Cù Lao Chàm

Cù Lao Chàm là một nhóm đảo thuộc xã đảo Tân Hiệp, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, Việt Nam.

Địa hình

Cù Lao Chàm nằm cách bờ biển Cửa Đại 18km và đã được UNESCO công nhận là khu bảo tồn sinh quyển thế giới.

Cù Lao Chàm bao gồm 8 đảo (hòn): Hòn Lao (hay còn gọi là hòn Cù Lao, lớn nhất), Hòn Khô Mẹ, Hòn Khô Con, Hòn Lá, Hòn Dài, Hòn Mồ, Hòn Tai, Hòn Ông. Dân số trên các hòn đảo này khoảng 3.000 người.

Đảo Hòn Lao (hay còn gọi là Cù Lao Chàm) có diện tích lớn nhất (13,82 km²) và đỉnh cao nhất (517m). Đặc điểm địa hình của Cù Lao Chàm rất phân bậc, đặc biệt là trên sườn phía Bắc của đảo, với các bậc cao khác nhau: 10-20m; 20-30m; 40-60m; 80-120m; 180-220m; 300-350m; 400-500m. Các mặt cao trên 80m được xác định là các mặt bằng, có tuổi từ Miocen muộn đến Pleistocen, có tính chất là pedimen và pediplen. Tính chất nổi bật của địa hình Cù Lao Chàm là không đối xứng: đảo có hướng từ Tây Bắc đến Đông Nam, với sườn Đông Bắc hẹp và dốc dựng, trong khi sườn Tây Nam rộng rãi và thoải mái hơn. Điều này tạo ra sự khác biệt rõ rệt trong quá trình hình thành bờ biển. Bờ Đông Bắc là các vách đứng trần không, cao lên đến 100m, đang chịu sự xói mòn mạnh mẽ từ biển, với quá trình đổ lở của các khối đá lớn, thuộc vào quá trình mài mòn và phá hủy trọng lực. Bờ Tây Nam bao gồm các vòng lõm xen kẽ các gò đá tạo nên các vịnh nhỏ, với lớp cát tích tụ lấp đầy các hố sâu, thuộc vào quá trình tích tụ và mài mòn.

Địa chất

Cụm đảo Cù Lao Chàm là một phần kéo dài và giảm dần về phía Nam của khối đá granit Bạch Mã - Hải Vân - Sơn Trà trong phức hệ núi Hải Vân, có tuổi Trias sớm, đặc trưng cho giai đoạn xâm nhập của đá granit và va chạm vỏ đất bao gồm hai giai đoạn xâm nhập và đá mạch. Chủ yếu bao gồm các loại đá granit biotit, đá granit hai mica, ít granodiorit biotit kèm muscovit; cũng có các khoáng vật giàu nhôm như cordierit, sillimanit, granat. Các đá ở bờ rìa khối bị biến dạng với các khoáng vật thường được sắp xếp theo hướng Tây Bắc đến Đông Nam, phù hợp với hướng biến dạng của dải núi Trường Sơn. Đá có cấu trúc từ tinh khiết đến vôi, có nơi có cấu trúc porphyr với mảng felspat. Ngoài ra, trên đảo còn có các khối đá phụ tử lộ ra từ các đá biến dạng sau hàng triệu năm bị xói mòn, những khối đá này bị đá granit xâm nhập và kéo theo: đá gneiss phiến, đá gneiss biotit, granit gneiss... Các khối đá phụ tử này lộ ra trên bãi biển tại Bãi Bìm, Bãi Hương với nhiều vân hoa độc đáo, được hình thành do quá trình biến chất nhiệt, là dấu hiệu đặc biệt quan trọng để nhận biết về lịch sử hình thành của đoạn đất này. Các lớp trầm tích Thứ Tứ tuy phát triển hạn chế, nhưng cũng đa dạng về nguồn gốc, bao gồm các thành phần sườn tích, lở tích, lũ tích, aluvi và biển, có tuổi từ giữa Pleistocen đến hiện đại. Trầm tích chủ yếu là cát, sỏi thạch anh, các mảnh san hô, vỏ sò và đá granit với kích thước rất khác nhau.

Cù Lao Chàm là một di tích văn hóa lịch sử liên quan đến sự hình thành và phát triển của đô thị thương cảng Hội An. Bản đồ phương Tây cổ thường ghi nhận Cù Lao Chàm dưới tên gọi 'Champello' được lấy từ tiếng Nam Á (Austronesian) 'Pulau Champa'. Cù Lao Chàm còn có nhiều tên gọi khác như Chiêm Dự (thời vua Tự Đức), Puliciam, Chiêm Bất Lao, Tiên Bích La. Nơi đây còn lưu giữ nhiều di tích thuộc các nền văn hóa Sa Huỳnh, Chăm Pa, Đại Việt, với các công trình kiến trúc cổ của người Chăm và người Việt, có niên đại hàng trăm năm.

Cù Lao Chàm cũng là một điểm du lịch với khí hậu mát mẻ quanh năm, hệ thực vật đa dạng, đặc biệt là nguồn hải sản phong phú và tài nguyên yến sào. Các rặn san hô ở khu vực biển của Cù Lao Chàm cũng được các nhà khoa học đánh giá cao và được bảo vệ nghiêm ngặt.

Vào tháng 10 năm 2003, Khu Bảo tồn Thiên nhiên Cù Lao Chàm được thành lập để bảo vệ động vật hoang dã trên đảo, là một trong 15 Khu Bảo tồn Biển của Việt Nam tính đến năm 2007.

Ngày 29 tháng 5 năm 2009, với hệ thực vật đa dạng và những di tích lịch sử hàng trăm năm, Cù Lao Chàm đã được UNESCO công nhận là Khu Dự trữ Sinh quyển Thế giới trong kỳ họp thứ 21 của Ủy ban Điều phối Quốc tế về Chương trình Con người và Sinh quyển diễn ra tại đảo Jeju (Hàn Quốc).

Hình ảnh