Cơn mưa ngâu

Mưa Ngâu là cách gọi cho các cơn mưa xuất hiện vào đầu tháng 7 Âm lịch hàng năm ở Việt Nam. Người dân thường có câu tục ngữ: 'vào mùng 3, ra mùng 7', ám chỉ mưa sẽ xuất hiện vào các ngày 3 đến 7, 13 đến 17 và 23 đến 27 âm lịch. Các trận mưa thường ngắt quãng, lất phất, do đó mới có cụm từ 'trời mưa sụt sùi' để mô tả mưa ngâu.

Nguồn gốc từ ngữ

Ngày xưa, có nàng Chức Nữ là con gái của Ngọc Hoàng, suốt ngày chăm chỉ dệt vải. Ngọc Hoàng se duyên nàng với một chàng trai tốt bụng tên Ngưu Lang, người chăm sóc đàn trâu của trời. Hai người sống hạnh phúc, nhưng mải mê bên nhau mà quên việc, khiến Ngọc Hoàng phạt họ mỗi người ở một bờ sông Ngân. Mỗi năm, họ chỉ được gặp nhau một lần vào ngày 7 tháng 7 Âm lịch, ngày đó luôn có mưa dầm dề, chính là nước mắt của Ngưu Lang và Chức Nữ. Người ta gọi đó là mưa ngâu (biến âm từ chữ Ngưu).

Theo truyền thuyết Ngưu Lang Chức Nữ, mỗi khi họ gặp nhau, họ khóc và nước mắt biến thành những cơn mưa, gọi là mưa ngâu. Vì thế, họ còn được gọi là ông Ngâu bà Ngâu. Truyện kể rằng sau khi trò chuyện, họ lại khóc nên mưa mới ngắt quãng, lúc mưa, lúc tạnh. Thi sĩ Vương Bột thời Đường đã viết: 'Thu thủy cộng trường thiên nhất sắc' (nghĩa là Nước mùa thu hòa cùng bầu trời thành một màu) để miêu tả khung cảnh thiên nhiên vào mùa thu.

Phong tục tập quán

Vì lý do này, ở Việt Nam, người ta thường tránh tổ chức đám cưới vào tháng 7 âm lịch (tháng mưa ngâu), do mưa kéo dài suốt tháng và có thể có bão. Người ta kiêng kỵ vì lo ngại cuộc sống vợ chồng trẻ sau này sẽ bị chia lìa, chỉ gặp nhau một lần mỗi năm như vợ chồng Ngâu.

Trong lĩnh vực nghệ thuật

Trong văn học dân gian

Mưa ngâu xuất hiện nhiều trong ca dao Việt Nam như:

Tháng bảy mưa ngâu truyền thuyết,

Con trời kết duyên cùng chú chăn trâu cũng lắm gian truân.

...Tháng sáu lo chưa đủ tiền

Bước sang tháng bảy lại ngay mưa Ngâu

Tháng bảy là tháng mưa Ngâu

Bước sang tháng tám lại vào đầu thu...

Tháng năm tháng sáu mưa dai

Bước sang tháng bảy trời đổ mưa Ngâu

Nhớ ai như vợ chồng Ngâu

Một năm chỉ gặp nhau một lần.

Văn chương viết

• Mưa Ngâu là chủ đề nhiều nhà văn, nhà thơ Việt Nam khai thác. Trong văn học trung đại, Trần Tế Xương có bài 'Mưa tháng bảy' viết theo thể thất ngôn bát cú:

Bước vào tháng bảy, trời mưa ngâu

Nắng kéo dài, mưa đến thật lâu.

Chim vạc cầm canh thay trống mõ,

Rồng kia phun nước tưới ruộng màu.

Tiếng học ì ầm nghe không rõ

Nhà ai mát mẻ giấc ngủ sâu.

Ông lão nhà quê sáng sớm dậy

Bảo con mang đó chớ mang gầu.

• Trong văn học hiện đại, mưa Ngâu cũng xuất hiện trong nhiều bài thơ như: Ngựa qua từng chuyến của Yến Lan, Mưa Ngâu của Ngô Văn Phú, Mưa Ngâu của Tế Hanh, Huyền thoại Ngưu Lang - Chức Nữ của Lưu Vĩnh Hạ, Chuyện lâu rồi của Hoàng Cầm, Đời còn chi của Vũ Hoàng Chương, Anh chỉ sợ rồi trời sẽ mưa của Lưu Quang Vũ, v.v...
• Năm 1943, để nhắc đến mưa Ngâu và giúp người đọc nhớ các chữ số của số Pi, Nguyễn Bá Thái đã viết bài thơ:

Cầu Ô chiều ý Cao-xa

Ngân-giang lẻ phương đậm-đà bắc ngang

Tưng-bừng nghênh-đón nàng thơ

Chàng Ngưu vui tỏ nỗi thương tràn

Chuyện khóc khó ngăn

Hóa thành mưa lũ miên-man ngày dài

(Những chữ nối với nhau được xem là một từ. Bài thơ này diễn tả 31 chữ số của số Pi)

Trong âm nhạc đương đại

Đặng Thế Phong cũng đề cập đến mưa Ngâu trong nhạc phẩm nổi tiếng Giọt mưa thu:

Đến bao năm nữa trời

Vợ chồng Ngâu thôi khóc vì thu

Mưa Ngâu cũng trở thành nguồn cảm hứng cho nhạc sĩ Thanh Tùng với bài hát cùng tên, Mưa Ngâu.

...giọt mưa Ngâu hay là nước mắt ai nhớ nhau...

• Mưa
• Mưa axít
• Mưa bụi
• Mưa đá
• Mưa địa hình
• Mưa đối lưu
• Mưa frông
• Mưa mòi
• Mưa nhân tạo
• Mưa phùn
• Mưa rào
• Mưa rươi
• Mưa tuyết
• Mưa xoáy thuận
• Mưa giông