Buzz
Khi tôi còn đi học cấp 3, có lẽ là lớp 11 hoặc 12 gì đó, lớp tôi có một chủ đề gây tranh cãi: “Sống vì lợi ích hay đam mê?”. Ý tưởng chính là “làm công việc để kiếm sống mặc dù không thích, hay theo đuổi đam mê mặc cho nghèo đói?”. Bây giờ thì nghe thật sự là nhảm nhí, nhưng ai mà đã từng học mà không làm đề văn này?
Và rõ ràng, khi đó, ở tuổi dậy thì, tôi tỏ ra quyết liệt như con gà đá, bảo vệ cho “đam mê” của mình. Sau khi tranh luận xong ở lớp, tôi về nhà với tinh thần cao thượng, đăng bài trên Facebook, “đụng độ” với những người không đồng quan điểm với tôi:
“Nếu bạn không thể sống theo đam mê của bạn, thì đó là do bạn chứ không phải lỗi của đam mê!”.
Dưới bài viết đó, giáo viên của tôi nhận xét: “Hãy giảm thiểu thời gian sử dụng Facebook và tập trung vào việc học đi nhé, em”.
“Đam mê” của tôi vào thời điểm đó là viết văn. Tôi cho vào dấu ngoặc kép vì bây giờ tôi không còn gọi nó là đam mê nữa. Tôi vẫn tiếp tục viết, nhưng có những ngày tôi không muốn chạm vào bàn phím nữa, có những ngày chỉ cần viết 3000 từ làm tôi cảm thấy mệt mỏi, vậy thì liệu có thể gọi là đam mê không nhỉ?
Dừng tạm bỏ chủ đề “đam mê” sang một bên, còn nhiều điều để nói về từ gây tranh cãi này lắm, có lẽ vào một đêm mất ngủ khác tôi sẽ viết nhiều hơn về nó, về câu hỏi “Ai trả tiền cho đam mê của tôi hả?” của sếp tôi, và về nhiều thứ khác nữa. Hôm nay thì quay lại chủ đề chính “Tôi đã kiếm tiền như thế nào?”.
Gửi T năm 2014, 6 năm sau mày vẫn sống, ơn trời, nhờ cái đam mê trong ngoặc kép của mày.
Bài viết này không hiện đại, nó được chắp vá theo trí nhớ của một con cá vàng, cố gắng liệt kê ra những cách kiếm tiền nhờ viết lách của nó.
1 - Viết báo kiếm tiền
Ngày xưa mình thích đọc báo TNTP cực kỳ, mê đến mức có những quyển thuộc làu mục lục. Mình thèm khát muốn đặt báo, mẹ bảo mình được giải HSG trường đi rồi mẹ đặt cho. Năm đó, mình giành giải Nhì Văn của trường, động lực là chỉ có báo hàng tuần để đọc.
Hồi đó Internet chưa phổ biến như bây giờ, muốn viết bài gửi báo là phải viết tay, sau đó gửi bưu điện. Mãi sau này mới có Internet từ con Dcom 3G, gửi mail chỉ bằng một cú click cảm thấy thần kỳ. Một lần hơn 12 giờ đêm xong bản thảo là ấn nút gửi ngay. Háo hức vào kiểm tra lại thì phát hiện...lỗi font. Trời đất sụp đổ, sau vài phút bứt rứt mình mail tiếp kể lể với anh chủ biên là em ngốc nghếch quá, em cũng không mong được đăng chỉ cần anh đọc được là em vui lắm rồi. Sáng hôm sau nhận được mail an ủi của anh, đại ý là “Không sao lỗi này anh giải quyết được, anh sẽ cân nhắc cho vào số tiếp theo”. Khi viết những dòng này mình đang cố nhớ, lần cuối cùng mình vui mừng cực độ như khi nhận được email ấy là khi nào?
Viết bài nhuận bút có giá từ 50k, 100k, và lớn nhất có thể lên đến 300k/bài. Mặc dù thu nhập không nhiều, nhưng kỷ niệm tốt nhất có lẽ là khi được tham gia trại sáng tác ở Hạ Long, nhận cúp “Tiềm năng” và dành thời gian ăn uống với các nhà văn, nhà thơ lớn. Khi ấy, mình đã nghĩ, “Có lẽ sau này mình sẽ trở thành nhà văn nhỉ” :D
Viết SEO chỉ với 20k/bài...
Nếu bạn từng nhấn “haha” vào những bài đăng tuyển dụng content SEO với giá 20k/bài, thì mình đã từng là một trong số những người “bán rẻ trí tuệ” như thế. Hồi năm hai, một môn học bắt buộc yêu cầu mình phải có kinh nghiệm viết báo cáo từ công việc, và do mình không thể đến văn phòng nên cần một công việc từ xa, và...chuyện đến cũng đến. Mình làm việc này gần 3 tháng, viết khoảng 4000 - 5000 từ mỗi ngày, yêu cầu là sử dụng nhiều nguồn và viết lại nội dung một cách “độc nhất”, tìm hình ảnh và đăng bài lên web. 20k/bài cho 800 từ, và 45k/bài cho 2500 từ. Nhớ lại thì thấy mình thật “bền bỉ”, thậm chí còn suy nghĩ về cách ý tưởng viết bài sao cho hay. Mình tiếp tục với công việc này vì chị lead của mình rất hỗ trợ, mỗi lần nhận phản hồi là một lần học hỏi. Dù không nhận được tiền, nhưng kiến thức mình thu được cũng quan trọng, vì vậy khi chị lead nghỉ việc thì mình cũng dừng lại. Nếu chỉ nhận được 20k/bài SEO unique, mình thật lòng khuyên các bạn như 1000 giọng nói khác: ĐỪNG LÀM!
Viết bài để dự thi lấy học bổng cũng là một cách...
Nghe có vẻ cưỡng ép với việc viết lách, nhưng không sao, đọc sách giáo trình cũng là một loại viết, viết bài thi cũng là một loại viết mà. Dù vậy, để đạt được ⅝ học bổng của trường F, mình cũng tốn không ít giấy, bút, và pin cho máy tính.
Viết việc freelance lấy tiền là một phần...
Sau khoảng hai năm lăn lộn trong lĩnh vực content từ các bài đăng trên mạng xã hội đến blog post, mình cũng nhận được một số công việc freelance. Phần lớn các job đều từ người chị lead của mình đã đề cập ở phần trước. Vẫn có các công việc 20k (nhưng chỉ viết 50 từ). Công việc freelance không có gì nhiều để nói, nhiệm vụ của mình chỉ là nhận yêu cầu - viết bài - chỉnh sửa theo phản hồi - nhận tiền. Quá trình viết không kéo dài, mất thời gian nhất có lẽ là khi tìm thông tin và lựa chọn từ ngữ cẩn thận. Viết cho khách hàng, văn phong là “gương mặt” của mình. Cố gắng để không gây ấn tượng tiêu cực.
Viết content để nhận lương
Hiện tại, công việc chính của mình là viết, từ cả việc marketing của một trường đào tạo Marketing (nếu bạn từng thấy bất kỳ bài post nào từ Markus Marketing School trên newsfeed thì có thể bài đó đã có sự tham gia của mình). Lương của mình từ x triệu/tháng, và có thể biến đổi từ số 1 lên vô cùng, bởi công việc này mang lại nhiều thứ cho mình, ngoài việc lương, mình còn có cơ hội thưởng thức các bữa ăn ngon và cười đùa hàng ngày. Mặc dù trái với kỳ vọng ban đầu là sẽ mang giày cao gót, mặc váy, vest và cầm tài liệu đi khắp các tập đoàn lớn, nhưng thực tế là mình rất hài lòng với việc ngắm cảnh sông Tô Lịch mỗi ngày.
Cuối cùng, viết vẫn là nguồn thu nhập cho mình (cho đến thời điểm hiện tại). Việc viết không nhất thiết phải làm nhà văn, không nhất thiết phải viết sách (nhưng có một blog là rất cần thiết),... Việc viết đôi khi không giống như mơ, không phải là ngồi thư giãn, gõ phím uống trà, mà thực tế là chạy theo deadline đến tận đêm muộn, “vắt” từ ngữ cho đến cạn cùng. Việc viết có thể là một sở thích, có thể là một nghề, có thể là một sự nghiệp. Việc viết có thể kết thúc ba chấm, bốn chấm, và tùy thuộc vào câu chuyện của bạn mà mức độ đánh giá sẽ thay đổi.
Với mình, câu chuyện về viết vẫn chưa kết thúc, và mình may mắn biết đến Spiderum - một cộng đồng của những người yêu viết, thích đọc những tác phẩm “được chọn lọc”. Ở đây, mình không nhận được tiền vì viết, nhưng những người say mê văn chương vẫn cảm thấy hạnh phúc, dù khi tỉnh táo, họ hiểu rằng “cơm áo gì mà chẳng đùa với khách thơ”.
