Buzz
Lựa chọn sử dụng tranh minh họa nhiều giúp người đọc dễ tiếp cận và ghi nhớ thông tin hơn. Đúng như tên gọi, cuốn sách đã miêu tả rất rõ ràng về miền Nam Việt Nam trong khoảng hơn một thế kỷ, từ thời triều Nguyễn khoảng từ những năm 1820 (khi vua Gia Long lên ngôi) cho đến thập niên 1930 (thời kỳ khủng hoảng lớn).
Cuốn sách bắt đầu từ thời kỳ Pháp đô hộ miền Nam Việt Nam, khi triều đình Huế phải kí kết các hiệp ước nhượng bộ đất đai cho Pháp, cho đến thời kỳ Huế bị chiếm đóng và Pháp mở rộng tham vọng của mình ra toàn bộ Đại Nam (tên gọi của Việt Nam từ thời vua Minh Mạng đến thời vua Bảo Đại).
Một số tên đường ở Sài Gòn như Charner và Bonard (hiện là Lê Lợi và Nguyễn Huệ) mà tôi đọc từ các sách về Sài Gòn cách đây một thế kỷ hiện lên sống động hơn trong cuốn sách này. Hóa ra đó là tên của những vị đô đốc, phó đô đốc, Tổng tư lệnh liên quân Pháp - Tây Ban Nha xâm lược Nam kỳ...
Nam kỳ dưới thời Pháp chuyển biến. Những công trình kiến trúc Pháp như Bệnh viện Grall (hiện là Bệnh viện Nhi Đồng 2), Cathédrale Saigon (Nhà thờ Đức Bà), Hôtel des Postes (Bưu điện trung tâm Sài Gòn), Hôtel de Ville (Dinh Xã Tây - nay là trụ sở UBND Tp.HCM), Dinh Thống đốc Nam kỳ (Nay là Bảo tàng Tp.HCM)... vẫn tồn tại đến ngày nay là minh chứng cho sự thay đổi của lịch sử, gợi lại nhiều cảm xúc cho những người đặt chân đến Nam kỳ.
Cuộc sống văn hóa chính trị sôi động đã tạo điều kiện cho sự phát triển của báo chí vào đầu thế kỷ 20. Tổ báo đầu tiên bằng tiếng Việt - Gia Định báo và sau đó là nhiều tờ báo khác như Quả Chuông Rè, Nông Cổ Mín Đàm, Đông Pháp Thời Báo, Thần Chung... gắn với các tên tuổi như Nguyễn An Ninh, Trần Huy Liệu... Báo chí trở thành lực lượng chính trị đối kháng chế độ thực dân, là nơi thảo luận công khai đặc biệt của cuộc sống văn hóa tri thức ở Sài Gòn thời kỳ đó.
Chương cuối sách mang tiêu đề rất cảm động “Khi Sài Gòn không còn là nơi đất lành chim đậu” mô tả tác động của khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933 tới cuộc sống của người dân. Mỗi dòng trong chương này khiến tôi liên tưởng đến dịch COVID-19 gần đây tại Tp.HCM: “Doanh nhân, thương nhân thua lỗ, phá sản và cuộc sống Sài Gòn gặp khó khăn. Người Tây, người Hoa quay về nước, người Việt rời Sài Gòn đến Gò Vấp, Phú Nhuận hoặc quê nhà, trí thức thất nghiệp, học sinh bỏ học, thợ thuyền đình công... Trong khủng hoảng, người Sài Gòn hy vọng chờ đợi bình thường mới, và dù khó khăn, họ vẫn giữ lửa lòng, chia sẻ trách nhiệm cộng đồng bằng nhiều hình thức từ thiện...”
Vì tập trung mô tả toàn bộ cảnh vật Nam kỳ, phần tranh của cuốn sách được chăm chút nhiều. Bản đồ, chân dung vua, quan lại Đại Nam, tướng tá Pháp cùng với hình ảnh sinh hoạt hàng ngày của dân Nam kỳ... đều thể hiện rõ trên từng trang sách. Đây là tư liệu quý giá mà tác giả đã tốn nhiều công sức sưu tầm từ nhiều nguồn khác nhau, trong đó có thư viện Quốc gia Pháp, Bảo tàng Quai Branly...
Xin gửi lời biết ơn đến những người đã đầu tư tâm huyết để tạo nên cuốn sách tuyệt vời này!
Theo HuyenTrang Pham (Bình Thư Quán)
