Cuốn sách hướng dẫn kỹ năng 'phản biện như một chuyên gia'

Tác giả Lang Minh khuyên người đọc cách xác định luận điểm phù hợp trước mỗi vấn đề cần tranh luận, trong cuốn sách 'Phản biện như một chuyên gia'.

Lang Minh đã có hơn 10 năm giảng dạy Nhập môn tư duy phản biện tại một số trường phổ thông và đại học tại Việt Nam. Anh nhận thấy hầu hết tài liệu tham khảo và hướng dẫn thực hành kỹ năng này đều là sách dịch, thiếu ví dụ cụ thể và gần gũi với đời sống, điều này thúc đẩy anh viết cuốn Phản biện như một chuyên gia: Lập luận sắc bén và tư duy hiệu quả

Trước khi vào nội dung, Lang Minh cho biết: ''Tác phẩm này ra đời với tham vọng sử dụng góc nhìn phân tích của chuyên gia kết hợp với kỹ thuật lập luận ngắn gọn và sắc nét của báo chí để hướng dẫn bạn đọc Việt Nam tiếp cận với tư duy phản biện một cách sống động và đầy hơi thở cuộc sống''.

Tác phẩm này gồm năm chương, chỉ dẫn các khái niệm cơ bản về luận cứ - nền tảng của tư duy phản biện, từ định nghĩa, nguồn gốc đến cách kết hợp chúng để hình thành quan điểm cá nhân. Lang Minh minh hoạ rõ ràng các khái niệm và kỹ thuật tư duy. Sau mỗi phân tích, tác giả đưa ra kết luận, bài tập thực hành và hướng dẫn giải đáp cho người đọc.

Ví dụ trong chương một, Lang Minh phân tích các yếu tố cấu thành luận cứ, bao gồm tuyên bố, lý lẽ và bằng chứng (C-R-E). Trong bài tập đầu tiên, tác giả thử thách người đọc đưa ra một số luận cứ cá nhân hoặc trích dẫn từ tác phẩm để phân tích thành ba phần C-R-E. Tiếp theo, tác giả đặt ra các câu hỏi như: 'Việc phân tích dễ hay khó?', 'Có mối liên hệ rõ ràng giữa C-R-E không? Nếu không, bạn có nghĩ rằng cần sửa đổi luận cứ không?', 'Các thành phần có đặc tính rõ ràng không?', 'Bạn có thử sửa đổi để các thành phần này thể hiện rõ ràng nhất không?'

Theo Lang Minh, có hai phương pháp để triển khai luận cứ là diễn dịch và quy nạp. Diễn dịch dựa trên một đại tiền đề có tính chất logic cao, đưa ra tuyên bố cho một chủ đề cụ thể cần thảo luận. Quy nạp, theo tác giả, yêu cầu sự tập hợp các bằng chứng, cho rằng các thành phần con có cùng tính chất A nên vấn đề cần bàn luận cũng mang tính chất A.

Lang Minh chú ý rằng các bằng chứng phải đáp ứng các tiêu chuẩn về tính thẩm quyền, có thể kiểm chứng và đại diện. Ngoài ra, mở rộng vấn đề và kết hợp nhiều bằng chứng sẽ tạo lợi thế trong việc phản biện.

Tác giả cung cấp tài liệu tham khảo và danh mục khuyên đọc về tư duy phản biện. Để hiểu sâu hơn về quy nạp và diễn dịch, độc giả có thể tìm đọc các giáo trình về Logic từ các nhà xuất bản đại học, hay khám phá cuốn Understanding Arguments (bản in lần thứ chín, 2015) của Walter Sinnott-Armstrong và Robert Fogelin. Lang Minh giới thiệu tổng quan về luận cứ qua tác phẩm Everything's an Argument (bản in lần thứ chín, 2021) của Andrea Lunsford và John Ruszkiewicz.

Tiến sĩ Phạm Hiệp, nhà nghiên cứu giáo dục, nhận xét rằng ấn phẩm được thiết kế như một bộ tài liệu hướng dẫn, với lý thuyết đầy đủ nhưng không quá hàn lâm nhờ vào ví dụ đa dạng và cụ thể. Thạc sĩ Bùi Trà My, giảng viên tại RMIT Việt Nam, ấn tượng với cách Lang Minh áp dụng các ví dụ từ truyền thông và văn hóa đại chúng - những vấn đề gây tranh luận gay gắt trên mạng xã hội.

Chuyên gia tranh biện Đỗ Hoàng Long nhận thấy rằng cuốn sách phản ánh đúng quan điểm của anh: 'Đối với một số người, sự hấp dẫn của tranh biện nằm ở tư duy. Với những người khác, sự hấp dẫn của tranh biện là khi người tham gia được kết nối với những khía cạnh mới của cuộc sống mà họ chưa từng suy nghĩ đến. Cuốn sách đã đem lại cho tôi cả hai trải nghiệm này, giúp tôi nhớ lại lý do bắt đầu hành trình này'.

Lang Minh hiện là nhà tư vấn giáo dục cao cấp cho Hệ sinh thái giáo dục khởi nghiệp MindX. Anh cũng là dịch giả và tác giả cộng tác với các nhà xuất bản như Trẻ, Giáo dục, Tri thức. Tác giả đã có nhiều bài viết phản biện xã hội được độc giả VnExpress đón đọc. Anh áp dụng lý thuyết nhân văn vào việc giảng dạy tư duy phản biện và các kỹ năng thế kỷ 21 như tri thức truyền thông và kỹ năng số.

Phương Linh