hoặc không phản ứng, hãy thông báo cho bác sĩ ngay để được giúp đỡ kịp thời.

Tóm lại

Sốt không luôn là tình trạng có hại cho sức khỏe của bé. Nếu bác sĩ xác định tình trạng của bé không nguy hiểm, chỉ cần cởi bỏ một phần quần áo, cho bé uống nước hoặc sữa khi sốt từ 38 - 39°C. Đối với các trường hợp khác, cần phải hạ sốt kịp thời cho bé. Thông tin này được Avakis tổng hợp từ chia sẻ của bác sĩ Nguyễn Thanh Sang, nhằm mục đích cung cấp thông tin về sức khỏe, không phải là hướng dẫn cho bố mẹ tự điều trị tại nhà. Nếu bé có sốt cao, bố mẹ nên đưa bé đến bác sĩ để được tư vấn và điều trị chính xác.

Thu Phương tổng hợp

Tham khảo: