Cuốn sách “Môi Trường Và Con Đường Phát Triển” của tác giả PGS-TS Nguyễn Đắc Hy là một tác phẩm đầy ý nghĩa với tình hình môi trường ngày càng trở nên nguy hiểm. Với nhiều năm nghiên cứu và chiêm nghiệm, tác giả đã tổng kết những vấn đề quan trọng về môi trường và phát triển xã hội, từ đó góp phần vào sự cảnh tỉnh của cộng đồng.

Martin Luther King từng nói về sự quan trọng của việc hướng dẫn con người đi về đâu, liệu có phải là sự hỗn loạn hay một cuộc sống cộng đồng. Câu hỏi này ngày càng trở nên cấp thiết khi môi trường đang bị ô nhiễm và suy thoái, ảnh hưởng đến an ninh xã hội và quốc gia.

Trong bối cảnh của thế giới đang đối mặt với những thách thức lớn về môi trường, việc xuất hiện cuốn sách “Môi Trường Và Con Đường Phát Triển” của PGS-TS Nguyễn Đắc Hy là một bước quan trọng. Cuốn sách này nêu bật vấn đề cần phải có cách ứng xử văn minh và khoa học đối với Trái đất chung của chúng ta.

Cuốn sách “Môi Trường Và Con Đường Phát Triển” của PGS-TS Nguyễn Đắc Hy là một “cẩm nang” đặc biệt cho những ai quan tâm đến môi trường và phát triển xã hội. Nó cung cấp góc nhìn cơ bản vào thực chất của sự phát triển bền vững cần có của xã hội.

Cuốn sách “Môi Trường Và Con Đường Phát Triển” của PGS-TS Nguyễn Đắc Hy là một công trình quan trọng vào thời điểm mà môi trường đang gặp nhiều thách thức. Với tư duy sâu sắc, tác giả đã đưa ra những gợi ý cần thiết cho việc bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển xã hội.

“Tôi đói – mọi cái gì, tôi chửa biết,”

“Mọi khát khao, hy vọng loài người,”

“Tôi đói – mọi cái gì, tôi chửa biết,”

“Mọi khát khao, hy vọng loài người,”

“Tôi đói – mọi cái gì, tôi chửa biết,”

“Mọi khát khao, hy vọng loài người,”

…đã mang lại cho tôi một động lực mới mẻ không ngờ…

Trước khi tôi bắt đầu phân tích tổng thể giá trị của công trình này, xin trích dẫn một phần lời đầu của Phần hai cuốn sách:

SINH THÁI NHÂN VĂN – NĂNG LƯỢNG KỲ DIỆU

“…Khi tôi còn nhỏ, bố mẹ đã gửi tôi đến một nhà trẻ tư thục xinh đẹp. Mỗi ngày, chúng tôi học đạo đức đầu đời trong một phòng lớn, ngồi trên những chiếc ghế màu sắc hoặc trên tấm thảm đẹp. Chúng tôi luôn háo hức với những bài học mới lạ và hấp dẫn.

Một buổi sáng, cô giáo bảo: Hôm nay, chúng ta sẽ học một bài rất thú vị. Cô mang ra hai chậu cây nhỏ, mỗi chậu có một cây hướng dương. Cô tiến hành một thí nghiệm nhỏ: Đặt hai cây ở hai nơi khác nhau với cùng lượng ánh sáng và nước. Một cây đặt bên cửa sổ, cây còn lại đặt trong phòng. Mỗi ngày, chúng tôi sẽ hát cho cây trong phòng nghe, nói với nó những lời tốt đẹp. Chúng tôi không nói chuyện hoặc quan tâm đến cây trong nhà bếp. Hai tuần sau, cây trong phòng lớn lớn mạnh, còn cây trong nhà bếp nhỏ và yếu ớt.

Hai tuần sau, cây trong phòng lớn lớn mạnh, còn cây trong nhà bếp nhỏ và yếu ớt.

Để chăm sóc cây hướng dương ở cửa sổ nhà bếp, cô giáo quyết định mang nó ra ngoài phòng lớn. Tất cả chúng tôi đều rất vui mừng với quyết định này. Từ đó, cây hướng dương sẽ không còn cảm thấy cô đơn nữa. Sang tuần thứ hai, nó bắt đầu có những thay đổi tích cực. Đến tuần thứ tư, nó bắt kịp cây hướng dương ở ngoài phòng lớn và hầu như không còn sự khác biệt nào giữa chúng. Tôi nhớ mãi hình ảnh hai cây hướng dương cùng bài học về tình yêu thương mà cô giáo đã truyền đạt cho chúng tôi. Đó giúp tôi hiểu rằng, trong tình yêu thương, mọi thứ sẽ phát triển lớn mạnh.

Nhận thức về màu xanh của sự phát triển và hoà bình phải bắt nguồn từ sự nhận thức về tự nhiên và quy luật phát triển theo lẽ sống công bằng của xã hội. Đây chính là ý chính của cuốn sách 'Môi trường và con đường phát triển'.

Trong đoạn văn trước, bạn có thấy điều thú vị này không? Cái giúp hai cây hướng dương phát triển không chỉ là nắng, gió, nước và không khí thuộc thế giới tự nhiên mà còn là sự ấm áp từ con người. Không phải con người lạnh lùng mà là con người nhân ái, giàu xúc cảm. Và cả hai yếu tố đó nuôi sống hai cây hướng dương một cách đặc biệt được gọi là 'năng lượng'.

Vậy, năng lượng thực sự là gì? Chúng đến từ đâu? Ý nghĩa của chúng trong cuộc sống tự nhiên và xã hội loài người là gì? Cơ chế hoạt động và tương lai của chúng ra sao?

Đầu tiên, cần phải nhấn mạnh một sự thật lớn mà không phải nhiều người biết: Sự sống của con người và hệ tự nhiên đều bắt nguồn từ những dòng năng lượng. Và tất cả các dòng năng lượng đều chuyển hóa thành các dạng năng lượng khác nhau để phát triển hệ sinh thái, để duy trì sự sống. Các dòng năng lượng đó phụ thuộc vào con người và xã hội cùng với cách sử dụng, chuyển hóa chúng để phục vụ cho phát triển kinh tế-xã hội, cho hạnh phúc của con người, cho hoà bình hoặc chiến tranh – tùy thuộc vào mục tiêu chính trị hoặc động cơ xã hội khác nhau, thậm chí đối lập nhau... Ngày nay, hậu quả tiền đề của quá trình giải phóng năng lượng là phát thải các khí nhà kính – chúng là thủ phạm gây biến đổi khí hậu, đi kèm với việc làm rối loạn sinh quyển... Ngoài ra, việc khai thác lãng phí các nguồn năng lượng tự nhiên không thể tái sinh (như dầu mỏ và khí thiên nhiên) cũng gây ra các vấn đề đáng buồn đó và ngăn cản sự tiến hoá của loài người!

Có nhiều loại tiến hoá khác nhau, như tiến hoá bản vị, tiến hoá nhân quyền, tiến hoá vì cộng đồng hoặc tiến hoá địa kinh tế – chính trị, vv, mà tất cả đều phụ thuộc vào tri thức nhân văn của loài người, vào tính cách của các thể chế chính trị quốc gia, cũng như trong các hoạt động thương mại, các quan hệ quốc tế... Nhưng tương lai của con người sẽ đi đến đâu? Hạnh phúc, hoà bình và nền sinh quyển bền vững sẽ như thế nào?... Điều đó còn phụ thuộc vào trình độ của nền văn minh nhân loại, vào sự thông thái của con người giác ngộ được bản chất của thế giới chứa đựng năng lượng mà chúng ta sống.

Các dòng năng lượng tự nhiên như mặt trời, sinh học, sinh thái, địa nhiệt, sinh quyển, và vũ trụ, cùng với các dòng năng lượng nhân tạo như khoa học, trí tuệ, kỹ thuật, và đặc biệt là năng lượng chính trị, tình cảm của con người và xã hội, liệu có thể tạo nên sự phát triển kỳ diệu trong thiên niên kỷ này và những kỷ nguyên tiếp theo của nhân loại hay không? Điều này phụ thuộc vào nhận thức của mỗi cá nhân và tính chất của các thể chế chính trị. Thực chất, quan hệ giữa con người - xã hội với tự nhiên trong sinh quyển là quan hệ sử dụng, sở hữu, và quản lý năng lượng - bao gồm cả năng lượng vật thể và phi vật thể như tâm linh và tôn giáo. Các dòng năng lượng này, thông qua các hoạt động sản xuất, kinh doanh, và cộng đồng, sẽ phát huy hiệu quả. Chúng ta sẽ có năng lượng vi sinh, vi điện tử, vũ trụ, nhân sinh, khoa học, và trong các quan hệ xã hội, chính trị, địa - chính trị, tôn giáo - dân tộc. Tóm lại, năng lượng và quan hệ năng lượng từ vật thể đến phi vật thể luôn là nền tảng của sự sống và phát triển trong lịch sử tiến hoá của nhân loại trên trái đất và cả ở các hành tinh khác trong tương lai.

Để làm rõ hơn về năng lượng, tôi xin kể lại một sự kiện: Tháng 4-2009, khi tổ chức rước tượng Phật Ngọc về chùa Phật Tích ở huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh, trong vòng 1 tuần, có tới 4 triệu lượt người từ nhiều tỉnh Trung du và vùng đồng bằng sông Hồng đến dự lễ, chiêm ngưỡng Phật Ngọc Thạch từ Úc sang Việt Nam qua 5 địa điểm chùa từ miền Trung đến miền Nam và miền Bắc. Từ đó, có thể thấy giá trị tâm linh - phi vật thể được lượng giá qua số lượng người tham dự, chi phí và các đóng góp vật chất trong dịp lễ này. Các giá trị tâm linh - phi vật thể là những dòng năng lượng có thể từ cấp số cộng đến cấp số nhân và hơn nữa là cấp vũ trụ, được nhân lên bởi tình thế tác động của con người và cộng hưởng với các giá trị lớn lao từ những biến cố lịch sử như cách mạng văn hóa, cách mạng thần thánh, cách mạng vũ trụ, cách mạng tôn giáo.

Nhìn lại sự tiến hóa hàng triệu năm, từ các kỷ nguyên trái đất - sinh quyển đến kỷ nguyên vũ trụ, ta thấy rằng dòng chảy thời gian cùng với sự chuyển hóa của các kỷ nguyên luôn gắn bó mật thiết với nền văn minh của nhân loại trên trái đất. Sau này, khi đến kỷ nguyên vũ trụ, điểm xuất phát và động lực vẫn là trí tuệ và văn minh của nhân loại để bảo vệ và cải thiện không gian nhiều chiều mà con người sinh sống, được gọi là môi trường.

Môi trường có vị trí nào trong thế giới năng lượng mà chúng ta đã bàn? Xét cho cùng, môi trường cũng là một dạng năng lượng đặc biệt. Vì thiếu hiểu biết, con người đã huỷ hoại nó. Môi trường hoàn toàn phụ thuộc vào cách thức phát triển của xã hội, phụ thuộc vào sự phát triển hài hòa giữa hệ thống kinh tế - xã hội với hệ tự nhiên. Tương lai của môi trường sẽ ra sao? Cần làm gì để tránh các hiểm họa, tai biến và các sự cố dẫn đến huỷ diệt, để con người thoát khỏi nghèo đói và bệnh tật do môi trường ô nhiễm, các hệ sinh thái bị huỷ hoại? Môi trường và con đường phát triển phải nằm trong chủ quyền tài nguyên, tài sản quốc gia và trong hệ sinh quyển chung, kết hợp giữa tinh thần nhân văn dân tộc với tinh thần hợp tác vì năng lượng nhân quyền. Giá trị tài nguyên quốc gia tuy đem lại các giá trị gia tăng cho nền kinh tế, nhưng không phải là tăng trưởng tư bản từ tài nguyên, mà là kinh doanh, thương mại - bán các nguồn tài nguyên của đất nước. Khi phân tích, đánh giá tăng trưởng GDP, cần xem xét cả giá trị gia tăng và giá trị mất đi của các dòng năng lượng tài nguyên tự nhiên. Những điều lớn lao này có giải quyết được hay không lại phụ thuộc vào lựa chọn phát triển, vào nền văn minh của nhân loại, nơi lương tri và đạo đức con người cần được đặt lên hàng đầu.

Trong suốt những năm công tác về chính sách và chiến lược trong Nhà nước, khi viết cuốn sách 'Môi trường và Con đường phát triển', tôi luôn tự hỏi: suy nghĩ và hành động của nhân loại trong tiến trình tiến hóa đã diễn ra như thế nào? Tôi cần rút ra điều gì để cuốn sách hữu ích cho nhiều người? Đây là sự tập hợp tri thức nhân loại, vận dụng sáng tạo vào hoàn cảnh thực tiễn nước ta, góp phần vào việc đề ra chính sách, pháp luật và thể chế quản lý Nhà nước về Môi trường và Phát triển. Tôi đã dành nhiều thời gian sưu tầm tư liệu... Trong những năm học tập tại Liên Xô, tôi may mắn được tiếp xúc với nhiều tác phẩm của các nhà triết học, chính trị học, kinh tế học kinh điển mà giá trị trí tuệ vẫn còn soi sáng cho sự phát triển chung của nhân loại. Sau gần 10 năm thôi quản lý Nhà nước, tôi có thời gian nghiên cứu và nghiệm chứng lại những vấn đề môi trường và phát triển trong hiện tại và xu hướng tương lai. Đó là điều tôi muốn thể hiện trong cuốn sách 'Môi trường và con đường phát triển'. Đây là cuốn sách tiếp theo 'Phát triển bền vững trong tầm nhìn của thời đại' (xuất bản năm 2003). Cuốn sách mới này là sự tiếp tục dòng suy tưởng về 'những vấn đề môi trường và sinh thái trong phát triển', kiểm nghiệm và đúc rút ra nhiều quy luật phát triển cần thiết cho con đường phát triển bền vững của nhân loại.

Cuốn sách 'Môi trường và Con đường phát triển' được viết vào những năm cuối đời, khi tôi nhận ra rằng: tri thức của con người là vô tận, triết lý của cuộc sống là trường cửu, nhưng hành động của nhân loại vì nhân sinh thì đầy rẫy những bất cập, thậm chí là tội lỗi... Điều này trái ngược với những gì tôi đã học về giá trị của nền văn minh nhân loại, vốn đề cao quan hệ giữa phát triển với tự nhiên và xã hội, cùng sự điều khiển nhịp nhàng của các thể chế xã hội - cộng đồng trong mối liên hệ sinh quyển và con người. Nỗi buồn, lo lắng và bất an cũng là nguồn cảm hứng lớn khi tôi cầm bút...

Để viết cuốn sách này, nguồn năng lượng chính giúp tôi chính là những buổi sáng sớm và chiều tà khi đi tập thể dục quanh khu vườn Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Đây là lúc năng lượng trí tuệ phát ra mạnh mẽ nhất, gợi lại cho tôi những ý tưởng mới, đồng thời hồi tưởng lại những tích lũy qua năm tháng học tập và hoạt động thực tiễn trong công tác quản lý Nhà nước, từ Ủy ban Khoa học Kỹ thuật Nhà nước đến Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, và khi về hưu làm việc cho Viện Sinh thái và Môi trường. Theo lý thuyết Phật giáo, đó là 'dòng năng lượng' phát sinh từ tư duy 'hướng tâm'. Có lẽ, đó chính là 'dòng năng lượng' nhân tạo có giá trị nhất của con người đối với sự phát triển của nhân loại, cộng đồng và hệ thống tự nhiên mà tôi đã may mắn có được.

Những năm cuối của thế kỷ trước, tôi tình cờ đọc cuốn sách 'Tiếng chuông cảnh tỉnh cho thế kỷ XXI' của Aurelio Peccei (Ý) và Daisaku Ikeda (Nhật). Cuốn sách này chứa đựng những dòng dẫn luận khiến tôi suy ngẫm: 'Tình hình thế giới đang trở nên xấu đi, và mối nguy hiểm từ những cuộc khủng hoảng hiện nay càng nghiêm trọng hơn... Thật vô lý nếu chúng ta xao lãng cơ hội to lớn mà nhân loại có được từ tri thức và khoa học; cũng thật vô lý nếu chúng ta từ chối trách nhiệm cải thiện số phận của chính chúng ta.' Hai tác giả nhấn mạnh yếu tố 'con người' như một dạng năng lượng đặc biệt: 'Rất nhiều vấn đề hiện nay thuộc về tư tưởng và đạo đức, và không có sức mạnh khoa học kỹ thuật hay biện pháp kinh tế nào có thể giải quyết... Khi chúng ta tự hoàn thiện từ bên trong, chắc chắn chúng ta không bao giờ bị sụp đổ.' Tôi xin thêm rằng: chắc chắn thế giới này sẽ không bao giờ bị sụp đổ. Suy tưởng về giá trị vô song của năng lượng đạo đức - tinh thần, tư tưởng sẽ cứu rỗi thế giới đó. Đức Phật đã nói về điều này hơn hai nghìn năm trước. Khi nghiên cứu về môi trường và phát triển, chúng ta không thể không nghiệm chứng các nguyên lý trường tồn trong triết học và nhân văn từ các nhà khoa học vĩ đại: thuyết tương đối của Einstein, thuyết Darwin xã hội của Darwin, kinh tế học Adam Smith, địa lý kinh tế V.I Vernadsky, sinh thái học ODum, lý thuyết biện chứng của K.Marx, F.Ăng-ghen, V.Lenin, lý thuyết nhân chủng học Malthus, và tư tưởng của nhiều nhà hoạt động chính trị xã hội như Napoleon, Hungmen, Friedman, và nhiều người khác.

Kho tàng tri thức nhân loại, qua các nhà khoa học vĩ đại và nhiều nhà khoa học khác, không thể kể hết trong cuốn sách này. Nhưng bài học lớn nhất tôi rút ra là: mọi sự sống của tự nhiên và xã hội loài người đều có giới hạn, và khi vượt quá giới hạn, sẽ xảy ra nhiễu loạn; con người và xã hội phải điều chỉnh để tiến lên nấc thang phát triển mới. Quy luật phát triển cũng chính là quy luật tiến hoá của nhân loại trong sinh quyển.

Những tư tưởng của các nhà chính trị - kinh tế - xã hội nêu trên như một lời kêu gọi khẩn thiết, mang tính thời sự. Những vấn đề cốt lõi trong cuốn sách được đúc kết từ suy ngẫm của tôi trong quá trình công tác và quản lý về tài nguyên và môi trường. Chúng hoàn toàn dựa trên các nguyên lý triết học xã hội, kinh tế, chính trị, sinh thái nhân văn, và cách nhìn lịch sử phát triển từ quan điểm sinh thái học và địa kinh tế - chính trị.

Đối với những vấn đề nhạy cảm và phức tạp trong cuốn sách này, tôi cảm thấy mình chỉ là một người học việc, một học trò dám to gan bình luận. Tuy vậy, tôi đã dám nói ra những suy tư, nhận thức của mình về một lĩnh vực thời sự quen thuộc nhưng còn mới mẻ về lý thuyết, về quan hệ giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội trong việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường, nhất là ở nước ta. Hy vọng rằng, cuốn sách này, gồm tri thức và thực tế mà tôi góp nhặt, sẽ là công sức trong việc tổng hợp và tham chiếu từ lý luận và thực tiễn phát triển của nhân loại.

Thời gian trôi cuốn theo dòng năng lượng vật chất - văn hoá - tâm linh - chính trị cho sự phát triển bền vững, và chúng sẽ được lượng giá để trở thành nền văn minh của nhân loại. Chính những năng lượng tư duy cùng với năng lượng tâm linh trong giấc mơ về cháu ngoại của tôi ra đời từ dòng năng lượng Phật độ đã là một trong những động lực tinh thần lớn giúp tôi hoàn thành công trình này...

Còn rất nhiều điều lý thú và ý nghĩa của cuốn sách, chúng tôi xin hẹn quý vị độc giả trong những bài viết tiếp theo. Xin thay mặt tác giả, chân thành cảm ơn quý vị!

Nguồn: https://cvdvn.net/