Nghề biên tập sách thực sự đầy bất ngờ đấy!
Để thực sự hiểu rõ về công việc biên tập sách là gì, một bài viết có thể đủ, nhưng cũng có thể không đủ. Có lẽ nên sử dụng một số hình ảnh ẩn dụ để trình bày công việc này.
Biên tập sách giống như việc làm người dẫn đường. Như người dẫn đường có thể tìm, phát hiện, mài giũa và đưa một giọng ca thành một ngôi sao, thì biên tập sách cũng có thể thực hiện điều tương tự với một tác giả (ở đây, chỉ nói về việc đề cao tài năng chứ không phải làm những trò lừa bịp). Nhiều người có khả năng viết lách nhưng để trở thành một tác giả, có lẽ họ cần phải rèn luyện nhiều hơn. Biên tập viên sẽ giúp tác giả nhận ra những điểm mạnh, điểm yếu trong viết của mình, đưa ra giải pháp để tác giả khắc phục nhược điểm, gợi ý hướng tư duy về bản thảo, chỉnh sửa lại văn phong, bổ sung ý tưởng, chỉnh sửa lại cấu trúc của bản thảo để nội dung trở nên mạch lạc, rõ ràng, dễ hiểu và phù hợp. Nhờ có người biên tập, tác giả sẽ có hướng đi rõ ràng hơn để hoàn thiện cuốn sách của mình.
Thú vị thật, người dẫn đường có thể không biết hát, không biết làm ca sĩ, nhưng biên tập sách là người biết làm “tác giả” và biết “hát” (dù không phải hát chính thức, nhưng cũng có phần đóng góp). Biên tập viên phải có khả năng chỉnh sửa trực tiếp bản thảo, viết lại câu, thay từ, di chuyển đoạn này lên, đoạn kia xuống, sắp xếp lại cấu trúc của bản thảo để nội dung trở nên mạch lạc, rõ ràng, dễ hiểu và phù hợp. Tóm lại, tư duy khi làm việc này của biên tập rất giống với tư duy của một tác giả. Ngoài ra, biên tập còn phải cân nhắc giữa cá tính của mình với phong cách của tác giả, để bản thảo cuối cùng vẫn giữ được bản sắc của tác giả chứ không phải của người biên tập.
Nghề biên tập sách cũng giống như nghề kiến trúc sư. Nếu kiến trúc sư có thể vẽ ra những tòa nhà từ ý tưởng hoặc mong muốn của khách hàng, thì người biên tập có thể tạo hình cho diện mạo của một cuốn sách từ “hư vô”. Với một bản thảo đầy chữ trên file word, người biên tập sẽ nghĩ về việc cuốn sách nên có bao nhiêu trang, bìa sách như thế nào, trình bày nội dung như thế nào, lựa chọn phông chữ ra sao, đánh bóng các chi tiết, đặt câu hỏi cần được làm nổi bật, xem xét việc thêm hình minh họa, và phối hợp với đồ họa, in ấn, và các quyết định về màu sắc và chất lượng giấy in.
Cảm giác khi làm “kiến trúc sư” thực sự kỳ diệu! Đúng vậy! Ví dụ, sáng nay, tôi biên tập một phần sách nói về những điều nên và không nên làm, và nhất định không được làm. Nếu chỉ dùng các dấu đầu dòng thông thường, tôi thấy không thú vị. Vậy là tôi đã suy nghĩ để chọn loại dấu đầu dòng nào để làm cho độc giả cảm thấy thú vị hơn. Mặc dù tôi chưa biết tác giả có đồng ý hay không, hoặc liệu ý kiến của tôi có phù hợp không, nhưng thật sự cảm giác khi nghĩ ra ý tưởng cho dấu đầu dòng, thì thật sự tuyệt vời!
Nghề biên tập sách giống như người thương thuyết. Có rất nhiều mối quan hệ cần được điều chỉnh một cách khéo léo và cân nhắc sao cho kết quả cuốn sách được hoàn hảo nhất. Tác giả, người dịch, các cộng tác viên biên tập, họa sĩ thiết kế, người hiệu đính, nhà xuất bản,… Tất cả đều là những cá nhân có đặc điểm và tri thức riêng. Do đó, để có được sự đồng thuận của họ, biên tập viên cần phải có khả năng thuyết phục, hiểu rõ ưu điểm của từng người để gửi gắm công việc đúng đắn cho họ, phải kiên nhẫn và thành thật, phải biết điều chỉnh hành vi phù hợp, phải biết kỳ tích đúng lúc, và phải biết cứng rắn đúng nơi. Phải nắm vững mọi phương diện, nhưng vẫn phải giữ được 'sự đắng' của mình.
Biên tập viên thì khá lạ đấy! Chỉ cần ba câu này, họ có thể bị cuốn hút suốt cả buổi:
Câu gốc: The untrained mind is stupid.
Dịch là: Tâm trí chưa được rèn luyện thì thật ngớ ngẩn.
Hoặc là: Tâm hồn chưa được tu dưỡng, đều vô minh.
Có chọn được câu nào không nhỉ?
Nếu bạn có câu trả lời, có vẻ như bạn có tài làm biên tập sách đấy. Đây chỉ là ý kiến của tôi thôi
Nếu bạn:
– Muốn tạo ra những cuốn sách độc đáo, hấp dẫn và mang lại GIÁ TRỊ SÁNG TẠO
– Biết tiếng Anh nhưng yêu thích tiếng Việt, và muốn truyền đạt vẻ đẹp của ngôn ngữ này vào mỗi trang sách
– Cảm nhận sự đồng điệu và hòa mình vào tinh thần làm sách của Saigon Books
– Ưu tiên phong cách làm việc chân thành và chuyên nghiệp
– Cảm thấy hạnh phúc khi làm việc trong một môi trường được TÔN TRỌNG-HỖ TRỢ-PHÁT TRIỂN
Thì hãy thử sức với công việc biên tập viên nhé!
Tác giả: Thao Chi Nguyen Tran