Cuộc đời đầy bí ẩn của Hoàng hậu Nam Phương

Tài liệu cho biết bà sinh ngày 17-10-1914, nhưng trên bia mộ lại ghi ngày 14-11-1913. Quê quán của bà được cho là Gò Công - Tiền Giang, nhưng cũng có thể là Gò Công ở vùng Thủ Đức.

Ngày sinh và quê quán thực sự của Hoàng hậu Nam Phương là gì?

Không chỉ làm sáng tỏ ngày sinh và quê quán thật sự của Hoàng hậu Nam Phương cùng nhiều giai thoại sai lệch khác về Vua Bảo Đại và bà, hai tác giả Vĩnh Đào và Nguyễn Thị Thanh Thúy trong cuốn sách Theo dấu Hoàng hậu Nam Phương và Vua Bảo Đại (NXB Phụ Nữ Việt Nam) còn tái hiện chân dung vị hoàng hậu cuối cùng của nước Nam.

Đó là một người phụ nữ nhân ái và tiến bộ, thậm chí còn vượt trội hơn cả nhiều phụ nữ quý tộc châu Âu. Những năm tháng cuối đời của Hoàng hậu Nam Phương, tuy cô độc nhưng đầy bản lĩnh, cũng được nhắc đến trong cuốn sách này.

Các tác giả sách đã dày công truy tìm và xác minh ngày sinh của Hoàng hậu Nam Phương.

Trước cuốn sách này, nhà sử học người Pháp Francois Joyaux trong cuốn tiểu sử Nam Phương - Hoàng hậu cuối cùng của Việt Nam xuất bản năm 2019 cũng đã khẳng định ngày sinh của hoàng hậu như trên bia mộ.

Tuy nhiên, sử gia này chỉ dựa vào lời kể của một nhân chứng không nêu tên trong gia đình bà hoàng nên chưa thuyết phục.

Hai tác giả Vĩnh Đào và Nguyễn Thị Thanh Thúy đã lục tìm hồ sơ tại Trung tâm quốc gia Văn khố hải ngoại và phát hiện trong sổ của tòa Đốc lý Sài Gòn năm 1913 có hồ sơ khai sinh của Jeanne Mariette Nguyễn Hữu Hào (tên khai sinh theo tên cha của Hoàng hậu Nam Phương) sinh ngày 14-11-1913, lúc 5h15 chiều.

Sổ rửa tội tại Thánh đường Sài Gòn năm 1913 của Tòa Tổng giám mục Sài Gòn mà hai tác giả tìm được cũng chứng nhận ngày sinh này của hoàng hậu.

Vậy tại sao ngày sinh của Nam Phương Hoàng hậu lại bị sai lệch?

Theo Francois Joyaux, ngày sinh thật của bà không hợp với chiêm tinh gia của triều đình và gần với ngày sinh của Vua Bảo Đại (22-10-1913) nên họ đã thay đổi ngày sinh của hoàng hậu vào dịp cưới bà với Vua Bảo Đại năm 1934, giữ ngày âm lịch (17-10) nhưng lùi lại một năm.

Các tài liệu từ trước đến nay đều ghi rằng Nam Phương Hoàng hậu quê ở Gò Công, Tiền Giang.

Tác giả sách đã tìm kiếm tài liệu từ các giáo xứ ở Sài Gòn để xác định quê quán của thân sinh bà hoàng.

Họ đã chứng minh rằng các tài liệu trước đó nhầm lẫn giữa Gò Công thuộc tỉnh Định Tường xưa (nay là Tiền Giang) và xứ đạo Gò Công thuộc trấn Biên Hòa xưa, nay là Thủ Đức, TP.HCM.

Hiện tại, trong vùng Thủ Đức vẫn còn một họ đạo Gò Công và một con rạch mang tên Gò Công.

Hoàng hậu đầu tiên bước ra khỏi cung cấm

Cuốn sách đã phác họa chân dung Hoàng hậu Nam Phương như một bà hoàng tiên tiến, mang đến làn gió mới cho triều đình Việt Nam. Thậm chí, bà là một trong những người đầu tiên trên thế giới đảm nhận vai trò đệ nhất phu nhân từ những năm 1930 ở nước Nam.

Bà là hoàng hậu đầu tiên của nước Nam rời khỏi cung cấm, xuất hiện bên cạnh hoàng đế trong các nghi lễ chính thức, các cuộc thăm viếng, và đặc biệt bà còn có những hoạt động xã hội, y tế, giáo dục, từ thiện riêng mà không phụ thuộc vào Vua Bảo Đại.

Không thể kể hết những trường học, bệnh viện, nhà bảo sanh, trại dưỡng lão, trại người mù, cô nhi viện... mà bà hoàng đã ghé thăm ở Trung Kỳ, Nam Kỳ và Tây Nguyên.

Bà xây dựng trường học, hỗ trợ y tế cho phụ nữ. Trong các chuyến thăm từ thiện, bà thường dùng tiền riêng để giúp đỡ người nghèo, không sử dụng ngân sách của chính quyền bảo hộ hay triều đình Huế.

Với tài sản riêng, Hoàng hậu Nam Phương có sự tự do hành động, điều mà Vua Bảo Đại không có.

Trong chuyến thăm Pháp năm 1939, trước khi về nước, ngay khi Chiến tranh thế giới thứ nhất vừa bùng nổ, bà đã tặng thành phố Cannes một chiếc xe cứu thương.

Henriette Chandel, đặc phái viên của tờ Échos de Paris, đã đến Sài Gòn năm 1936 để điều tra về tình hình phụ nữ và trẻ em tại Đông Dương, và phỏng vấn Hoàng hậu Nam Phương tại Huế. Cuộc gặp này đã để lại ấn tượng sâu sắc cho nữ ký giả.

Không chỉ lột tả cuộc sống của Hoàng hậu Nam Phương, quyển sách còn khám phá về công việc lãnh đạo của Vua Bảo Đại; những ước mơ cải cách triều đình của ngài không thành và những cảm xúc sâu thẳm trong tâm hồn ông.

Kể về thời gian 16 năm ở Pháp của Hoàng hậu Nam Phương, những khó khăn trong cuộc sống tình thần được che giấu kỹ lưỡng và cái chết đột ngột của bà, cũng như tóm tắt cuộc đời của năm người con đã được mô tả đầy đủ trong sách.