Củ đinh lăng được coi như 'nhân sâm của người nghèo'. Cây đinh lăng không chỉ là một loại rau ăn kèm, mà còn là 'thần dược' bổ sung sức khỏe và điều trị nhiều bệnh lý. Bài viết này sẽ phân tích sâu hơn về tác dụng của loại cây này.

Đinh lăng, còn được biết đến với tên khoa học Polyscias fruticosa (L.) Harms (Panax fruticosum L, Nothopanax fruticosum (L) Miq., Tieghentopanax fruiticosus (L.) R. Vig. thuộc họi Nugx gia bì.

Cây đinh lăng thường được sử dụng lá để ăn kèm với món gỏi cá. Thân cây nhỏ, nhẵn, không có gai, và thường có độ cao từ 0.8m đến 1.5m. Lá đinh lăng có mùi hương đặc trưng, với lông chim dài 3 lần xẻ. Cây đinh lăng rất phổ biến ở nước ta và có thể trồng làm cây cảnh.

Thường sử dụng lá và củ đinh lăng - rễ cây, rễ được thu hoạch vào mùa đông khi cây 4-5 tuổi để đảm bảo chất lượng tốt nhất.

Gần đây, cây đinh lăng ngày càng được chú ý với vai trò làm thuốc, điều này xuất phát từ các nghiên cứu về củ đinh lăng có công dụng gì? Thành phần chính trong đinh lăng bao gồm: Alcaloid, glucosid, saponin, flavonoid, tanin, vitamin nhóm B, và các acid amin quan trọng như Lysin, systein, methionin...

Rễ cây đinh lăng sau khi chiết xuất hợp chất dược liệu đã được Viện y học quân sự Việt Nam nghiên cứu vào năm 1991. Thí nghiệm nhằm kiểm tra tác dụng của đinh lăng trong việc tăng cường sức dẻo dai của cơ thể. Nghiên cứu này đưa ra một số kết luận quan trọng:

• Rễ cây đinh lăng sắc lấy nước có tác dụng tăng sức dẻo dai của cơ thể, tương tự như nhân sâm. Tác dụng này so sánh với củ tam thất và các cây khác trong cùng họ, nhưng chỉ hiệu quả trong thời gian ngắn.
• Liều 0.1mm đinh lăng đưa vào chuột nhắt trắng có tác dụng kích thích hoạt động của chuột nhắt.
• Thử nghiệm trên cơ tim ếch cho thấy đinh lăng giúp giảm trương lực cơ tim, đặc biệt là khi tiếp xúc trực tiếp. Điều này có thể dẫn đến tim ngừng đập.
• Sử dụng liều 0.2% đến 1% rễ đinh lăng trên tai thỏ cô lập theo phương pháp Kravkov gây co mạch tai thỏ.
• Liều 0.5 ml đinh lăng tăng cường hô hấp và giảm huyết áp nhất thời.
• Sử dụng đinh lăng có thể tăng tiết niệu gấp 5 lần so với bình thường.
• Đinh lăng giúp cải thiện khả năng chịu đựng của cơ thể, đặc biệt là ở những người tham gia luyện tập thể dục nặng.

Củ đinh lăng có tác dụng như thế nào? Dựa trên kết quả nghiên cứu của Viện y học quân sự Việt Nam năm 1964, rễ đinh lăng có nhiều ứng dụng và liều lượng sử dụng:

• Sử dụng liều 0.23 gam đến 0.5 gam bột đinh lăng để tăng sức dẻo dai của cơ thể.
• Chữa ho ra máu bằng cách ngâm rượu nhẹ có chứa 0.5 gam đến 40 gam đinh lăng.
• Cách sử dụng lá và củ đinh lăng để ăn gỏi cá, chữa ho đặc biệt là ho ra máu, thông tiểu, thông sữa, kiết lỵ nặng.
• Đinh lăng còn được sử dụng trong điều trị sốt và làm săn da theo nghiên cứu tại Ấn Độ.

• Sử dụng 0.5 gam rễ đinh lăng phơi khô, sắc với 100ml nước, để nguội và uống 2-3 lần trong ngày.
• Hỗn hợp 30 gam đến 40 gam đinh lăng với 500ml nước, sắc để còn 250ml, uống nóng để giúp vú hết nhức và sữa chảy bình thường.
• Giã nát rễ đinh lăng và đắp lên vết thương để chữa lành.
• Sử dụng 40 gam đinh lăng để giảm sưng đau cơ khớp.
• Đinh lăng có thể lót trong gối hoặc trải trên giường cho trẻ để phòng chống co giật.
• Uống nước sắc 20 gam đinh lăng 3 lần mỗi ngày để chữa đau lưng mỏi gối.
• Hỗn hợp đinh lăng với các thành phần khác có thể chữa liệt dương.
• Chữa viêm gan bằng cách sử dụng 12 gam rễ đinh lăng, 12 gam biển đậu, 12 gam rễ cỏ tranh, 8 gam nghệ.
• Chữa thiếu máu với liều 100 gam rễ đinh lăng tán thành bột và sắc uống hàng ngày.
• Chữa dị ứng, ban sơi, ho và kiết lỵ với 10 gam đinh lăng phơi khô sắc chung với 200ml mước.
• Chữa ho suyễn lâu năm bằng cách sử dụng 8 gam rễ đinh lăng, 8 gam đậu săng, 8 gam tang bạch bì.

Không khác gì nhiều so với các loại cây khác có nhựa mủ, rễ đinh lăng chứa nhiều nhựa ở vỏ. Nhựa này là một phần quan trọng của dược chất được chiết xuất từ đinh lăng. Sử dụng liều lượng vượt quá mức được quy định có thể gây độc hại cho người dùng. Liều chết LD50 của đinh lăng trên chuột là 32.9 gam/kg, so với nhân sâm là 16.5 gam/kg và ngũ gia bì là 14.5 gam/kg.

Ngoài ra, saponin trong đinh lăng có thể gây vỡ hồng cầu. Việc tiêu thụ quá mức có thể dẫn đến tình trạng say, mệt mỏi và tiêu chảy.

• Rượu đinh lăng có tác dụng gì?
• Hết hạn sử dụng thực phẩm có đáng lo?
• Thực phẩm chức năng có thể giúp gì cho trái tim của bạn?