Râu mèo được biết đến như một loại thảo dược với nhiều lợi ích tuyệt vời cho sức khỏe con người. Người ta thường sử dụng cây này để điều trị các vấn đề về sỏi thận, sỏi bàng quang. Điều đặc biệt, cây râu mèo khô còn có nhiều ứng dụng khác trong việc chăm sóc sức khỏe.

Râu mèo, tên khoa học là Orthosiphon stamineus Benth thuộc họ bạc hà (Lamiaceae), là một loại cây thảo ưa ẩm, ưa sáng, thường mọc ở ven rừng, gần nước hoặc trong thung lũng. Tại Việt Nam, cây phân bố ở một số tỉnh miền núi như Cao Bằng, Lâm Đồng, Hoà Bình, Phú Yên, Vũng Tàu...

Râu mèo là cây sống lâu năm, cao từ 30 đến 50 cm, thân vuông, cứng, mọc đứng. Lá mọc đối, hình trứng, gân lá nổi rõ ở mặt dưới. Cụm hoa mọc thẳng ở ngọn thân và đầu cành, có màu trắng hoặc hơi tím.

Thường được sử dụng toàn bộ cây trên mặt đất, thu hái khi cây chưa ra hoa và phơi hoặc sấy khô. Cây râu mèo khô sau đó được dùng cùng với các loại thuốc khác để điều trị nhiều bệnh.

Lá râu mèo chứa ít saponin, alkaloid, tinh dầu, tanin, axit hữu cơ và dầu béo. Trong đó, kali và glycosid đắng lorthosiphonin là những hoạt chất chính. Một số tác dụng của cây râu mèo bao gồm:

• Lợi tiểu: Dịch chiết từ râu mèo đã được kiểm nghiệm và chứng minh tăng cường bài tiết nước tiểu và các chất điện giải như Na+, K+, Cl.
• Đối phó với sỏi thận:
  Trên bệnh nhân, cây râu mèo khô giúp kiềm hóa máu, ngăn chặn sự lắng đọng của acid uric và muối urat để ngăn chặn sự hình thành sỏi thận.
• Hạ huyết áp và giảm tần suất hô hấp: Dịch chiết từ lá râu mèo có tác dụng giãn mạch, giảm áp lực tim và tăng sự tiêu thụ nước tiểu, từ đó giảm huyết áp và tần suất hô hấp.
• Giảm đường huyết: Các nghiên cứu cho thấy lá râu mèo có tác dụng giảm đường huyết, đặc biệt hiệu quả đối với bệnh nhân đái tháo đường.
• Bảo vệ gan: Râu mèo có tác dụng bảo vệ gan khỏi tổn thương do sử dụng quá liều paracetamol.
• Tăng sức đề kháng: Các flavonoid trong râu mèo giúp chống oxi hóa, bảo vệ tế bào và hệ miễn dịch khỏi tổn thương.
• Trị mụn: Mỹ phẩm chứa trích tinh râu mèo đã chứng minh giảm chất bã nhờn và kích thước mụn trên da nhờn.
• Đối phó với đau nhức do gout: Râu mèo hỗ trợ điều trị gout thông qua tác dụng thông tiểu và kháng viêm.

Theo Đông y, râu mèo có vị ngọt, nhạt, hơi đắng, tính mát; có tác dụng lợi niệu, thanh nhiệt, trừ thấp, và được sử dụng trong nhiều trường hợp như bệnh sỏi thận, sỏi túi mật, viêm túi mật, viêm thận cấp và mạn tính, viêm bàng quang...

Những điều quan trọng khi sử dụng râu mèo:

• Cây râu mèo thường sử dụng lá mang hoa chớm nở hoặc chưa nở với liều tươi từ 20 - 60g; râu mèo khô từ 12 - 30g/ngày, dưới dạng thuốc sắc, pha như trà hoặc chế biến thành cao. Có thể sử dụng độc lập hoặc kết hợp với các loại thuốc khác để tăng hiệu quả, nhưng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.
• Cách sử dụng trong điều trị:
  • Đối với sỏi thận và sỏi túi mật: Uống liều 15 - 40g dạng thuốc sắc, hãm mỗi ngày trong 8 ngày, sau đó nghỉ 2 - 4 ngày.
  • Đối với bệnh gout: Sử dụng 5 - 12g lá hãm với nước sôi, chia làm 2 lần uống trước bữa ăn 15 - 30 phút, nên uống khi dịch hãm còn nóng hoặc nước sôi.
  • Đối phó với viêm đường tiết niệu: Sử dụng râu mèo, thài lài (biển súc), chó đẻ, răng cưa, mỗi thứ 30g sắc uống trong khoảng một tuần.
  • Đối với viêm thận mạn tính, viêm bàng quang, viêm khớp: Sắc nước uống từ 40g râu mèo, 30g tỳ giải, và 30g rễ cây ý dĩ. Sử dụng trong 3 tuần, sau đó nghỉ 1 tuần.
• Chú ý về liều lượng: Râu mèo không có tác dụng độc cấp tính ở liều thông thường. Tuy nhiên, tránh sử dụng liều cao và kéo dài để tránh tác động tiêu cực đến cân bằng ion K+, Na+...

Râu mèo là một vị thuốc nam có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc sử dụng đúng cách và đúng mục đích là quan trọng, bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế khi muốn sử dụng loại cây này.