Buzz
| Út Bạch Lan | |
|---|---|
| Biệt danh | Sầu nữ "Đệ nhất Đào thương" |
| Thông tin cá nhân | |
| Sinh | |
Tên khai sinh | Đặng Thị Hai |
Ngày sinh | 6 tháng 8 năm 1935 |
Nơi sinh | Đức Hòa, Long An, Liên bang Đông Dương |
| Mất | |
Ngày mất | 4 tháng 11 năm 2016 (81 tuổi) |
Nơi mất | Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam |
| Giới tính | nữ |
| Quốc tịch | Việt Nam |
| Dân tộc | Kinh |
| Gia đình | |
Hôn nhân | Thành Được |
| Lĩnh vực | Cải lương |
| Danh hiệu | Nghệ sĩ Ưu tú (1993) |
| Sự nghiệp sân khấu | |
| Thành viên của | Thanh Minh - Thanh Nga |
| Vai diễn | The/Hương trong Nửa đời hương phấn |
Út Bạch Lan (6/8/1935 – 4/11/2016), tên thật là Đặng Thị Hai, là một danh ca cải lương lừng danh miền Nam (cùng thời với Thành Được, Hữu Phước, Thanh Nga, ...). Bà được biết đến với danh hiệu 'Sầu nữ' hoặc 'Đệ nhất đào thương', nổi bật trong thời kỳ đó.
Sinh ra trong hoàn cảnh nghèo khó, bà bắt đầu sự nghiệp cùng danh cầm Văn Vĩ. Nhờ sự kết nối của mẹ, cả hai cùng học hỏi và phát triển. Văn Vĩ đánh đàn, bà hát, được một người tốt bụng mở lớp dạy đàn ca vọng cổ. Một lần, cô Năm Cần Thơ đã mời họ lên Đài phát thanh Pháp Á thu âm bài 'Trọng Thủy – Mỵ Châu' và ký hợp đồng với đài. Từ đó, bà chính thức bước vào nghề, và trong thập niên 50, cặp đôi Út Bạch Lan – Thành Được đã làm sáng danh sân khấu Kim Chưởng. Họ đã xây dựng thương hiệu cho đoàn Thanh Minh – Thanh Nga và kết hôn. Sau đó, bà phải nuôi 4 con riêng của chồng khi cuộc hôn nhân tan vỡ. Tiếp nối sự nghiệp của Phùng Há (má nuôi Kim Cương), bà đã chọn con đường cửa Phật, không xuống tóc quy y mà ngày đêm tụng kinh và hát những vở tuồng về Phật để góp phần trùng tu chùa chiền.
Bà qua đời vào ngày 4 tháng 11 năm 2016 tại Thành phố Hồ Chí Minh, hưởng thọ 81 tuổi.
Từ cô bé hát rong
Cha qua đời sớm, mẹ con bé Út phải làm thuê để sống qua ngày quanh khu vực Chợ Bình Tây. Từ khi 8 đến 13 tuổi, bé Út đã nổi tiếng với vẻ đẹp và tài năng ở vùng Bình Tây. Mẹ của bé Út và mẹ của danh cầm Văn Vĩ (khi đó tên là Đinh Văn Dậm) kết nghĩa chị em và cùng làm thuê. Văn Vĩ, dù bị mù từ nhỏ, đã học và chơi đàn guitar cổ nhạc rất giỏi, truyền dạy cho bé Út. Bé Út học ca vọng cổ qua máy hát của hàng xóm và đã sớm nhận ra cơ hội khi thấy người mù hát dạo kiếm tiền. Bé Út và Văn Vĩ đã lén mẹ để hát dạo, từ Chợ Lớn đến Chợ Bến Thành (Sài Gòn – Gia Định), hy vọng kiếm thêm tiền giúp đỡ cho gia đình.
Từ cô bé hát rong đến giọng ca nổi tiếng
Tiếng hát mê hoặc của bé Út đã thu hút sự chú ý của cô Năm Cần Thơ, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời bé Út. Từ những ngày hát rong trên vỉa hè, bé Út đã bước lên sân khấu lấp lánh và lấy nghệ danh Út Bạch Lan. Giữa thập niên 50, Út Bạch Lan bắt đầu nhận được sự quan tâm của báo chí và khán giả qua vở dã sử Đồ Bàn di hận
Sự nghiệp của NS Út Bạch Lan không ngừng phát triển, với các hãng đĩa tranh nhau mời bà thu âm nhiều loại đĩa, từ xã hội, cổ tích, sử Việt Nam đến Trung Hoa, Tây, Nhật,... Nổi bật với vai chị Hằng trong vở 'Con gái chị Hằng' của Hà Triều - Hoa Phượng, NS Út Bạch Lan đạt được đỉnh cao vinh quang khi thể hiện bi kịch của người mẹ đầy thương cảm. Trên sân khấu Kim Chưởng, bà tiếp tục thành công với các vai diễn xuất sắc trong các vở như Kiều Phi Yến (Nửa bản tình ca), Chiêu Trúc Lệ (Thuyền ra cửa biển),... Đặc biệt, bài ca cổ Hoa lan trắng về cuộc đời của bà, do soạn giả Viễn Châu viết riêng, đã chinh phục nhiều khán giả với nỗi niềm 'Bao nhiêu mưa gió ngập trời/Hỏi ai còn nhớ một người tên Lan?'.
Gần 80 năm cuộc đời và hơn 60 năm gắn bó với sân khấu, giọng ca vàng và những vai diễn để đời đã đưa NS Út Bạch Lan lên đỉnh cao của nghệ thuật Cải lương. Bà nhận được nhiều giải thưởng và danh hiệu quý giá cùng những biệt danh được khán giả và báo giới yêu quý: Đệ nhất đào thương, Nữ hoàng vọng cổ, Vương nữ Sương chiều, Sầu nữ Út Bạch Lan...
Niềm vui tuổi già
Niềm hạnh phúc lớn nhất của Út Bạch Lan ở tuổi xế chiều là cùng các anh chị em trong nhóm từ thiện của mình như Diệu Hiền, Tô Châu, Bảo Trân, Thanh Sử,... tổ chức các buổi biểu diễn văn nghệ nhằm gây quỹ từ thiện cho các ngôi chùa và hỗ trợ những gia đình khó khăn.
Sau những khó khăn trong cuộc đời, bà tìm thấy sự an ủi trong đạo Phật. Dù không xuất gia, bà dành thời gian đọc kinh vào ban đêm và biến sân chùa thành sân khấu vào ban ngày, biểu diễn các bài hát và vở tuồng về Phật để quyên góp tiền cho việc trùng tu, sửa chữa chùa chiền. Vào thập niên 80, bà cùng NSND Út Trà Ôn và soạn giả Dương Kinh Thành thành lập đoàn Cải lương Phật giáo, đi lưu diễn cúng dường các chùa. Đoàn được cố HT Thích Thông Kinh, trưởng ban Văn nghệ Thành hội PG bảo trợ, và các thành viên trong đoàn đều được đặt Pháp danh chữ Giác (theo truyền thừa thiền phái Lâm Tế Chúc Thánh). NSND Út Trà Ôn là Giác Pháp, soạn giả Dương Kinh Thành là Giác Đạo, và bà là Giác Nhã.
Hiện tại, NSƯT Út Bạch Lan ít khi xuất hiện trên sân khấu, bà tận hưởng cuộc sống giản dị và tiếp tục cống hiến qua các hoạt động từ thiện, xem đó là mục đích sống của mình. Bà chia sẻ: 'Khi tận mắt thấy những nỗi khổ của người khác, tôi mới nhận ra mình thực sự may mắn. Dù đôi khi còn nhiều vấn đề, tôi cảm thấy xung quanh còn nhiều người nghèo khổ hơn nên tôi không thể phung phí. Hồi trẻ, tôi sống phóng khoáng, nhưng giờ đây, với mỗi bữa cơm và áo quần hàng ngày, tôi đều cảm tạ trời đất vì những điều tốt đẹp mà mình có được.'
Danh hiệu và danh tiếng
Sầu nữ Út Bạch Lan đã được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú theo quyết định số 64/KT-CTN ngày 14-1-1993 của Chủ tịch nước.
Khi danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân được phong tặng lần thứ 8 vào năm 2015, bà quyết định không làm hồ sơ vì lý do sức khỏe kém và tuổi đã cao, không thể tiếp tục phục vụ công chúng.
Sau khi Nghệ sĩ Ưu tú Út Bạch Lan qua đời, có đề xuất truy tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân cho bà, nhưng gia đình đã từ chối vì cho rằng danh hiệu chỉ có ý nghĩa khi còn sống.
Các vai diễn nổi bật
Tên tuổi của bà được ghi dấu trên sân khấu vào những năm 60 với vai cô lái đò trong vở Tình tráng sĩ.
