Buzz
Trong nghệ thuật giao tiếp, có nhiều sách dạy cách làm người khác ấm lòng. Đắc nhân tâm (Dale Carnegie) và Cách xử thế của người nay (KC Ingram) dịch bởi Nguyễn Hiến Lê; hoặc các tác phẩm nêu gương của học giả Thu Giang Nguyễn Duy Cần như Cái dũng của thánh nhân, Thuật xử thế của người xưa...
Tuy nhiên, chỉ biết cách làm người khác hài lòng không đủ, ta còn cần hiểu về những điều dễ làm mất lòng người khác. Từ góc độ đó, học giả Hoàng Xuân Việt đã sáng tác cuốn Thất nhân tâm, chỉ ra những hành động dễ làm mất lòng người khác mà ta nên tránh.
Tại sao phải nắm bắt về “thất nhân tâm”?
Theo học giả Hoàng Xuân Việt, trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta dễ hành xử không đúng mực hơn là đúng mực, dễ gây chướng tai gai mắt hơn là tạo sự quý mến.
Kẻ khác ghét ta vì chúng ta thường trở nên xa lạ và dè dặt, khiến họ cảm thấy dễ bị đặt vào tình huống đầy nghi ngờ. Điều này không chỉ xảy ra khi chúng ta đối diện với người khác, mà còn tồn tại trong suy nghĩ và hành động của chính ta. Khi ta dè dặt, và người ta có những khuyết điểm nào đó, thì ta khó lòng thiện cảm với họ.
Một trong những nguyên nhân khiến chúng ta dễ hành xử không đúng mực là vì cái tôi lớn của mỗi người. Chúng ta thường thể hiện bản thân một cách chủ quan, suy nghĩ, phán đoán theo quan điểm của chúng ta. Những sở thích cá nhân của chúng ta đôi khi khiến người khác không hài lòng, điều đó cũng gây khó chịu cho họ.
Một lý do lớn khiến chúng ta dễ mất lòng người khác là do tự ái. Tác giả viết: “Ai trong chúng ta cũng có xu hướng mang trong mình một 'ông thần' chuyên môn chọc tức cho người khác ghét bỏ mình. 'Ông thần' đó chính là tự ái”.
Càng ít kiềm chế, ít rèn luyện bản thân, thì càng có nguy cơ trở thành nô lệ của sự tự ái. Vì đã trở thành nô lệ, nên khi ai đó lỡ nói lời làm ta không vui, xúc phạm, thì ta dễ tức giận, đỏ mặt, nổi nóng… Bất kỳ ai khi tự ái cũng dễ làm mất lòng người khác.
Những điều dễ làm mất lòng cần tránh
Người ta cho rằng chúng ta thường dễ gây thất vọng hơn làm hài lòng người khác, nhà nghiên cứu Hoàng Xuân Việt đã chỉ ra những hành vi không hay trong cách ứng xử.
Trong quyển sách của mình, tác giả Hoàng Xuân Việt dành một phần quan trọng để phân tích những 'mô hình thất bại về tâm lý con người'. Ông cho rằng một số hành vi thất bại về tâm lý là do thiếu kiến thức và giáo dục từ khi còn nhỏ, sống trong môi trường không lành mạnh.
Vì thiếu kiến thức về cách cư xử tối thiểu, nhiều người có thói quen lỗ mãng, làm tổn thương người khác mà không hay biết. '...khi trò chuyện, họ hay nói những lời mỉa mai, lời lẽ phỉ báng, lời đánh giá tiêu cực. Có người quen nói tục một cách tự nhiên. Có người khác thì thích dùng ngôn từ thô bạo, phong cách diễn đạt khiến người nghe cảm thấy họ cao quý, tinh thần thô lỗ', tác giả viết.
Một số người khác, dù là tầng lớp trí thức hay dân dã, thường tỏ ra vui mừng khi nói điều gì đó mà khiến người khác buồn phiền, tức giận.
Trái lại, một số người được giáo dục lịch sự, biết phép, nhưng lại có những thói quen không hay. Tác giả ví dụ: “Một quý ông với tư cách quan trọng trong xã hội. Dường như họ không biết phép xã giao, nhưng khi ngồi, họ thích rung đùi. Họ liên tục nhai kẹo cao su”.
Thứ thất nhân tâm đáng sợ nhất là lòng tham của những người có học vấn. Đó là những người gian lận trong học thuật, chiếm đoạt ý kiến, công sức của người khác. Tác giả gọi đó là “thất nhân tâm kiểu ghê tởm”.
Một loại thất nhân tâm khác là cách mà những người có quyền lực đối xử với cấp dưới. Họ tự cho mình quyền lực, sau đó độc đoán, khinh miệt khi giao tiếp với cấp dưới. Họ chiếm đoạt lời nói, bất công, chỉ trích, nói xấu cấp dưới một cách trắng trợn. Hoàng Xuân Việt cho rằng đó là thứ “thất nhân tâm gây ra hậu quả phản trắc”.
Sau khi chỉ ra các trường hợp thiếu lịch sự, gây tổn thương, tác giả đề xuất các biện pháp xử lý thất nhân tâm. Phương pháp của ông là hướng dẫn áp dụng nhân tâm thông qua lập luận. Ông nhấn mạnh về tính cách, lời nói, hành động gây hậu quả trong giao tiếp, giúp người đọc nhận ra và tránh. Ông minh họa các ví dụ cụ thể, tình huống phổ biến trong đời sống xã hội Việt Nam, mô tả những hành động thô lỗ, thiếu kiểm soát và cảnh báo: “nếu làm như thế, sẽ nhận được kết quả tương ứng”.
Tác giả Thất nhân tâm là một nhà nghiên cứu, một người đam mê với vấn đề ứng xử trong xã hội. Tên thật của ông là Nguyễn Tùng Nhân (1930 - 2014), quê ở Bến Tre, ông hoạt động trong nhiều lĩnh vực: văn học, dịch thuật, ngôn ngữ học, nghiên cứu về hùng biện. Ông thành thạo trong nhiều ngôn ngữ như tiếng Anh, Pháp, Hán - Nôm, Hy Lạp, Latinh, Bồ Đào Nha.
