Cuộc đời của bạch tuộc: sinh sản của cha mẹ, chấm dứt và đàn con mồ côi

Khi những quả trứng bạch tuộc nở, toàn bộ đàn con của chúng bắt đầu hành trình không cha không mẹ.

Với bạch tuộc, cuộc hành trình đặc biệt kết thúc sau cuộc gặp gỡ đầu tiên - lần duy nhất và cuối cùng. Chúng thuộc nhóm 'semelparous', chỉ sinh một lần và chấm dứt.

Cách bạch tuộc chết được lập trình đặc biệt và tàn bạo. Bạch tuộc đực có thể trở thành bữa ăn cho đối tác giao phối hoặc tự lão hóa và chết sau vài tuần.

Bạch tuộc cái sống lâu hơn một chút do phải chăm sóc trứng. Nhưng khi trứng sắp nở, chúng ngừng săn mồi và thậm chí tự đốt xúc tu hoặc đói khát đến cái chết.

Chúng ăn xúc tu của mình hoặc tự hủy hoại cơ thể. Một số con lao đầu vào đá hoặc tự gây tổn thương nặng cho bản thân.

Tại sao bạch tuộc ăn đối tác và chấm dứt mạng sống?

Khi những quả trứng bạch tuộc nở, đàn con tự mình bắt đầu cuộc hành trình mồ côi, không có sự chăm sóc của cha mẹ như loài động vật khác.

Vì sao loài bạch tuộc lại thực hiện hành động đầy bí ẩn này? Cách chúng chuẩn bị cho cái chết của mình là gì? Mọi điều này sẽ được khám phá trong bài viết này.

Cuộc hẹn đầu tiên và cuối cùng

Bắt đầu từ một buổi hẹn, bạch tuộc đực và cái gặp nhau. Con đực tự trang điểm và làm đẹp trước khi tiếp cận con cái, chạm nhẹ và giao phối.

Loài bạch tuộc có tính cá nhân cao, tránh chạm vào nhau trừ khi đánh nhau hoặc giao phối.

Trong trường hợp bạch tuộc cái từ chối tình tỷnh, lời mời vuốt ve ban đầu ngay lập tức chuyển thành một cuộc chiến đấu hỗn loạn. Bạch tuộc cái thường có kích thước lớn hơn, do đó chiến thắng thường thuộc về chúng.

Nếu bạch tuộc cái giết bạch tuộc đực, nó sẽ mang xác đến hang và biến nó thành bữa ăn tiếp theo. Bạch tuộc thực sự là một loài ăn thịt cùng loài.

Bạch tuộc, một loài ăn thịt cùng loài.

Nhưng nếu bạch tuộc đực tạo cảm giác ngọt ngào và đồng thuận cho bạch tuộc cái, hai chúng sẽ giao phối với nhau.

Con đực sử dụng 'hectocotylus', một xúc tu đặc biệt với tinh hoàn và tuyến sinh dục. Xúc tu này khác biệt với những xúc tu khác, có phần đầu lõm hình thìa chứa các giác hút biến đổi để phóng tinh trùng ra.

Một số loài bạch tuộc sử dụng hectocotylus để phóng tinh trực tiếp vào lỗ mở ống dẫn trứng của bạch tuộc cái. Trong khi đó, loài khác chuyển tế bào tinh trùng vào lớp áo của bạch tuộc cái để tự thụ tinh.

Đặc biệt, một số loài bạch tuộc đực tự cắt đứt xúc tu hectocotylus và chuyển nó cho bạch tuộc cái giữ cho đến khi chúng đẻ trứng. Sau khi trứng được đặt, chúng mới sử dụng xúc tu này để phân phối tinh trùng cho trứng.

Làm thế nào bạch tuộc thực hiện quá trình giao phối?

Dù giao phối như thế nào, bạch tuộc đực biết rằng cuộc sống của nó sẽ không kéo dài. Cơ thể của chúng được lập trình để nhanh chóng lão hóa và chết sau vài tuần.

Một số con thậm chí không sống sót ngay sau giao phối. Khoảng 15 phút sau sự kiện, bạch tuộc cái tiếp cận con đực, sử dụng xúc tu lớn để ôm chặt. Tuy nhiên, điều này không phải là một cuộc ôm, mà là cố gắng áp đặt và làm chết chúng.

Dường như là một màn ôm chặt, nhưng không, cơ thể con đực chuyển sang màu trắng. Nó cố gắng trốn, nhưng con cái quấn thêm một xúc tu khác vào dưới áo. Điều này cản trở con đực hút nước qua mang để lấy oxy. Con cái đang thực hiện một cuộc siết cổ đến cái chết, chỉ mất khoảng 2 phút.

Bạch tuộc đực dường như làm thế giả vờ sợ hãi và cố gắng tránh thoát, nhưng cuối cùng chúng không thể thoát khỏi sự áp đặt của cái và chấp nhận số phận.

Sau cuộc giao phối, con cái nhẹ nhàng đưa con đực về tổ. Một bữa tối 'lãng mạn' sẽ diễn ra, nơi chỉ có con cái được hưởng thụ, trong khi con đực trở thành bữa tối thực sự cho con bạch tuộc cái.

Con bạch tuộc cái thường có kích thước lớn hơn con đực và có khả năng siết chặt cổ đối tác cho đến khi chết.

Thậm chí cả con bạch tuộc cái cũng được lập trình để kết thúc cuộc sống của mình sau giao phối.

Thực tế, bạch tuộc không phải loài duy nhất giết chết bạn tình sau giao phối. Trong hơn 300 loài bạch tuộc, không phải tất cả đều thực hiện hành vi này, nhưng nó không phải là hiện tượng hiếm.

Trên cạn, bọ ngựa cái cũng thực hiện hành động tương tự, ăn thịt bạn tình để tăng cường năng lượng cho thai kỳ. Cũng như nhện sói cái hoặc những con nhện khác, chúng có chiến thuật này để đảm bảo sinh sản nhiều hơn và khỏe mạnh hơn.

Các nhà nghiên cứu cho biết nhện sói cái có thể đẻ hơn 30% trứng nhiều hơn sau khi ăn thịt bạn tình đực. Tương tự, bọ ngựa cái ăn thịt con đực để nạp năng lượng trong giai đoạn thai kỳ.

Nhưng ngay cả sau cuộc giao phối và bữa ăn ngon lành, số phận của những chị em bạch tuộc cái vẫn không rạng ngời hơn bao giờ hết.

Sau vài tuần kể từ cuộc giao phối, những chị em bắt đầu đặt trứng. Chúng dành rất nhiều tâm huyết để chăm sóc những quả trứng của mình. Những chú bạch tuộc cái sắp xếp những quả trứng thành dãy và kết nối chúng với tường hang của mình.

Tiếp theo, chúng tiếp tục đưa nước và oxy vào từng quả trứng mỗi ngày để giữ cho chúng sống. Bạch tuộc cái bọc quanh những quả trứng như chú gà mái vậy, sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ tổ của mình khỏi mọi mối đe dọa.

Tùy thuộc vào loại bạch tuộc và điều kiện môi trường, những quả trứng sẽ nở ra từ 2 đến 10 tháng sau. Tuy nhiên, khoảng một tuần trước khi trứng nở, bạch tuộc cái dường như cảm nhận được điều này, và những hành vi kỳ lạ bắt đầu xuất hiện.

Bạch tuộc cái đột nhiên rời khỏi tổ trứng. Chúng không ăn uống, tự làm tổn thương bản thân bằng cách cọ xát mạnh vào đá hoặc cát sỏi dưới đáy biển. Khi những vết thương trên cơ thể chúng nứt ra, chúng thậm chí còn tự ăn chúng.

Dần dần, bạch tuộc mất đi màu sắc và trở nên trắng bạch. Ngay cả ánh mắt của chúng cũng trở nên uể oải, có lẽ là do chúng đã mù loà. Khi những quả trứng đầu tiên nở, tất cả bạch tuộc cái đều đã ra đi, chấm dứt cuộc hành trình của họ.

Vì sao bà mẹ bạch tuộc lại tự sát đã lâu là một bí ẩn đối với các nhà nghiên cứu. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới trên tạp chí Current Biology của Đại học Washington có vẻ đã làm sáng tỏ điều này.

Bạch tuộc tận tâm chăm sóc trứng, nhưng trước khi trứng nở, chúng lại thực hiện hành động tự sát đầy bí ẩn.

Khám phá nút 'tự hủy' trong hệ thống hormone của bạch tuộc

Tiến sĩ Z. Yan Wang, chuyên gia tâm lý và sinh học, chia sẻ rằng hai tuyến hormone đặc biệt chịu trách nhiệm cho hành vi sinh sản và tự sát của bạch tuộc cái.

Đây là những tuyến hormone tương tự tuyến yên ở động vật có xương sống, quyết định quá trình trưởng thành và sinh sản của bạch tuộc. Dù được gọi là tuyến thị giác, chúng không liên quan gì đến khả năng nhìn thấy thực tế của bạch tuộc.

Vào năm 1977, nhà tâm lý học Jerome Wodinsky tại Đại học Brandeis đã thực hiện một thí nghiệm động não. Ông cắt đứt tuyến thị giác của bạch tuộc cái sau khi chúng đẻ trứng. Kết quả là chúng không quan tâm đến trứng nữa.

Thay vì ở lại hang, bạch tuộc cái rời đi săn tiếp. Chúng duy trì chế độ ăn uống bình thường, kéo dài tuổi thọ. Tuyến thị giác chính là 'nút tự hủy', loại bỏ nó có thể làm bạch tuộc sống sót.

Làm thế nào để ngăn chặn mà không cần phẫu thuật? Nghiên cứu của Tiến sĩ Wang đã khám phá ra những quá trình hóa học tinh tế xảy ra trong tuyến thị giác, kích thích bạch tuộc cái tự tử.

Chìm đắm trong việc tiết 7-dehydrocholesterol (7-DHC) là chìa khóa quan trọng cho sự phát triển của bạch tuộc. Hợp chất này cũng được sản xuất ở nhiều loài động vật có xương sống.

Tuyến thị giác của bạch tuộc là nơi chứa nút 'tự hủy' khi sản xuất 7-DHC.

Ở con người, 7-DHC có nhiều chức năng quan trọng, bao gồm sản xuất cholesterol và vitamin D. Tuy nhiên, nếu nồng độ 7-DHC tăng cao, nó trở thành chất độc và liên quan đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Tiến sĩ Wang và đồng nghiệp nghi ngờ 7-DHC là nguyên nhân chính của hành vi tự tử ở bạch tuộc cái. Việc điều chỉnh chất này có thể giúp ngăn chặn hành vi tự sát của chúng.

***

Liệu có nên giúp bạch tuộc 'hack' vào quá trình tự nhiên hay không? Chắc chắn có lý do khi chúng được lập trình để tự ngăn cản mình.

Con người thường xem cái chết là thất bại của hệ thống cơ thể. Tuy nhiên, với bạch tuộc, đó là một phần tự nhiên của hệ thống của chúng.

'Cái chết là một phần mà hệ thống của chúng cần phải thực hiện', tiến sĩ Wang nhấn mạnh.

Bạch tuộc cái tự sát sau khi đẻ trứng để ngăn chúng ăn thịt con cái. Chúng đã được lập trình để săn mồi, kể cả những người thân.

Mỗi khi chúng nhìn thấy bạch tuộc nhỏ hơn, chúng coi đó như là một bữa ăn thay thế cho con cái mình.

Cuối cùng, đáng thương nhất là những đứa bạch tuộc non mới sinh, mất cả cha lẫn mẹ, phải tự mình lớn lên, trưởng thành.

Một lý thuyết khác cho rằng bạch tuộc tự tử sau khi sinh để ngăn chúng trở thành quái vật khổng lồ, chiếm đóng hệ sinh thái dưới đáy đại dương hoặc trong Doctor Strange in the Multiverse of Madness.

Dù cho lý do là gì, cái chết của bạch tuộc cái và đực khiến đàn con trở nên mồ côi giữa biển cả, phải tự học bơi, kiếm ăn, và tự mình sinh tồn mà không có sự hướng dẫn nào.

Tỉ lệ sống sót của bạch tuộc non chỉ là 1%, nghĩa là chỉ có một con bạch tuộc lớn từ mỗi 100 trứng nở. Sau đó, chúng lại phải tìm kiếm một đối tác để kết hôn.

Tùy thuộc vào giới tính, số phận của bạch tuộc sẽ rẽ nhánh theo hai hướng khác nhau, nhưng kết cục cuối cùng vẫn là cái chết đã được tạo hóa lập trình.

Tham khảo Sciencealert, Nationalgeographic