Buzz
Đọc bài Đăm Săn đi săn Nữ Thần Mặt Trời trang 105, 106, 107, 108, 109, 110, 111 trong sách Ngữ văn lớp 10 Kết nối tri thức sẽ giúp học sinh giải quyết các câu hỏi và dễ dàng soạn văn 10.
Soạn bài Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời - Kết nối kiến thức
* Trước khi đọc
Câu 1 (trang 105 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Nhà ở: ngôi nhà dài có hình dáng giống như con thuyền, phần trên rộng và phần dưới hẹp, gợi nhớ về lịch sử của người Êđê từ xa xưa khi họ đi trên những chiếc thuyền để tìm nơi sinh sống, có một bậc cầu thang bằng gỗ quý, ở phía đầu của bậc cầu thang gần hiên nhà có hình mặt trăng lưỡi liềm, phía dưới có hai bầu vú tròn trịa, biểu tượng cho quyền lực của phụ nữ trong gia đình theo truyền thống mẫu hệ.
- Văn hóa truyền thống của người Êđê thể hiện tính mẫu hệ mạnh mẽ: trong việc chọn lựa bạn đời, các cô gái Êđê tự quyết định.
- Di sản văn hóa: như cồng chiêng, ghế Kpan, …
- Trang phục:
+ Dành cho nam: quấn khăn đen đa vòng trên đầu, kèm theo hoa tai và dây chuyền. Mặc áo dài che mông, áo dài qua gối và quần
+ Dành cho nữ: tóc dài buông phía sau cổ, đeo trang sức bằng bạc hoặc đồng. Vòng tay thường được đeo theo cặp, phát ra âm thanh khi va chạm. Mặc áo và váy mở (mảnh vải rộng) quấn quanh cơ thể.
- Ăn cơm trắng là chính. Muối ớt là món không thể thiếu. Đồng bào ưa thích rượu cần, thuốc lá cuộn và cây trầu.
- Các nghi lễ: như lễ tang, lễ đặt tờ, lễ cúng thuyền, …
Câu 2 (trang 105 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Văn hóa cổ Ai Cập: Mặt trời được coi là nguồn gốc của sự sống và sức mạnh, là nguồn cung cấp ánh sáng và kiến thức cho con người, biểu tượng cho sự ấm áp, ánh sáng và sự phát triển
- Đạo Ki-tô: biểu tượng của sự sống, năng lượng và sức mạnh tái sinh
- Ở phương Đông: thường thần thánh mặt trời là nữ - còn ở phương Tây thì là nam
…
* Đọc văn bản
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:
1. Tập trung vào các chi tiết mô tả Đăm Săn khi ghé thăm nhà của Đăm Par Kvây.
- Miêu tả chi tiết về Đăm Săn:
+ Leo lên cầu thang hai bậc liên tục
+ Đặt chân xuống sàn sân, sàn sân rung lên như đang vỗ cánh, ….
+ Tạo dáng như con rắn trong bụi cây, mạnh mẽ như con hổ giữa đại ngàn, hoành tráng như con tê giác trong rừng sâu, ….
+ ……
2. Mô tả cảnh tiếp đón Đăm Săn tại nhà Đăm Par Kvây. Chú ý đến các chi tiết về văn hóa và phong tục của người Ê-đê.
- Cảnh chào đón Đăm Săn:
+ Người hầu sắp đặt một chiếu trắng dưới đất và một chiếu đỏ làm chỗ ngồi
+ Đồ uống đầy hòm đồng, thuốc lá đầy sọt to, lá trầu đựng trong gùi lớn
+ Thắp lửa nướng gà mái, giết gà mái đẻ, giã gạo trắng như hoa ê pang, sáng như ánh mặt trời, nấu cơm để mời khách
+ Pha chế đồ uống từ da lươn, và rượu êbah M’nông
+ Ai có việc lấy nước thì lấy, ai phụ trách đánh chiêng thì đánh, ai được giao cắm cần thì cắm
→ Khung cảnh tiếp đón trang trọng, lộng lẫy, với đầy đủ đồ dùng và thức ăn.
3. Dự đoán về hành trình tới thăm nhà Nữ Thần Mặt Trời
- Rừng có nhiều cọp và rắn
- Đường đi qua làm nơi hái cà, hái ớt với những vườn trồng chông lớn và nhỏ
-> Con đường đi đầy nguy hiểm và chướng ngại.
4. Lời khuyên của Đăm Par Kvây cho Đăm Săn
- Nước có nhiều đỉa, rừng thì rậm rạp, chưa ai dám mạo hiểm vào đó bao giờ. Ven rừng đầy xác người. Trong rừng tràn ngập xương bò và trâu. Rừng Đen đất lầy là nơi đã mai táng không ít tù trưởng giàu có. Tôi ràng diêng bằng thừng, tôi buộc diêng bằng dây, tôi không để diêng bước vào nơi này đâu. Tôi cầu phúc cho diêng một con lợn, tôi tiễn chân diêng một con trâu, tôi không để diêng bước vào rừng thiêng của Thiên Chúa đâu. Ở đó, chông lớn giống như lông nhím, chông nhỏ giống như lông chó, thậm chí cả con sóc nhảy vào cũng khó mà sống sót!
5. Đăm Săn thể hiện thái độ kiên định, quyết tâm và không sợ hãi trước mọi nguy hiểm.
- Đăm Săn tỏ ra mạnh mẽ, quyết đoán và không sợ hãi bất kỳ nguy hiểm nào.
6. So sánh từ ngữ mô tả nhà của Nữ Thần Mặt Trời với phần chú thích trong văn bản.
7. Hình ảnh về ngôi nhà của Nữ Thần Mặt Trời
- Có bãi để thả trâu, thả bò.
- Có sương mù phủ kín
- Bên cạnh làng Dưới có hàng rào làm bằng dây đồng, trên cùng là dây sắt
- Cái cầu thang trông giống như cầu vồng
- Cối giã gạo làm bằng vàng, chày cũng làm bằng vàng
- Công trình dài thẳng và mạnh mẽ, sàn sân được trải với đám voi, chiêng treo đầy ở ngoài nhà, cồng trang trí đầy bên trong nhà
- Người tớ nam nữ hành động như ong đi lấy nước, như vò vẽ di chuyển hoa, các xà ngang và xà dọc đều được trang trí bằng vàng
=> Lấp lánh, đẹp lộng lẫy, rực rỡ.
8. Trí tưởng tượng về hình ảnh của Nữ Thần Mặt Trời
- Mặc váy lấp lánh như sét, tỏa sáng như chớp
- Mái tóc được buông bên tai
- Khi Nữ Thần Mặt Trời bước ra từ buồng, cửa buồng tự bật sáng
- Bước đi của nàng trông như diều bay thoáng, như dòng nước lững lờ trôi mà không chút cản trở
- Thân hình giống như cái tai, cổ như cổ phượng
=> Phản ánh vẻ đẹp duy nhất và quyền uy của nữ thần.
9. Tại sao Nữ Thần Mặt Trời từ chối Đăm Săn?
- Bởi nếu nàng ra đi thì:
+ Tất cả loài lợn, gà, cọp, tê giác, ngựa và trâu sẽ chết hết.
+ Cả người Kur và người Lào cũng sẽ chết vì không có đất để cày cấy.
+ Hết người Ê-đê Ê-ga vì thiếu nước uống.
+ Gâm ghì cu xanh cũng chết vì không có trái để ăn.
+ Cây trong rừng sẽ bị tiêu diệt, cây trên núi sẽ héo úa, lau lách sẽ ngừng phát triển, cỏ cây sẽ héo tàn, đất đai sẽ nứt nẻ, sông suối sẽ cạn kiệt.
→ Nếu Nữ thần Mặt Trời rời đi, mặt đất sẽ trở nên hoang vắng, cây cỏ, động vật và con người sẽ bị diệt vong.
10. Chú ý phản ứng của Đăm Săn khi bị nữ thần từ chối
- Ban đầu, Đăm Săn rất quả quyết, khẳng định mong muốn có được Nữ Thần. Tuy nhiên, sau đó, hắn cảm thấy nuối tiếc và buồn bã khi không thể đưa Nữ Thần theo.
11. Trí tưởng tượng về cảnh Đăm Săn trong Rừng Đen.
- Khi mặt trời cao lên, ngựa bắt đầu bị kẹt ở chân
- Ngựa tiếp tục chạy cho đến khi bị kẹt ở đầu gối, phải đi từng bước một, không thể tiến xa hơn
- Khi mặt trời lên quá cây xà dọc, ngựa đã chìm đến gần bẹn, nhưng vẫn cố gắng tiến tới
- Mặt trời lúc này đã không còn chiếu sáng, ngựa không thể tiếp tục di chuyển
- Ngựa và cả Đăm Săn đều bị ngập đến mức cả hai chìm dưới nước.
* Sau khi đọc
Nội dung chính:
Câu chuyện kể về cuộc hành trình vượt qua nhiều khó khăn, nguy hiểm để đến được nhà của Nữ Thần Mặt Trời và thổ lộ tình cảm với nàng của Đăm Săn.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:
Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Những sự kiện chính trong câu chuyện:
+ Đăm Săn đến thăm Đăm Par Kvây, mong muốn hắn đi cùng để tìm Nữ Thần Mặt Trời
+ Đăm Par Kvây từ chối và khuyên Đăm Săn, nhưng hắn không chịu và quyết tâm tìm Nữ Thần Mặt Trời
+ Vượt qua nhiều gian khó, Đăm Săn cuối cùng đã đến nhà của Nữ Thần Mặt Trời và tỏ lòng muốn cưới nàng.
+ Nữ Thần Mặt Trời từ chối khiến Đăm Săn buồn về mà không chờ đến lúc mặt trời lặn. Ngựa và Đăm Săn bị chìm
→ Đăm Săn là một tù trưởng oai hùng, quả quyết, không sợ khó khăn, gian khổ. Người đàng hoàng, ngay thẳng, tự tin và quyết đoán
Câu 2 (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Lời kể, lời tả, lời đối thoại giúp nổi bật ngoại hình, đặc điểm và phẩm chất của nhân vật
- Lời kể trong sử thi được thể hiện thành kính, trang trọng; nhịp điệu chậm rãi; trình bày tỉ mỉ, mỗi câu như có vần điệu nhẹ nhàng
+ Họ đi suốt tháng, suốt năm, lúc nghe sông nước rì rào, lúc nghe biển cả gào thét, một người cưỡi ngựa đực, một người cưỡi ngựa cái, ngựa thở hổn ha hổn hển
…
Lời người kể truyện và lời của nhân vật thường được tô điểm bằng sự khoa trương, cường điệu:
+ Chàng vươn lên hai lần, leo hết cầu thang. Chàng đặt chân lên sàn sân, đập nhịp nhàng hai lần, bảy hàng cột nhà dao động từ đông sang tây như tiếng sấm gầm vang.
+ Cột không cứng, giữ không ổn định, đốt đuốc sáng giữa canh khuya
…
- Thường sử dụng kỹ thuật so sánh trùng điệp.
+ Nàng di chuyển như diều vẫy cánh, như dòng nước trôi lững lờ không ngừng
+ Thân hình như chiếc nụ tai, cổ mềm như cổ con công
…
Câu 3 (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Trong đoạn trích này, người kể chuyện sử dụng ngôi thứ ba và giấu bản thân mình, không xuất hiện trong đoạn trích.
- Sưt thi tồn tại dưới dạng truyền miệng và văn bản, thường có nguồn gốc dân gian. Có những tác phẩm chỉ kể trong 1-2 đêm, cũng có những tác phẩm kéo dài tới 4-5 ngày, tùy thuộc vào trí tưởng tượng và trạng thái cảm xúc của người kể. Sử thi được truyền tải qua hình thức hát, kể chuyện, hoặc diễn xướng của nghệ nhân. Nghệ nhân kể chuyện và hát sử thi được coi là bảo vật văn hóa của dân tộc, họ là nghệ sỹ tổng hợp, sáng tạo tác phẩm, đạo diễn các tình huống, và đồng thời là diễn viên tài năng, có thể thể hiện nhiều giọng văn hóa khác nhau.
Câu 4 (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Nữ Thần Mặt Trời là biểu tượng cho chế độ mẫu hệ và quyền lực của phụ nữ trong văn hóa Ê-đê.
- Nữ Thần Mặt Trời cũng biểu hiện cho sức sống của mặt đất và quyền uy, nhưng nếu nàng ra đi thì cây cối và con người sẽ chết. Đồng thời, sức mạnh của nàng cũng có thể mang lại sự hủy diệt, như khi Đăm Săn trở về lúc mặt trời mọc.
Câu 5 (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Trong Rừng Sáp Đen của bà Sun Y-rít, Đăm Săn đã vĩnh viễn chìm sâu. Anh đã sống một cuộc đời đẹp đẽ, tràn đầy khát vọng và chiến công. Anh ra đi trong tư thế của một người anh hùng vĩ đại của bộ tộc. Cái chết hào hùng của Đăm Săn mang theo nỗi bi kịch của lịch sử, của thời đại sâu thẳm. Hành trình của Đăm Săn, mặc dù nhiều gian khó và thử thách, anh đã đạt được điều anh khao khát. Nhưng cuối cùng, anh phải trả giá bằng máu.
- Bi kịch ấy phản ánh rõ sự đấu tranh giữa khả năng hữu hạn và khát vọng bất tận của người anh hùng. Mặc dù vậy, Đăm Săn vẫn là biểu tượng của anh hùng hoàn hảo trong lòng người Ê-Đê. Trong trái tim của người Việt, Đăm Săn mãi mãi là hình ảnh của một anh hùng bất khuất.
Câu 6 (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
- Uống rượu cần, hút thuốc lá cuốn, và nhai trầu.
- Trong nhà có các nhạc cụ như cồng, chiêng.
- Tôn giáo dân gian liên quan đến mặt trăng và mặt trời: Người đàn ông giữ vị trí mặt trời, còn phụ nữ giữ vị trí mặt trăng. Mặc dù yêu nhau, họ phải sống riêng biệt theo quy định của tín ngưỡng.
…
Câu 7 (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
|
|
Héc-to từ biệt Ăng-đrô-mác |
Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời |
|
Giống |
- có lòng dũng cảm, kiên cường, không sợ khó khăn, thất bại, không nhụt chí trước cái chết, chết cũng không đánh mất đi danh dự - có sức mạnh phi thường, ngoại hình đặc biệt - Những chiến công của người anh hùng bao giờ cũng mang một ý nghĩa lớn lao, cao cả vì họ là sự thể hiện sức mạnh của tập thể, bộ lạc, sức mạnh lớn lao của thời đại. Những chiến công của người anh hùng có tính chất quyết định đối với vận mệnh của tập thể. - đều là những tướng lĩnh, người đứng đầu bộ tộc (tù trưởng) |
|
|
Khác |
Người anh hùng mang đậm hiện thực gần với con người bình thường, giản dị trng quan hệ với vợ con Ca ngợi sự dũng cảm bao gồm cả về trí tuệ |
Người anh hùng thiên về “thần thánh hóa”
Ca ngợi quyền uy và sự giàu có thịnh vượng |
* Liên kết đọc – viết
Câu hỏi (trang 111 sgk Ngữ văn lớp 10 Tập 1):
Đoạn văn tham khảo:
Sử thi là một dạng văn học dân gian có lịch sử lâu đời. Nó đã tồn tại từ thời cổ đại, ghi chép lại cuộc sống và tầm nhìn thế giới của con người ở thời kỳ xa xưa. Những người sống trong thời kỳ nguyên thủy, với mong muốn hiểu biết và giải thích nguồn gốc tự nhiên và của thị tộc, đã sáng tạo ra các vị thần và bản thần. Những câu chuyện về lịch sử và xã hội, thông qua triết học thần thoại của người xưa, đã bị biến đổi, gãy gọn và méo mó, tạo ra tính chất hoang dã và kỳ diệu của sử thi. Ngay cả khi thời gian và không gian chia cách rất xa, sử thi như I-li-át hay Đăm Săn vẫn giữ nguyên giá trị với con người hiện đại. Những tác phẩm này đã thể hiện giá trị nhân văn và nghệ thuật của mình. Hơn nữa, chúng đã phản ánh một phần của cuộc sống và quan điểm sơ khai về thế giới của con người. Tóm lại, dù thời gian có trôi qua, cả I-li-át và Đăm Săn vẫn cùng chia sẻ những vấn đề lịch sử của loài người trong những thời kỳ anh hùng xa xưa. Điều này mang ý nghĩa quan trọng trong việc nhận thức của mỗi người về thể loại sử thi trong văn học dân gian cũng như văn hóa dân gian tổng thể.
