- Xem các nghĩa khác tại Con mắt thứ ba (định hướng).
Từ lâu, người phương Đông cổ xưa tin rằng năng lượng phát ra từ trung tâm của con người, nơi mà họ gọi là 'con mắt thứ ba'. Các tác phẩm điêu khắc cổ đại trong đền chùa Phật giáo thường biểu thị hình ảnh con mắt thứ ba trên trán các vị thần, cho rằng con mắt này có khả năng nhìn thấu mọi vật vô hình. Theo đạo Cao Đài, khi đạt đến Pháp, người tu hành có thể mở rộng 'con mắt thứ ba' và nhìn thấy cõi vô hình. Trong Yoga, việc luyện tập Marantha giúp mở rộng 'con mắt thứ ba' để có được các năng lực tâm linh thần bí.
Người Ấn Độ thường chấm một điểm trên trán giữa hai con mắt để diễn tả 'con mắt thứ ba', hay còn gọi là thần nhãn, để nhìn thấy những điều mà hai con mắt thông thường không thể. Các giả thuyết khác cho rằng, từ thời Adam và Eva vi phạm lệnh thiên đàng, hạch tuyến Pituitary và Pineal, nằm ở giữa hai con mắt, đã mất đi khả năng nhìn thấy ánh sáng dần dần.
Tuy nhiên, theo các nghiên cứu của một số nhà khoa học, mỗi sinh vật thường có một 'con mắt thứ ba' nằm trong trung tâm não được gọi là tuyến tùng. Tuyến tùng cảm nhận ánh sáng và có vai trò giống như một con mắt. Một khám phá mới chỉ ra rằng mắt thường cũng có thể sản xuất melatonin, làm cho vai trò của tuyến tùng trong con người trở nên ít quan trọng hơn nữa.
Lobsang Rampa, một tăng sĩ nổi tiếng của Phật giáo Tây Tạng, đã viết cuốn sách 'Tây Tạng huyền bí' (The Third Eye), mô tả chi tiết về việc khai mở con mắt thứ ba, mà ông gọi là con mắt trí tuệ, giúp cho những người tu hành nhìn thấy quá khứ và tương lai. Theo tử vi Trung Hoa, vị trí của con mắt thứ ba được gọi là nơi Ấn đường.
Một số thử nghiệm
Tiến sĩ Vitaly Pravdivstev đã tiến hành một số thử nghiệm và kết luận rằng, con mắt thứ ba này có thể được tìm thấy ở giai đoạn phôi thai và sẽ mất đi khi thai nhi phát triển. Chỉ còn lại một dấu vết trên não (epiphysis) ở tuyến yên ở phía trước tiểu não. Epiphysis có các chức năng cảm nhận màu sắc tương tự như mắt và được điều khiển bởi tuyến yên và nhãn cầu. Trong quá trình tiến hóa hàng nghìn năm của con người, epiphysis đã thu nhỏ từ kích thước bằng quả anh đào xuống bằng hạt đậu do thiếu hoạt động.
Ở Việt Nam, nhiều cuộc thử nghiệm về đề tài này đã được tiến hành. Nhà nghiên cứu Nguyễn Phúc Giác Hải đã đề cập đến một cô gái Việt Nam có khả năng đặc biệt trong chương trình 'Những chuyện lạ Việt Nam'. Cô gái này vẫn có thể đi lại, hoạt động và đọc sách báo một cách chính xác mặc dù đã bịt kín cả hai mắt.