Đặc biệt của phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân trong tác phẩm “Người lái đò sông Đà'

Đề bài:  Đặc sắc của phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân trong tác phẩm “Người lái đò sông Đà' 

Kết cấu

Đặc điểm của phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân trong tác phẩm 'Người lái đò sông Đà'

- Khám phá, phát hiện những điều về văn hóa, thẩm mỹ của sự vật: con Sông Đà như mái tóc mượt mà dài dài.

- Miêu tả con người với tài năng nghệ sĩ: Ông lái đò được mô tả như một chiến binh tài ba nhưng lại mang vẻ nghệ sĩ tài hoa.

- Nổi bật những đặc điểm xuất sắc của cảnh vật, con người: Con Sông Đà hung dữ, tàn bạo, ông lái đò tài ba.

- Sử dụng kiến thức từ nhiều lĩnh vực văn hóa nghệ thuật khác nhau để hình thành hình ảnh: Con Sông Đà hung dữ và những trận chiến trên sông của ông lái đò được tạo nên từ kiến thức về văn học, hội họa, điện ảnh, địa lý, lịch sử, quân sự, võ thuật.

Ngôn ngữ trong tác phẩm:

- Từ ngữ tinh tế để lại dấu ấn riêng. Sự biến đổi của ngôn từ, ngữ điệu: sóng thác vang vọng trong ký ức, nắng rực rỡ, những câu chuyện cổ tích ngàn xưa, hòa vào dòng sông... Tác giả còn sáng tạo ra những từ ngữ mới, súc tích, đầy ý nghĩa: luôn trào, luôn rỉ, bờm sóng...

- Mô tả đa dạng, đa chiều. Câu ngắn xen kẽ với câu dài: đoạn miêu tả phần cuối vượt qua lần cản thứ ba, trong khi viết câu tập trung ý (... Cửa ngoại, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền... xuyên nhanh, vừa xuyên vừa...), đã được kết thúc bằng một câu ngắn, thể hiện sự hoàn thành: Đó là hết thác.

- Đôi khi vừa thể hiện sự hung ác, vừa kích thích phần lãng mạn của đối tượng mô tả, đồng thời nhấn mạnh những chi tiết tự nhiên, không qua sàng lọc (con sông đánh đòn hiểm độc nhất với con đò) và tinh tế lựa chọn những chi tiết, hình ảnh thơ mộng, tình cảm (bên sông Đà yên bình).

Ví dụ mẫu

Ví dụ than khảo số 1

BÀI LÀM

     Nếu nhắc đến Nguyễn Tuân, chúng ta không thể không liên tưởng đến nhà văn vĩ đại của ngôn ngữ văn chương. Ông cũng nổi tiếng với triết lý “du ngoạn”. Ông thường miêu tả những gì không bao giờ yên bình: xe hơi, thuyền buồm, những con người mạo hiểm, yêu thích khám phá khắp nơi. Ông cũng thích tả những điều mãnh liệt, hung bạo: những con đèo cao, những vực sâu, biển khơi, gió mạnh, thác nước dữ dội và cả vẻ đẹp tuyệt vời, tinh tế, làm lay động tâm hồn của con người như ma thuật. Việc du nhiều, ông cũng là người gần gũi với thiên nhiên, yêu thiên nhiên sâu sắc đồng thời khám phá sự đặc biệt của núi sông, cây cỏ trên khắp đất nước. Tập bút ký Sông Đà và bài ký 'Người lái đò sông Đà' là một trong những tác phẩm tiêu biểu như vậy.

    Sông Đà vừa đẹp, vừa hung dữ. Tác giả gọi là “hung bạo và trữ tình”’: hung bạo là ở những đoạn có thác dữ, những ngọn núi cao, hay những vùng nước đáng sợ... Ở đây, sông Đà có “tính cách và bản tính của một kẻ thù của con người: hung ác, tàn nhẫn, lừa dối, độc ác... Trữ tình là ở những đoạn trôi chảy êm đềm. Dòng sông như một “thành phố mơ ước', nước sông thay màu sắc theo mùa rất đẹp, cảnh quan lãng mạn, những chiếc thuyền trôi... ở phương diện này, sông Đà trở thành một niềm nhớ và người bạn thân của con người, một “người quen” (tức người bạn cũ).

    Người lái đò sông Đà được tập trung mô tả trong cuộc chiến với dòng nước sông Đà. Một cảnh tượng đầy mãnh liệt. Đây là những hình ảnh khiến giác quan của nghệ sĩ Nguyễn Tuân bùng cháy, truyền cảm hứng, ông đã sử dụng một cách thông minh và sáng tạo các từ ngữ đa dạng và phong phú để mô tả mọi tình huống, mọi hình thái, mọi diễn biến, mọi âm thanh, tình huống phức tạp, khó khăn nhất của cuộc chiến giữa người lái đò dũng cảm và thác nước sông Đà đầy nguy hiểm, tinh vi. Chỉ cần nói về âm thanh của thác đã thấy rõ sự sáng tạo của Nguyễn Tuân: tiếng nước thác lúc như “kêu oan”, lúc như “van xin” lúc như “vũ khí dẫn dắt”, sau đó là “rống lên như tiếng hàng ngàn con trâu đang hỗn loạn giữa rừng núi... Còn hình ảnh người lái đò “cố nén cơn đau, hai chân giữ chặt cuốc lái, mặt méo xệch đi”, “đối mặt với thác”, “kẹp chặt cứng”, “đẩy nhanh”, giữ vững lái, “bơi lên chèo”, “đối mặt với thác nước”...

    Nguyễn Tuân không chỉ mô tả người lái đò trong khi vượt qua những con thác đầy nguy hiểm mà còn mô tả hình ảnh của ông sau một ngày chiến đấu với thần Sông thần Đá, để nhấn mạnh cái sự yên bình, sự thư thái tự do của một thuyền trưởng giàu kinh nghiệm, quen thuộc với sông nước. Khi dừng lại, sưởi ấm trong hang đá, nướng ống cơm lam, người lái đò chỉ thích nói về “cá anh vũ, cá dầm xanh”, những cái lồng cá đầm đềm vào mùa hè tiếng nổ rống như bom, nổ tung. Còn việc vượt thác đối với ông không gì đáng sợ, đáng nhớ.

   Một phong cách khác của Nguyễn Tuân là khả năng quan sát, khám phá sự vật ở phương diện mỹ thuật và con người ở phương diện tài năng nghệ sĩ.

   Dưới bút của Nguyễn Tuân, sông Đà trở thành một tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời của thiên nhiên “dài thẳng dài thẳng như một sợi tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc hiện rõ trong mây trời phía Tây Bắc mở rộng như bông hoa ban hoa gạo”. Màu sắc của sông Đà mùa xuân là “dòng màu xanh ngọc bích”, mùa thu thì “đỏ rực rỡ” đôi khi trở thành “màu của tháng ba trong thơ Đường “Yên hoa tam nguyệt ở Dương Châu”...

   Còn người lái đò sông Đà thì trở thành một nghệ sĩ tài ba trong nghệ thuật vượt qua những con thác, đá ngầm, đã nắm vững “bí kíp của thần sông và thần đá”, am hiểu rõ các luồng nước của các thác nên tự tin trong mọi tình huống, có thể lái con thuyền đi qua hàng trăm con đá hiểm trở, nguy hiểm... Nguyễn Tuân gọi là “tay lái đãi hoa”.

   Nguyễn Tuân còn là một tác giả rất sáng tạo, tinh tế. Khi mô tả một tượng nào đó, ông không chỉ sử dụng kiến thức về văn chương mà còn kết hợp thêm các ưu điểm của các kỹ thuật khác như: hội họa, điêu khắc, âm nhạc, sân khấu, vũ đạo, điện ảnh. Bài ký Người lái đò sông Đà là một minh chứng rõ ràng cho phong cách đó.

   Chẳng hạn ông mô tả một cảnh sắc của sông Đà như một cảnh quay phim: “Tôi sợ hãi nhưng lại nghĩ đến một người bạn đạo diễn liều lĩnh nào đó muốn truyền cảm giác mới mẻ cho khán giả, đã dũng cảm ngồi vào một chiếc thuyền tròn vạnh rồi cho cả thuyền và cả máy quay xuống đáy cái cống sông Đà. Từ dưới đáy cái cống nhìn lên vách đá dốc xuống mặt sông gợi lên một cột nước cao vút lên vài dặm. Sau đó ghi lại hình ảnh. Chiếc thuyền xoay tròn, máy quay ghi lại từng cảnh màu sắc, từng thước phim... lên một bức tượng mà thành tượng xây dựng từ nước sông màu xanh ngọc bích dày đặc, màu xanh dương như đang sắp tan ra... vào cả máy quay và cả người quay phim.”

   Trong bài ký sông Đà này, Nguyễn Tuân còn sử dụng cả những kỹ thuật, kiến thức ít khi được sử dụng trong văn chương: nghệ thuật quân sự và võ thuật. Từ việc đánh khuỷu hổ vu hồi, chiến đấu du kích, phục kích, đánh giặc trong rừng núi, đến những chiêu thức võ thuật như đòn chém, đòn quyết, đá trái, đấm gối, túm lưng...

   Ngoài ra ông còn sử dụng những kiến thức từ nhiều lĩnh vực khoa học trong tác phẩm của mình - một kho tàng văn hóa phong phú, lịch lãm - khiến cho những bài ký của ông trở nên vô cùng giá trị về mặt văn hóa. Bài ký Người lái đò sông Đà nhờ vậy đã giúp người đọc hiểu rõ hơn về lịch sử, địa lý của sông Đà, về lịch sử cách mạng quanh sông này, về địa hình của nó, về tài nguyên của vùng sông Đà, về những bài thơ của Nguyễn Quang Bích, của Tản Đà..., về con sông ở miền Tây của quê hương này.

   Chúng ta đều biết rằng Nguyễn Tuân là một nhà văn có phong cách riêng biệt, tài năng trong việc sử dụng ngôn từ đến mức hoàn hảo. Đọc 'Người lái đò sông Đà', chúng ta cảm nhận được sự tài năng sắc sảo của nghệ sĩ và người viết văn tài hoa này. Bởi vì bài ký không chỉ mang lại giá trị văn học mà còn mang đến cho độc giả những thông tin thú vị về sông Đà, con sông quen thuộc ở vùng Tây Bắc quê hương.

Xem thêm các ví dụ khác tại đây: