Đà Lạt – Thành phố riêng tư bên di sản kiến trúc trăm năm

Rời giấc mơ sau chuyến xe đêm từ Sài Gòn, Đà Lạt mở ra trước tôi trong nắng sớm vượt qua làn sương mờ, lấp lánh giữa rừng thông, trải dài trên những ngọn đồi xanh ngắt, rót xuống những thung lũng tạo nên một bức tranh tuyệt vời đến độ ngạc nhiên.

Đà Lạt khám phá trong ánh nắng sớm

Là một phần của cuộc hành trình khám phá di sản trăm năm tại Đà Lạt, chúng tôi được đón bằng những chiếc xe hơi cổ. Những chiếc xe trôi chầm chậm qua những con đường yên bình của Đà Lạt, trong không khí se lạnh dễ chịu. Tôi bắt gặp một Đà Lạt hiện đại xen kẽ với những công trình Pháp cổ kính, màu vàng đặc trưng mang đến cảm giác hồi tưởng về quá khứ. Tôi tự hỏi, Đà Lạt trông như thế nào cách đây 100 năm?

Quay về thời kỳ năm 1893, khi bác sĩ Yersin khám phá vùng Đà Lạt giữa cao nguyên Langbiang hùng vĩ. Ông đắm chìm trong tình yêu với vùng đất này, và tâm huyết của ông đã thuyết phục Quan toàn quyền Pháp Paul Doumer xây dựng khu nghỉ dưỡng cho người Pháp tại Đông Dương. Đến năm 1899, tỉnh Đồng Nai Thượng và khu nghỉ dưỡng ở Đà Lạt được thành lập theo yêu cầu của ông.

Một biệt thự cổ giữa rừng thông

Đà Lạt, với quy hoạch và thiết kế của các kiến trúc sư Pháp như Heabra, Moncet và Lagiquet, chứng kiến sự phát triển của kiến trúc Pháp từ năm 1930 đến 1945. Đến Đà Lạt làm việc và sinh sống, nhiều người Pháp đã xây dựng những biệt thự theo phong cách quê hương. Ngày nay, di sản kiến trúc Pháp tại Đà Lạt bao gồm khoảng 1,500 căn biệt thự, dinh thự và công trình hành chính với đa dạng phong cách miền bắc, miền trung và miền nam nước Pháp.

Được gọi là 'Paris thu nhỏ của Việt Nam', di sản kiến trúc Pháp ở Đà Lạt bao gồm khoảng 1,500 biệt thự, dinh thự và công trình hành chính, mang đến đa dạng phong cách kiến trúc từ miền Bắc đến miền Nam nước Pháp. Các biệt thự độc đáo với kiểu mái, ống khói và lò sưởi, phản ánh sự thanh lịch và duyên dáng của gia chủ. Nét thanh lịch này không chỉ xuất phát từ kiến trúc mà còn từ trang trí nội thất tinh tế của những tầng lớp quan chức và trung lưu thời bấy giờ.

Vẻ duyên dáng của mặt tiền một biệt thự cổ

Có những kiến trúc di sản đã được xếp hạng bởi Liên đoàn kiến trúc quốc tế trong danh sách 1.000 công trình kiến trúc độc đáo trên thế giới trong thế kỷ 20 như Trường Cao Đẳng Đà Lạt, Ga xe lửa Đà Lạt, Khách sạn Palace, cụm những biệt thự cổ trên đường Trần Hưng Đạo và đường Lê Lai.

Ga xe lửa Đà Lạt, một công trình kiến trúc lôi cuốn, được thiết kế vào năm 1932 bởi hai kiến trúc sư Pháp Moncet và chúng mìnhon. Được mở cửa vận hành vào năm 1938, nhà ga vẫn giữ nguyên kiến trúc hấp dẫn với sự kết hợp hài hòa giữa phong cách Art Deco và kiến trúc bản địa của Cao Nguyên. Ba mái nhà ga tượng trưng cho đỉnh núi Lang Biang nhưng cũng mang đậm chất kiến trúc Pháp, gợi nhớ nhà ga Trouville-Deauville ở Normandy. Du khách có thể trải nghiệm hành trình ấn tượng từ Đà Lạt đến Trại Mát bằng xe lửa hơi nước dài 7km.

Ga xe lửa Đà Lạt

Hành trình khám phá di sản kiến trúc Đà Lạt còn mang đến cho chúng tôi trải nghiệm thú vị tại những villa cổ trên đường Lê Lai (hiện là Ana Mandara Dalat Villas Resort & Spa). Nằm giữa đồi thông và vườn hoa tuyệt vời, khu biệt thự này nguyên ban là dinh của ông Jean Oneil, một tướng quân Pháp ở Đông Dương. Lịch sử của nơi này trở nên sống động qua câu chuyện của từng căn biệt thự cổ xây dựng cách đây hơn một thế kỷ.

Phòng khách với lò sưởi sử dụng củi

Sau khi về hưu vào năm 1920, ông Jean Oneil quyết định chọn khu vực Cam Ly ở phía bắc Đà Lạt để xây dựng đồn điền và một con đập để cung cấp nước. Ông mời kiến trúc sư Pháp để thiết kế khu nhà ở. Trong gần 10 năm, 15 biệt thự được xây dựng dần và hoàn thành từ 1929 đến 1938, thuộc sở hữu của gia đình, người thân và bạn bè của ông, những người Pháp sống và làm việc ở Sài Gòn và Đông Dương.

Hầu hết biệt thự được xây dựng theo kiến trúc miền đông nam nước Pháp - quê hương của ông Oneil. Thiết kế của chúng cũng trải qua những điều chỉnh để phù hợp với điều kiện địa phương và khí hậu, đồng thời mang đậm phong cách sáng tạo của chủ nhân.

Một biệt thự cổ trên đường Hùng Vương

Thăm quan nơi này, tôi như bước vào một làng quê Pháp cổ với những đồ vật sống động tái hiện một quá khứ huyền bí. Dưới bóng cây thông cổ thụ, những biệt thự giữ vẻ đẹp cổ điển với màu vàng tinh tế, bức tường rêu phong, chiếc xe cổ đậu trước cổng, khung cửa vòm quyến rũ, ống khói và mái ngói rêu thấm đẫm lịch sử. Trong phòng khách, chiếc lò sưởi cổ kính sử dụng củi vẫn tồn tại, cùng với những vật dụng cổ điển như điện thoại bàn, đồng hồ, quạt trần và máy hát đĩa.

Tôi bị ấn tượng bởi căn biệt thự số 26, nơi vẫn giữ chữ “Pax” (tiếng Latinh cho “yên bình”) trên cửa chính. Người đầu tiên sở hữu nó được cho là một nhà sản xuất phô mai, điều này được chứng minh qua dấu vết của một cửa hàng phô mai ở phía đối diện cổng vào. Qua hàng thập kỷ, nơi này giờ trở nên bí ẩn với bức tường đá xanh rêu và bụi cây leo đầy hoa.

Ảnh 7 –

Xe hơi cổ đưa đón khách

Vào buổi hoàng hôn, chúng tôi lưu thông trên những con đường dốc mòn trong rừng thông, hít thở không khí trong lành, mùi hương của hoa cỏ lan tỏa, mang đến cho tôi cảm giác bình yên. Một bữa tiệc Pháp truyền thống với đủ món ăn ngon và rượu vang thơm nồng đã làm cho bức tranh tĩnh lặng của Đà Lạt trở nên trọn vẹn trong phòng khách lớn của biệt thự trên đỉnh đồi, nơi lý tưởng để nhìn ngắm Đà Lạt lung linh khi ánh nắng chìm và đêm buông xuống.

Duyên dáng của những biệt thự cổ vẫn được giữ gìn qua thời gian

Mặc dù Đà Lạt đã trải qua nhiều biến động trong hàng trăm năm, nhưng những tuyệt tác kiến trúc vẫn tồn tại để kể lên câu chuyện độc đáo của thành phố, luôn tạo nên sức hút đặc biệt cho vùng đất này.

Bài viết: Thanh Vân
Hình ảnh: Thanh Vân + sưu tầm

Tác giả: Mỹ Tiên

Tags: Đà Lạt – Hành trình khám phá di sản kiến trúc trăm năm