Cải lương
- Con gái chị Hằng (vai Hằng)
- Khi hoa anh đào nở (vai Thái Phượng Liên)
- Mùa thu lá bay (vai bà Dương)
- Người tình trên chiến trận (vai Tiêu mẫu)
- Người vợ không bao giờ cưới (vai Phà ca)
- Nửa bản tình ca (vai Kiều Phi Yến)
- Nửa đời hương phấn (vai The/Hương)
- Tấm lòng của biển (vai bà Thảo)
- Tiếng hò sông Hậu (vai bà tư Hậu)
- Tình mẫu tử (vai người mẹ)
- Tình tráng sĩ (vai cô lái đò)
- Thuyền ra cửa biển (vai Chiêu Trúc Lệ)
- Tuyệt tình ca (vai bà Lan)
- Thái hậu Dương Vân Nga (vai Thái Hậu)
- Sương mù trên non cao (vai Tú Anh)
Ca cổ
- Bức thư chiều 29 Tết
- Biết trả lời sao (Tân nhạc: Duy Khánh; cổ nhạc: Mai Thanh Phương)
- Buồn theo sóng nước trùng dương (Tác giả: NSND Viễn Châu)
- Cô gái hái dâu (Tác giả: Quy Sắc)
- Chiều chia ly (Tân nhạc: Hồng Vân; cổ nhạc: Yên Sơn)
- Đêm muôn thu (Tác giả: Thu An)
- Mùa chia tay (Tân nhạc: Duy Khánh)
- Mẹ dạy con (Tác giả: NSND Viễn Châu)
- Nuôi chồng (Tác giả: Kiên Giang)
- Vương Thuý Kiều (Tân nhạc: Thương Linh; cổ nhạc: Nguyễn Liêu)
- Gánh chè khuya (Tác giả: Thu An)
- Thương về miền Trung (Tân nhạc: Duy Khánh; cổ nhạc: NSND Viễn Châu)
- Tiếng sáo giữa trời khuya (Tác giả: Yên Hà - Văn Giai)
- Tiếng ve sầu
- Tựa bụi cỏ lan (Tác giả: Quy Sắc)
- Tình thương của mẹ
- Tìm anh (Tác giả: NSND Viễn Châu)
- Huyền Trân công chúa (Tác giả: NSND Viễn Châu)
- Hai phương trời cách biệt (Tân nhạc: Hoàng Trọng; cổ nhạc: Nguyễn Liêu)
- Phận làm dâu
- Lan (Tác giả: Thể Hà Vân - NSND Viễn Châu)
- Lưu Nguyễn biệt thiên thai (Tác giả: NSND Viễn Châu)
- Lệ rơi trong mái tranh nghèo (Tác giả: Song Giang)
- Lâu đài tình ái (Tân nhạc: Trần Thiện Thanh; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Vắt sữa nai nuôi mẹ (Tác giả: NSND Viễn Châu)
- Dứt đường tơ (Tác giả: Viễn Châu)
- Khuya nay anh đi rồi (Giọt Mưa Khuya) (Tân nhạc: Thăng Long; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Giấc ngủ cô đơn (Tân nhạc: Anh Bằng, Lê Dinh; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Đồi Sim (Khi Mình Xa Nhau) (Tân nhạc: Anh Bằng; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Sao chưa thấy hồi âm (Tân nhạc: Châu Kỳ; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Yêu (Tân nhạc: Trần Thiện Thanh; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Một đời yêu anh (Tân nhạc: Trần Thiện Thanh; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Tình đêm phố cũ (Tân nhạc: Thanh Sơn; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Đèn khuya (Tân nhạc: Lam Phương; cổ nhạc: Viễn Châu)
- Tình Lan và Điệp
- ^ Linh Đoan (5 tháng 11 năm 2016). “Sầu nữ Út Bạch Lan qua đời”. Báo Tuổi Trẻ. Truy cập ngày 20 tháng 1 năm 2023.
- ^ Kim Chi - Phương Giang (5 tháng 11 năm 2016). “'Sầu nữ' Út Bạch Lan qua đời”. Zing. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 11 năm 2016. Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2016.
- ^ “'Sầu nữ' Út Bạch Lan qua đời”. Zing.vn. Bản gốc lưu trữ ngày 5 tháng 11 năm 2016. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2017.
- ^ Thanh Hiệp (5 tháng 11 năm 2016). “'Sầu nữ' Út Bạch Lan qua đời”. Người Lao động. Liên đoàn Lao động Thành phố Hồ Chí Minh.
- ^ “Nghệ sĩ cải lương Út Bạch Lan qua đời vì ung thư gan”. Vietnamnet. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2017.
- ^ “'Sầu nữ' Út Bạch Lan qua đời”. VnExpress. 5 tháng 11 năm 2016. Truy cập ngày 5 tháng 11 năm 2016.
- ^ “Nghệ sĩ Út Bạch Lan tự chuẩn bị hậu sự trước khi mất”. Vnexpress. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2017.
- ^ “Lan trắng tiễn đưa 'Sầu nữ' Út Bạch Lan”. Tuổi Trẻ Online - Báo Tuổi Trẻ. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2017.
- ^ “Sầu nữ Út Bạch Lan: Muốn mặc áo bà ba khi mất”. Tuổi Trẻ Online. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2017.
- ^ “Sầu nữ Út Bạch Lan qua đời”. Báo điện tử Người lao động. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2017.
- ^ “Xúc động nhìn lại hình ảnh thời trẻ của 'sầu nữ' Út Bạch Lan”. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 11 năm 2016. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2017.
- ^ Út Bạch Lan: tôi không muốn xin danh hiệu nghệ sĩ nhân dân
- ^ gia đình sầu nữ Út Bạch Lan từ chối xin truy tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân
