Tờ New York Times (Mỹ) ngày 16/5 đưa tin rằng, mặc dù các quốc gia phương Tây đã đầu tư hàng tỷ USD, nhưng trong lĩnh vực sản xuất pin cho xe điện - 'một trong những cuộc đua có tính quyết định thời đại', Trung Quốc vẫn là người chiến thắng không thể phủ nhận.
Tờ New York Times nhận định, từ khai khoáng, luyện kim đến sản xuất linh kiện, Trung Quốc đều có ưu thế tại mọi mắt xích trong chuỗi sản xuất pin xe điện và bỏ xa các quốc gia khác trên thế giới. Các quốc gia này có thể mất nhiều thập kỷ mới có thể đuổi kịp.
Theo ước tính của Benchmark Mining Intelligence có trụ sở tại Anh, đến năm 2030, Trung Quốc dự kiến sản xuất số lượng pin nhiều hơn gấp đôi so với tất cả các quốc gia khác cộng lại.
Nguồn cung khoáng sản ổn định
Theo tờ New York Times, ô tô điện sử dụng lượng khoáng chất quý hiếm gấp khoảng 6 lần so với ô tô thông thường do có pin. Mặc dù Trung Quốc có ít mỏ khoáng sản dưới lòng đất cần thiết để sản xuất pin, nhưng nước này đã theo đuổi một chiến lược dài hạn là mua nguồn cung cấp giá rẻ và ổn định.
Hiện nay, các công ty Trung Quốc có cổ phần trong các công ty khai thác ở 5 châu lục. Do đó, Trung Quốc kiểm soát 41% hoạt động khai thác coban toàn cầu và hơn một nửa hoạt động khai thác lithium, trong khi các công ty Mỹ đã không theo kịp.
Báo cũng đánh giá rằng, mặc dù nguồn cung niken, mangan và than chì trên toàn cầu là lớn hơn nhiều và chỉ một phần nhỏ được sử dụng để sản xuất pin, nhưng khả năng cung cấp ổn định của Trung Quốc vẫn tạo lợi thế cho họ.
Chế biến khoáng sản hiệu quả
Bất kể nơi khai thác, hầu hết các khoáng sản đều được vận chuyển về Trung Quốc - nơi chúng được tinh chế thành nguyên liệu cho pin.
Quá trình tinh chế đòi hỏi rất nhiều năng lượng, và tinh chế khoáng chất cho pin yêu cầu năng lượng gấp 3 đến 4 lần so với quá trình luyện thép hoặc đồng.
Theo New York Times, nhờ sự hỗ trợ về đất đai và năng lượng giá rẻ từ chính phủ, các công ty Trung Quốc có thể khai thác nhiều khoáng sản với chi phí thấp hơn so với bất kỳ ai khác, dẫn đến việc đóng cửa các nhà máy tinh chế ở các quốc gia khác.
Báo cũng tiết lộ rằng, hiện nay Mỹ gần như không còn năng lực để xử lý các loại khoáng sản này. Việc xây dựng nhà máy tinh chế thường mất từ 2 đến 5 năm, và cần thêm thời gian để đào tạo công nhân và vận hành thiết bị.
95% mangan, 73% coban, 70% than chì, 67% lithium và 63% niken của thế giới được tinh chế tại Trung Quốc. Ảnh: Astron
Khả năng sản xuất vượt trội
Theo New York Times, một trong những lý do khiến Trung Quốc trở thành quốc gia sản xuất pin hàng đầu là khả năng sản xuất linh kiện pin hiệu quả với chi phí thấp.
Cực âm (cathode) là thành phần quan trọng nhất của pin. Trong tất cả các vật liệu làm pin, cực âm là vật liệu khó sản xuất và tiêu tốn nhiều năng lượng nhất. Theo các báo cáo, gần đây, loại cực âm phổ biến nhất đã chuyển sang sử dụng vật liệu kết hợp niken mangan coban oxit (còn gọi là cực âm NMC), giúp pin lưu trữ năng lượng nhiều hơn trong không gian nhỏ hơn, tăng phạm vi hoạt động của xe điện.
Một giải pháp thay thế rẻ hơn, do Trung Quốc đầu tư, hiện chiếm một nửa thị trường cực âm. Loại cực âm này được gọi là lithium iron phosphate (LFP), trong đó thay thế thành phần niken mangan coban bằng muối sắt phốt phát sẵn có hơn.
Đối với phương Tây, việc này có vẻ là cơ hội để vượt qua 'nút thắt cổ chai' đối với nguồn cung cấp khoáng sản quý hiếm, nhưng Trung Quốc hiện sản xuất gần như toàn bộ cực âm LFP của thế giới.
Hiện nay, Mỹ chỉ sản xuất khoảng 1% cực âm của toàn thế giới, tất cả đều là cực âm NMC. Mặc dù các công ty Mỹ quan tâm đến LFP, nhưng họ cần hợp tác với các công ty Trung Quốc có kinh nghiệm sản xuất.
Hầu hết các thành phần khác của pin cũng được sản xuất bởi các công ty Trung Quốc, và họ đang chiếm ưu thế trong việc sản xuất cực dương (anode).
Màng ngăn là một thành phần quan trọng nằm giữa cực âm và cực dương để ngăn chặn đoản mạch, và Trung Quốc là quốc gia bán nhiều màng ngăn nhất trên thế giới.
Chất điện phân cần thiết để dẫn điện chủ yếu được làm từ muối lithium và dung môi, và bốn nhà sản xuất hàng đầu thế giới đều đặt ở Trung Quốc.
Ưu thế từ sớm
Theo New York Times, Trung Quốc sở hữu số lượng xe điện lớn nhất thế giới và hầu hết các mẫu xe này đều sử dụng pin sản xuất tại Trung Quốc. Điều này là do Trung Quốc đã thiết lập 'Quy định cho ngành công nghiệp pin ô tô', yêu cầu các phương tiện mới chỉ được hưởng trợ cấp nếu chúng trang bị pin đáp ứng yêu cầu và nằm trong 'danh sách trắng'.
Tháng 11/2015, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc đã công bố 4 nhóm công ty đáp ứng 'Điều kiện thông số kỹ thuật' và tổng cộng 57 công ty pin đã được đưa vào 'danh sách trắng', bao gồm CATL, OptimumNano, Tianjin Lishen và Guoxuan High-tech.
New York Times nhận định rằng, điều này mở ra một giai đoạn phát triển thuận lợi cho các công ty pin Trung Quốc. Trong thời gian đó, CATL của Trung Quốc đã phát triển mạnh mẽ, vượt qua các đối thủ từ Nhật Bản và Hàn Quốc để trở thành nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới.
Vào năm 2030, Trung Quốc dự kiến sẽ sản xuất số lượng pin nhiều hơn gấp đôi so với tất cả các quốc gia khác trên thế giới. Ảnh: electrive.com
Theo New York Times, 8 năm sau đó, chính phủ của Tổng thống Joe Biden đã cố gắng thúc đẩy sự phát triển của ngành sản xuất pin tại Mỹ. Tuy nhiên, trong ngành có vốn đầu tư lớn và tỷ suất lợi nhuận thấp này, các công ty Trung Quốc đã đạt được thành công lớn với sự hỗ trợ của nhà nước và kinh nghiệm tích luỹ của họ.
Thêm vào đó, việc lắp ráp pin là phức tạp và đòi hỏi kỹ thuật cao, trong khi chi phí xây dựng một nhà máy sản xuất pin ở Trung Quốc chỉ bằng một nửa so với Bắc Mỹ hoặc các nước châu Âu.
Heiner Heimes - Giáo sư tại Đại học RWTH Aachen (Đức) - nhận định rằng, lý do chính là chi phí lao động ở Trung Quốc thấp hơn và có nhiều nhà sản xuất thiết bị hơn.
Mặt khác, các nhà đầu tư Mỹ cũng tỏ ra thận trọng khi đầu tư vào ngành xe điện. Ngành công nghiệp ô tô truyền thống vẫn mang lại nhiều lợi nhuận, người lao động Mỹ cần được đào tạo các kỹ năng mới, và các ưu đãi từ Chính phủ Mỹ có thể biến mất trong chu kỳ bầu cử tổng thống tiếp theo.
Ngược lại, theo thống kê của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) - một tổ chức tư vấn của Washington, Trung Quốc đã chi hơn 130 tỷ USD cho nghiên cứu, hợp đồng chính phủ và trợ cấp người tiêu dùng. Người tiêu dùng ô tô điện ở Trung Quốc được hưởng các ưu đãi như giảm thuế, đăng ký xe rẻ hơn, có chỗ đỗ xe ưu tiên và mạng lưới sạc rộng khắp.
Theo New York Times, đầu tư của Trung Quốc đã giúp các nhà sản xuất của nước này trở thành các công ty hàng đầu thế giới về sản xuất, thiết bị và thiết kế sản phẩm. Và các chuyên gia đều đồng ý rằng, các công ty trên khắp thế giới sẽ cần tìm kiếm quan hệ đối tác với các nhà sản xuất Trung Quốc để gia nhập ngành sản xuất pin xe điện này hoặc mở rộng khả năng hiện có.
Scott Kennedy - cố vấn cấp cao tại CSIS - cho biết: “Không một ai có thể thành công trong lĩnh vực xe điện nếu không có một số hình thức hợp tác với Trung Quốc, dù là trực tiếp hay gián tiếp.”