Buzz
Cù lao là thuật ngữ chỉ một hòn đảo, được quy định trong Luật Đê điều Việt Nam năm 2006 như 'là vùng đất nổi trong lòng sông'. Ngoài ra, cù lao còn được dùng để chỉ các đảo nhỏ trên biển, như Cù lao Chàm.
Nguyên gốc từ ngữ
'Cù lao' là thuật ngữ được người Việt Nam sử dụng ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ, có nguồn gốc từ từ 'palao' trong tiếng Chăm. Ban đầu có thể xuất phát từ 'pulau' trong tiếng Mã Lai.
Đặc điểm địa lý
Cù lao là một đất đặc biệt nằm giữa sông, có địa hình là đất gò tự nhiên, bao quanh là nước. Vì vị trí ở giữa sông nên cù lao thường nhận được phù sa bồi đắp thêm. Cù lao và
Trên dòng sông Mê Kông, do có lượng phù sa lớn, một số cù lao lớn đã hình thành nhanh chóng ở cửa sông và khu vực ven biển gần đó, như cồn Vượt. Ngoài việc hình thành các cù lao, cũng có hiện tượng sạt lở và biến mất của một số cù lao như cồn Đồng Phú,... Cồn Sơn ban đầu có diện tích 100 ha nhưng sau sạt lở chỉ còn 60 ha, và hiện chỉ còn khoảng 300 người sinh sống, nhiều dân cư đã chuyển đi khỏi cù lao này. Cồn Cả Đôi từng có diện tích 20 ha vào năm 1960 nhưng đến năm 1990 chỉ còn 6 ha và đến năm 2005 đã biến mất. Năm 2011, cù lao Tây ở Đồng Tháp đã xảy ra vụ sạt lở lớn khiến 250 ngôi nhà bị chìm xuống sông.
Một khu đất bị bao bọc bởi các kênh rạch thường được gọi là một cù lao.
Quản lý hành chính
Ngày nay, tại Việt Nam, một số cù lao được quản lý hành chính tương đương với một ấp như cồn Long Đức, một xã như xã Tân Phong, một huyện như huyện Cù Lao Dung. Tỉnh Bến Tre ở Nam Bộ là tổ hợp từ 3 cù lao chính là cù lao Bảo, cù lao Minh và cù lao An Hóa.
Lịch sử
Cù lao Rùa giữa sông Đồng Nai lưu trữ di tích khảo cổ hơn 3.000 năm. Năm 2003, Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ học Viện Khoa học Xã hội TP.HCM cùng Bảo tàng tỉnh Bình Dương đã tổ chức khai quật cù lao Rùa, phát hiện 1.254 hiện vật gồm đá và đất nung như rìu, bàn mài, khuôn đúc, đục các loại, vòng tay, bi gốm, dọi xe sợi,... và nhiều đồ vật táng.
Cù lao nổi tiếng về mặt thương mại trong lịch sử gồm cả cù lao Phố ở Biên Hòa, một trung tâm thương mại lớn từ thế kỷ 17. Đây là một cảng sông sâu nằm sâu trong lãnh thổ, là nơi tụ họp mua bán quan trọng ở miền nam Việt Nam. Còn cù lao nổi tiếng với thương mại biển có cù lao Chàm, được coi là tiền cảng của Hội An, một trong những cảng thương mại lớn từ thời Chăm Pa đến Đàng Trong.
Vào cuối thế kỷ 18, trên sông Tiền, địa thế sông nước và các cù lao như Thới Sơn đã là nơi Tây Sơn đánh bại quân Xiêm của quân Tây Sơn, với sự quyết liệt của cù lao Thới Sơn và các cù lao nhỏ xung quanh.
Trong thế kỷ 19, từ năm 1864 đến 1871, một cù lao giữa sông Tiền đã được lập thành một vương quốc do sĩ quan-thương nhân người Pháp là Taillefer tuyên bố. Sau đó, do ông phá sản, vương quốc này đã bị giải thể và cù lao Ngũ Hiệp đã phải bán đi.
Kinh tế - xã hội
Các cù lao là vùng canh tác nông nghiệp phong phú, một số cù lao chuyên trồng cây ăn quả như cù lao Tân Phong ở Tiền Giang sản xuất 20.000 tấn trái cây mỗi năm, còn cù lao Ngũ Hiệp nổi tiếng với cây sầu riêng. Bốn cù lao trên sông Tiền giữa Tiền Giang và Bến Tre được biết đến là khu du lịch nổi tiếng với Tứ linh Long - Lân - Quy - Phụng.
Cù lao Tào ở Vũng Tàu, với diện tích 20 ha, là một trong những kho chứa xăng dầu lớn, công suất 150.000 m³, đóng vai trò quan trọng trong việc lưu trữ và phân phối xăng dầu từ nhà máy lọc dầu Dung Quất đến khu vực Nam Bộ.
Cảng quốc tế Cần Giờ tại Tp.Hồ Chí Minh đang được triển khai xây dựng trên đảo Con Chó thuộc xã Thạnh An, huyện Cần Giờ, với tổng diện tích 571 ha và dự kiến đầu tư xây dựng 5,5 tỷ USD.
Cách sử dụng khác
Cần phân biệt với 'Cù lao' dùng để chỉ công lao cha mẹ và có nguồn gốc từ Kinh Thi của Trung Quốc, thường được gọi là 'Chín chữ cù lao' (Cửu tự cù lao). Ngoài ra còn được sử dụng với nhiều ý nghĩa khác như: đáy chai lọ; tên một món ăn nước nấu trong một cái ô bằng thau, có ngăn phần ở giữa để lửa than để nóng sôi mãi.
Cù Lao là tên một ngọn đồi nơi có Tháp Bà Ponagar.
