Buzz
1. Tổng quan về bệnh sán lá gan
1.1. Bệnh sán lá gan là gì?
Sán lá gan là một loại ký sinh trùng mạn tính phát triển khi vật chủ chính tiêu thụ thực phẩm chứa sán lá và sau đó bị nhiễm bệnh. Loài sán này có hình dạng giống chiếc lá, thân phẳng, sống kí sinh trong ống mật và lá gan của vật chủ bị nhiễm bệnh.
Hình dáng của sán lá gan
1.2. Nguyên nhân và quá trình phát triển của bệnh sán lá gan
Nguyên nhân phổ biến nhất khiến người mắc bệnh sán lá gan là do thói quen ăn uống. Khi con người tiêu thụ nước và ăn các loại rau mọc dưới nước, nếu rau chưa được nấu chín, sẽ dễ bị nhiễm sán và mắc bệnh. Môi trường nước là nơi lý tưởng cho trứng sán phát triển thành ấu trùng, sau đó trở thành sán trưởng thành và gây bệnh.
1.3. Dấu hiệu thường thấy của bệnh sán lá gan
Trước khi tìm hiểu về
- Sốt: Do sán gây tắc nghẽn và nhiễm trùng trong ống mật. Biểu hiện: sốt cao kèm theo cảm giác rét run hoặc đôi khi sốt chỉ thoáng qua rồi tự tan.
- Buồn nôn hoặc nôn hoặc đau quặn bụng: Do tắc ống dẫn mật.
- Tiêu chảy: Do tắc ống dẫn mật.
- Nổi mề đay, ngứa: Do phản ứng dị ứng với sự có mặt của sán trong cơ thể. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể gặp phải:
+ Đau bụng khu vực gan.
+ Da màu xanh tái hoặc vàng da do sán lá gan ký sinh trong gan, mật, gây tắc nghẽn và nhiễm trùng gan, ống dẫn mật.
+ Mệt mỏi, không ngon miệng, giảm cân.
2. Vòng đời của sán lá gan là gì?
2.1. Đặc điểm về vòng đời của sán lá gan ra sao?
Tính chất của vòng đời của sán lá gan khá là phức tạp. Khi sán lá gan trưởng thành đẻ trứng thì trứng sẽ đi theo đường mật xuống tới ruột rồi theo phân ra khỏi cơ thể. Trứng gặp nước trong khoảng 9 - 21 ngày sẽ nở ra ấu trùng lông.
Mô tả về vòng đời của sán lá gan
Những ấu trùng này chọn ốc thuộc họ Lymnaea làm vật chủ trung gian rồi phát triển thành ấu trùng đuôi trong khoảng 6 - 7 tuần. Sau khi rời khỏi vỏ ốc, ấu trùng đuôi bám vào thực vật thủy sinh hoặc bơi tự do trong nước để tạo nang ấu trùng.
Khi động vật hoặc con người ăn/uống phải nang ấu trùng sẽ nhiễm sán lá gan.
Qua đường miệng, trong khoảng 1 giờ, nang ấu trùng sẽ thoát ra khỏi kén và xâm nhập vào ruột. Sau 2 giờ, nó sẽ di chuyển đến ổ bụng và tiếp tục xâm nhập vào gan qua màng Glisson. Tính từ khi thoát khỏi kén, mất khoảng 6 ngày để nang ấu trùng đến gan và bắt đầu ký sinh trong đường mật.
Khoảng thời gian từ khi nhiễm sán đến khi trứng sán được đẩy ra khỏi cơ thể con người và động vật không giống nhau: 3 - 4 tháng (đối với con người) và 6 - 13 tuần (đối với động vật). Thời gian này còn phụ thuộc vào số lượng và thời gian mà sán trưởng thành ký sinh, có thể lên đến 13.5 năm (đối với con người).
2.2. Sán lá gan cần ký sinh ở đâu để phát triển?
Toàn bộ vòng đời của sán lá gan đều ký sinh trong cơ thể vật chủ để hoàn tất chu kỳ phát triển. Vậy, nơi mà sán lá gan ký sinh và cách thức xâm nhập vào cơ thể con người sẽ khác nhau tùy theo loài sán:
- Sán lá gan nhỏ: chủ yếu ký sinh trên con người và một số loài động vật. Trứng sán được đẩy ra ngoài qua phân, sau đó khi tiếp xúc với môi trường nước ngọt, chúng sẽ phát triển thành ấu trùng lông tơ và tiếp tục chu kỳ phát triển.
Xét nghiệm miễn dịch là một phương pháp hữu ích để xác định bệnh sán lá gan ở con người
Khi đã trở thành ấu trùng đuôi, sán sẽ rời khỏi ốc và xâm nhập vào cơ thể cá nước ngọt trong họ Cyprinidae. Sau khi xâm nhập, chúng sẽ rụng đuôi và phát triển thành hậu ấu trùng trong thịt hoặc da cá.
Nếu con người tiếp xúc với nước, cá chưa chín, gan động vật chưa chín, hoặc rau dưới nước chưa chín, sán sẽ đi vào dạ dày, sau đó đến tá tràng và di chuyển ngược lên gan qua đường mật. Tại gan, chúng sẽ trưởng thành và đẻ trứng trong ống dẫn mật.
- Sán lá gan lớn: phát triển trong ống mật của động vật ăn cỏ và sau đó đẻ trứng. Trứng sán sau đó được đẩy ra ngoài qua phân, và sau 9 - 15 ngày phôi bào sẽ phát triển thành ấu trùng lông. Khi tiếp xúc với nước, chúng sẽ rời khỏi trứng và phát triển thành bào tử nang và ấu trùng đuôi trong ốc Lymnaea.
Khi đã trở thành ấu trùng đuôi, sán sẽ rời khỏi ốc và gắn vào cây thủy sinh để phát triển thành hậu ấu trùng. Nếu con người hoặc động vật ăn cỏ tiếp xúc với cây thủy sinh chứa hậu ấu trùng, chúng sẽ đi vào ruột non và trở thành sán non. Sau đó, chúng sẽ chui qua vách ruột và vào gan, nơi chúng sẽ sống trong khoảng 1 năm. Đôi khi chúng cũng có thể di chuyển tới phổi, mô dưới da và mắt qua mạch máu.
Bệnh sán lá gan là một nguy cơ nghiêm trọng cho sức khỏe, có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như áp xe gan, tắc ống dẫn mật, xơ gan, xơ cứng ống dẫn mật,... Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như xơ gan cổ trướng, ung thư đường mật áp xe gan thoái hóa gây tử vong.
Hiện nay, vẫn chưa có vắc xin phòng tránh bệnh sán lá gan. Do đó, sau khi hiểu được vòng đời của sán lá gan, mọi người cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa như ăn thức ăn chín, uống nước sôi, sử dụng nguồn nước sạch và thực phẩm sạch. Trong trường hợp có nghi ngờ về triệu chứng của bệnh sán lá gan, cần đến cơ sở y tế để được xét nghiệm chẩn đoán và điều trị kịp thời.
