Cọp mắc

Cọp mắc (Pyrus granulosa) là một loài cây thuộc họ lê. Cọp mắc thường mọc hoang dại trong rừng hoặc trên đồi núi ở vùng Lạng Sơn, Cao Bằng và Campuchia, là loài cây nhiệt đới châu Á. Từ gốc, thân, lá và hoa, cọp mắc rất giống với cây lê, nhưng lá của nó nhỏ hơn và dày hơn lá của cây lê. Hoa của cọp mắc nở vào mùa xuân, có màu trắng như hoa lê, thường mọc thành chùm từ 3 đến 5 bông. Quả của cây có hình dáng và màu sắc giống quả lê nhưng nhỏ hơn rất nhiều, thường mọc thành chùm từ 3 đến 5 quả (tương tự như chùm hoa). Quả cọp mắc khi còn xanh có vị chát, khi chín có vị ngọt kèm theo vị chát nhẹ và mùi thơm đặc trưng.

Việt Nam

Truyền thống từ lâu, người dân tộc Tày - Nùng ở Lạng Sơn và Cao Bằng đã sử dụng cây cọp mắc làm gốc ghép cho cây lê. Lê là loài cây ôn đới nên không phát triển tốt ở Việt Nam (ít hoa hoặc không có hoa, mùa vụ không ổn định do thời tiết và thường xuyên bị sâu bệnh), nhưng khi ghép chồi lê vào gốc cọp mắc, cây lê lại phát triển rất tốt (do cọp mắc là loài cây tự nhiên của vùng địa phương), và cho trái giống như lê trồng ở vùng ôn đới. Quả lê có gốc là cọp mắc thường nhỏ hơn một chút, vỏ dày hơn và màu sắc đậm hơn lê. Khi quả còn xanh, có vị chát; khi chín chưa đủ, có vị chát kèm với vị chua (lê xanh chỉ có vị chua); khi chín hoàn toàn, quả lê có vị ngọt đậm hơn. Từ hạt lê (lấy từ quả của cây lê ghép), người ta có thể ươm thành cây lê con để trồng thành cây lê mới, vẫn cho trái và có năng suất và khả năng chống chịu thời tiết tốt hơn so với cây lê thuần chủng. Tuy nhiên, không thể bằng cây lê có gốc là cọp mắc nên để mở rộng vườn lê bắt buộc phải ghép lê với cọp mắc. Điều này có thể là lý do chính khiến diện tích vườn lê ở Việt Nam không lớn, và lê chỉ được người dân trồng trong vườn như một loại quả ăn chơi theo mùa chứ không phát triển để làm hàng hóa.

Hiện nay, trên thị trường các tỉnh phía bắc thường bán loại lê ghép này theo mùa (khoảng giữa tháng 7 âm lịch), nhưng không được gọi là quả lê mà là cọp mắc. Tuy nhiên, ở vùng Lạng Sơn, họ cũng bán cả quả lê (lê ghép với cọp mắc) và quả cọp mắc, không gây nhầm lẫn với sản phẩm dưới thị trường.

Chú thích

• Dữ liệu về Mắc cọp trên Wikispecies