Đam mê lịch sử: Cái chết Đen và cách nó ảnh hưởng đến thời kỳ u ám của Châu Âu ra sao?

Cái chết Đen được gọi là một đại dịch diễn ra ở Châu Âu vào thế kỷ 14, khiến thời kỳ này còn được biết đến với cái tên Thời kỳ Đen Tối Trung Cổ!

Vào đầu thế kỷ 14, Châu Âu phải đối mặt với đại dịch khủng khiếp nhất từ trước đến nay, bệnh dịch hạch (còn được gọi là Cái chết Đen), làm giảm tỷ lệ sống còn xuống còn 20 tuổi, gây ra sự hủy hoại tàn bạo tới 60% dân số châu Âu vào thời điểm đó (1348 ~ 1390).

Tác động của Cái chết Đen đối với nền kinh tế Châu Âu

Bệnh dịch hạch bùng phát ở Châu Âu từ năm 1347-1351, Cái chết Đen, là một căn bệnh truyền nhiễm lây lan nhanh chóng và có sức tàn phá khủng khiếp. Người ta nói rằng nó được du nhập từ Trung Đông với các tàu buôn của người Genova vào năm 1347. Đầu tiên nó tấn công miền nam nước Ý, sau đó nhanh chóng lan sang Tây Ban Nha và Pháp. Năm 1348, nó được du nhập vào Vương quốc Anh từ Normandy, Pháp, qua eo biển; vào năm 1350, nó lan sang Nga. Kể từ đó, đã có nhiều lần lặp lại vào các năm 1361-1363, 1369-1371, 1374-1375 và 1380-1390.

Cái chết Đen đã mang lại những tổn thất to lớn cho người dân châu Âu. Ở nhiều thành phố đông dân cư, tỷ lệ tử vong vượt quá 50%. Ở nhiều nơi, 'xác chết chủ yếu bị vứt trên xe như rác'. Theo ghi chép lịch sử, Florence có 40.000 người thiệt mạng trong thảm họa năm 1348, còn Venice và London, mỗi nơi có 100.000 người. Theo ước tính, Cái chết đen đã cướp đi sinh mạng của hơn 24 triệu người Châu Âu. Tuổi thọ trung bình ở Châu Âu cũng bị rút ngắn từ 40 xuống còn 20 năm.

Tác động đầu tiên của đại dịch Cái chết Đen đối với nền kinh tế Châu Âu là tình trạng thiếu lao động trầm trọng. Các học giả phương Tây ước tính lực lượng lao động giảm 25% vào thời điểm đó. 'Vì thiếu lao động, gia súc bị bỏ mặc ngoài đồng, mùa gặt không có ai thu hoạch'.

Tác động kinh tế thứ hai là sự thay đổi cơ cấu nông nghiệp. Thiếu lao động trầm trọng dẫn đến giá cả tăng, khiến một số lượng lớn nông dân bỏ canh tác và chuyển sang chăn nuôi cừu thay vì trồng ngũ cốc.

Khu vực chăn nuôi cừu phát triển từ chăn nuôi trên núi sang chăn nuôi tại đồng cỏ cố định. Ngành chăn nuôi cừu và ngành dệt len bổ sung cho nhau và phát triển cùng nhau, từ thời Trung cổ đến xã hội hiện đại, trở thành ngành tiên phong ở Châu Âu.

Ảnh hưởng thứ ba của Cái chết Đen đối với nền kinh tế Châu Âu là sự biến đổi của nền kinh tế đô thị, trải qua quá trình từ thịnh vượng đến suy tàn, sau đó lại từ suy tàn đến thịnh vượng. Thành phố Florence là một ví dụ điển hình.

Trước khi đại dịch bùng phát, thành phố Florence rực rỡ và sôi động. Tác phẩm của nhà thơ Antoni Pucci ở thế kỷ XIV mô tả một cách sống động: 'Tất cả thực phẩm từ vùng quê Tuscany đều có thể tìm thấy ở chợ: nhiều loại rau theo mùa, trái cây, thịt, cá, trò chơi và đặc sản khác'.

Sau khi đại dịch xảy ra, thành phố Florence hoang tàn. Cửa hàng và công xưởng đều phải đóng cửa, chỉ còn lại một số phòng khám và nhà thuốc. 'Toàn thành phố giống như một bệnh viện và nhà tang lễ khổng lồ'.

Sau đại dịch, một số người sống sót nhận ra giá trị cuộc sống và bắt đầu theo đuổi cuộc sống xa hoa, khiến hàng thủ công và hàng xa xỉ trở nên khan hiếm và đắt đỏ. 'Dù Cái chết Đen đã gây thiệt hại nặng nề cho dân số thành thị, nhưng nó cũng đã đem lại sự trẻ hóa cho thành phố'.

Ảnh hưởng chính trị của Cái chết Đen đối với Châu Âu

Khủng hoảng kinh tế do Cái chết Đen gây ra đã góp phần tạo ra một loạt các cuộc bạo động ở cả thành thị và nông thôn từ năm 1350-1450.

Số lượng cuộc bạo động trong giai đoạn này tăng cao chưa từng thấy. Một hậu quả gián tiếp và sâu rộng của Cái chết Đen là Cuộc nổi dậy lớn của nông dân Anh vào năm 1381.

Với việc thiếu lao động nghiêm trọng do dịch bệnh lan rộng, nông dân có thể đòi hỏi điều kiện làm việc tốt hơn và quyền lợi lớn hơn, như tăng lương và giảm thuê đất. Điều này khiến cho quý tộc phải đối mặt với áp lực từ dân chúng, họ đã cố gắng giữ vững quyền lợi của mình.

Nghị định hoàng gia ngày 18 tháng 6 năm 1349 bắt buộc các cá nhân có khả năng phải làm việc và duy trì mức lương từ năm 1346. Nghị định 1351 cũng bổ sung và nhấn mạnh điều này.

Năm 1381, quý tộc Anh áp đặt thuế theo đầu người thay vì theo tài sản. Điều này làm leo thang căng thẳng giai cấp, dẫn đến cuộc khởi nghĩa nông dân nổi tiếng trong lịch sử.

Mặc dù cuộc nổi dậy cuối cùng không thành công, quý tộc đã phải nhượng bộ, với tăng lương và giảm thuê đất cho nông dân. Sự hủy hoại của hệ thống nông nô đen tối trong thời Trung cổ đã chơi một vai trò quan trọng trong việc đẩy Châu Âu vào thời kỳ hiện đại.

Các cuộc nổi dậy của nông dân trong lịch sử thường là biểu hiện bên ngoài của sự thay đổi xã hội và là động lực trực tiếp của tiến bộ xã hội. Điều này đặc biệt đúng ở Châu Âu sau Cái chết Đen.

Thực tế, những biến động xã hội và chính trị do Cái chết Đen gây ra đã dẫn đến sự giảm sút vị thế của các quý tộc và tăng cường địa vị của giai cấp tư sản. Mặc dù quý tộc đã chống lại cuộc nổi dậy của dân chúng, nhưng họ không thể tránh khỏi sự suy giảm.

Thu nhập chính của quý tộc từ ruộng đất bị ảnh hưởng nặng nề bởi thiếu lao động và tăng giá lao động. Sự biến động của tiền lương chủ yếu do thị trường làm mất kiểm soát. Điều này khiến cho quý tộc phải dùng tiền lương cao để thu hút lao động, đồng thời giảm bớt địa tô.

Trong khi đó, doanh nhân và nhà tài chính có thể phục hồi nhanh chóng sau thảm họa, nắm bắt cơ hội phát triển đô thị và chiếm đoạt tài sản. Sự suy thoái kinh tế làm suy yếu quý tộc và làm giảm tiếng nói chính trị của họ.

Ngược lại, nhiều doanh nhân và nhà tài chính bắt đầu tham gia vào các cơ quan chính phủ và nắm giữ các vị trí quan trọng, trở thành người ra quyết định chính trong chính phủ.

Cái chết Đen, mặc dù là thảm họa, đã giúp tư sản gia tăng về mặt kinh tế, quản trị và xã hội, tạo cơ hội và chuẩn bị cho cuộc cách mạng tư sản.

Ảnh hưởng của Cái chết Đen đối với văn hóa Châu Âu

Cái chết Đen đã làm suy yếu sự ổn định của văn hóa Châu Âu. Tỷ lệ tử vong tiếp tục cao đã làm giảm số lượng học giả và trí thức, đồng thời làm giảm tính biểu đạt của nền văn hóa gốc. Sau Cái chết Đen, Châu Âu phải đối mặt với vấn đề làm thế nào để duy trì và khôi phục di sản văn hóa của xã hội.

Cuộc khủng hoảng này đã ảnh hưởng không nhỏ đến các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường đại học. Cái chết đen đã gây ra tình trạng số học sinh đến trường sụt giảm nghiêm trọng. Số lượng đăng ký tại Đại học Oxford giảm từ 30.000 trước khi xảy ra dịch bệnh xuống còn 6.000 vào cuối thế kỷ 14. Có khoảng 30 trường đại học ở Châu Âu trước năm 1348, và 5 trường phải đóng của hoàn toàn sau Cái chết Đen.

Mặt khác, Cái chết Đen đã làm giảm số lượng linh mục, mặt khác, một số lượng lớn các nghi lễ tôn giáo đã tạo ra nhiều nhu cầu về linh mục, và các trường đại học là nơi chính để đào tạo các linh mục. Nhu cầu này hầu như đã thúc đẩy các trường đại học phát triển. Ngoài ra, vì việc đi lại được coi là nguy hiểm, các trường đại học địa phương có thể giúp sinh viên không phải di chuyển xa đến các trường xa, do đó giảm nguy cơ lây nhiễm.

Sự gia tăng của các tổ chức đại học đã làm suy yếu sự thống trị của trung tâm văn hóa cũ về mặt văn hóa, dẫn đến sự xuất hiện và phát triển của các ý tưởng học thuật mới. Điều này làm suy yếu sự gắn kết quốc tế của văn hóa Châu Âu thời Trung cổ và chuẩn bị cho sự chia rẽ của hệ thống thần học.

Phong trào cải cách đã được đặt ra trong các trường đại học, được thể hiện qua sự hồi sinh của việc nghiên cứu các tác phẩm kinh điển. Sự xuất hiện của Cái chết Đen ở Châu Âu đã mang lại cơ hội cho sự thịnh vượng của phong trào Phục hưng Châu Âu và tạo cơ hội cho con người giải phóng tâm trí.

Mặt khác, trong khi Cái chết Đen mang lại đau thương lớn cho người dân Anh, nó cũng khiến họ nhận thức sâu sắc về tính sát thương lớn của bệnh dịch và tầm quan trọng của việc nghiên cứu về bệnh dịch hạch cũng như các căn bệnh khác. Do đó, họ bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến sự phát triển của giáo dục đại học và sự phát triển của các chủ trương công nghệ và y tế.

Ví dụ, trong năm năm sau năm 1348, Đại học Cambridge đã thành lập ba trường cao đẳng mới, đó là Cao đẳng Trinity, Cao đẳng Thánh Thể và Cao đẳng Clare. Sự gia tăng các tổ chức đại học mới đã làm suy yếu sự thống trị của giáo dục thần học trong các trường đại học kể từ thời Trung cổ ở Anh.

Từ một khía cạnh nào đó, sự hoài nghi về Kitô giáo đã thúc đẩy sự phát sinh của Thanh giáo Anh, mở ra cánh cửa cho sự tự do tinh thần, giải thoát con người khỏi sự ràng buộc của tôn giáo, đặt nền móng cho sự tiến bộ của Cách mạng tư sản ở Anh.

Tác động của Đại dịch Đen đối với văn hóa Châu Âu

Đại dịch Đen đã làm tăng sự chia rẽ giữa tầng lớp giàu và tầng lớp nghèo trong xã hội Châu Âu thời trung cổ. Cuộc sống của người nghèo trở nên khó khăn hơn, tầng lớp thượng luồng gia tăng sự kiểm soát đối với tầng lớp dưới để bảo vệ địa vị chính trị và kinh tế của họ, làm gia tăng mâu thuẫn xã hội và nổi lên.

Những người nghèo tuyệt vọng rời bỏ nhà cửa để tìm kiếm một cuộc sống mới hoặc ít nhất là sự giúp đỡ vật chất. Ngày càng có nhiều thành phố và thị trấn trở thành nơi dừng chân tạm thời cho những người di cư nghèo - họ đang tìm kiếm cái gì đó để duy trì cuộc sống tối thiểu.

Sự gia tăng của tầng lớp người nghèo đã trở thành một yếu tố xã hội rất không ổn định, đe dọa lớn đến hệ thống xã hội và trật tự xã hội của thời kỳ đó, khiến xã hội rơi vào khủng hoảng, có thể xảy ra phản kháng bạo lực bất cứ lúc nào. Người nghèo ngày càng nhận thức rõ hơn rằng lợi ích của họ không phản ánh đúng tư tưởng của người giàu, ý niệm về bình đẳng xã hội và tự do cá nhân bắt đầu lan rộng trong các tầng lớp dưới.

Đại dịch Đen cũng làm tăng sự chia rẽ giữa các tầng lớp khác nhau trong xã hội Châu Âu thời Trung cổ: giữa người khỏe mạnh và người yếu đuối; giữa dòng chảy văn hóa và những người ngoài lề văn hóa - người nước ngoài, người ăn xin và người Do Thái; giữa công chúng và những nhà lãnh đạo văn hóa - quan chức chính phủ, mục sư và bác sĩ. Những phân chia này có tác động phức tạp và có hại đến xã hội, ảnh hưởng đến trật tự xã hội cơ bản và làm suy yếu khả năng điều phối của xã hội.