Buzz
Với việc soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông ? trang 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41 Ngữ văn lớp 11 Kết nối kiến thức sẽ giúp học sinh giải quyết các câu hỏi từ đó dễ dàng soạn văn 11.
Dàn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông (trang 35) - Kết nối kiến thức
* Trước khi đọc:
Câu hỏi 1. (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Bạn có kỷ niệm gì với dòng sông mà bạn từng biết?
Trả lời:
Tôi vẫn nhớ rất rõ hình ảnh những rặng tre ngà bao quanh dòng sông như một bức tường thành kiên cố bảo vệ cho sự yên bình của con sông. Tre rủ bóng mát rụng xuống đôi bờ thật đẹp và duyên dáng nghiêng mình soi bóng xuống lòng sông dịu dàng như những mái tóc tuôn dài, thật dài. Dòng sông thon nhỏ uốn lượn như một dải lụa đào thơm. Nước sông xanh trong đến lạ. Trưa về nắng đổ xuống làm mặt sông lấp lánh một màu nắng chói chang. Đến mùa mưa mùa lũ nước sông dâng lên có màu vàng đục. Khi nước rút về lại trả về sông màu xanh quen thuộc.
Ở những đồi cao gần bờ thường xuất hiện những chú cò lông trắng như màu vôi đang ngắm nhìn bóng dáng của mình dưới nước. Có lẽ chỉ ở vùng quê này mới có những chú cò vô tư như thế. Những chiều hè, gió thổi mát, bọn trẻ lại rủ nhau ra bãi sông thả diều, chạy dọc theo dòng sông, gió thổi diều lên cao, cao mãi đến khi mệt mỏi đứa nào cũng nằm lăn xuống cát, rồi xây những tòa lâu đài đẹp để đón nàng bạch tựyết, sau đó chơi những trò chơi mà có lẽ giờ đây ở thành phố xa xôi chẳng bao giờ tôi được chơi nữa. Chơi chán chúng tôi lại rủ nhau xuống sông tắm. Hồi đó còn bé nhưng chẳng đứa nào của xóm sông tôi là không biết bơi. Chúng tôi tắm, đùa nghịch vẫy vùng làm nước bắn tung tóe.
Khi tiết trời lạnh thì chẳng đứa nào dám thò chân vào nước, mặt sông cũng trở nên phẳng lặng, buồn như mùa đông vậy. Chỉ có những đám lục bình tím ngăn ngắt lững thững trôi xuôi theo dòng nước buồn thiu. Thỉnh thoảng, cơn gió như không chịu nổi sự yên lặng của dòng sông, nhẹ nhàng trêu chọc làm mặt sông lay động gợn sóng. Con sông vẫn lặng lẽ dõi theo bọn trẻ chúng tôi đi trên bờ, nhặt mấy vỏ ốc, vỏ sò về cho chị Tám - người giỏi nhất làng làm thành những đồ chơi đẹp như nhà, quả bóng, con ốc khổng lồ.
Sau này dù thời gian có làm phai nhạt đi những kỷ niệm thơ ấu nhưng hình ảnh dòng sông quê hương vẫn in sâu trong tâm trí tôi. Dòng sông xanh ấy không chỉ thuộc về bà cháu tôi, bọn trẻ chúng tôi mà còn thuộc về cả làng quê tôi, là dòng sông anh hùng của dân tộc tôi đã chứng kiến bao nhiêu máu và nước mắt của ông cha. Tôi yêu dòng sông ấy mãi mãi.
Câu hỏi 2. (trang 35 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Hãy chia sẻ ấn tượng của bạn về hình ảnh một dòng sông được tái hiện trong tác phẩm văn học hoặc các loại hình nghệ thuật khác (âm thanh, hội họa, điện ảnh,...).
Trả lời:
Sông Đà trong tác phẩm “Người lái đò sông Đà” của Nguyễn Tuân.
Sông Trà Bồng trong tác phẩm “Nhớ con sông quê hương” của Tế Hanh.
Sông Đuống trong tác phẩm “Bên kia sông Đuống” của Hoàng Cầm.
* Khi đọc văn bản:
Gợi ý khi đọc văn bản:
1. Hình ảnh sông Hương ở thượng nguồn.
Ở thượng nguồn: sông Hương vừa thể hiện vẻ đẹp tự do, phóng khoáng, man dại (một trường ca, rầm rộ, mãnh liệt, cuộn xoáy, cô gái Di-gan, bản lĩnh gan dạ, tâm hồn tự do, trong sáng) vừa trở nên thơ mộng, trữ tình (dịu dàng và say đắm giữa…đỗ quyên rừng).
2. Đặc điểm độc đáo trong cách so sánh, ví von.
Sông Hương được so sánh như “một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”. Hình ảnh này cho thấy vẻ đẹp tự nhiên của sông Hương, chưa được sự can thiệp của con người – một vẻ đẹp hiếm hoi của sông Hương.
→ Qua các so sánh, liên tưởng, nhân hóa, ngôn từ tinh tế, ấn tượng, tác giả đã phác họa vẻ đẹp của sông Hương ở vùng thượng lưu như một biểu tượng của sức sống mạnh mẽ, hoang dã, và đầy cá tính. Những phê phán và cảm nhận của nhà văn trong tác phẩm mang đậm tính sử thi, khiến người đọc ngạc nhiên trước những tri thức mới mẻ và thú vị.
3. Hình ảnh của sông Hương khi chảy qua đồng bằng và ở ngoại ô thành phố Huế.
- Sông Hương nhanh chóng thay đổi bản chất để hiện thân như một người mẹ nhẫn nại của một vùng đất văn hóa. Câu văn không chỉ khen ngợi vẻ đẹp mà còn tôn vinh giá trị của sông Hương.
- Sông Hương được so sánh như một cô gái xinh đẹp 'nằm ngủ trong cánh đồng Châu Hóa rực rỡ hoa dại'. Khi tỉnh giấc, sông Hương thay đổi dòng chảy không ngừng, tìm kiếm hướng đi như một cô gái trước tình yêu. Sông Hương vừa chảy về hướng nam bắc, vừa về hướng tây bắc, rồi lại hướng đông bắc:
+ 'quay vòng ở giữa đột ngột',
+ 'mềm mại uốn khúc theo đường cong',
+ 'vẽ lên hình ảnh một vòng cung tròn',
+ 'ôm lấy chân đồi Thiên Mụ',
4. Hình ảnh của sông Hương trong lòng thành phố Huế.
- Giống như việc tìm đường về, sông Hương tỏ ra rất vui vẻ. Không còn thay đổi dòng chảy liên tục, sông Hương 'kéo một đường thẳng thực sự yên bình theo hướng tây nam - đông bắc'. Ở cuối con đường thẳng đó, sông Hương gặp cầu Tràng Tiền 'nhỏ xíu như những vòng trăng non'. Sông Hương cùng cầu Tràng Tiền tạo nên bức tranh thơ mộng cho thành phố Huế, với Huế hiện lên như một bức tranh nước trăng hữu tình.
- Sông Hương uốn cong nhẹ nhàng sang Cồn Hến. 'Đường cong này làm cho dòng sông trở nên mềm mại như tiếng 'vâng' của tình yêu'. Dòng sông giống như một cô gái hài lòng với tình yêu của mình.
- Tương tự như sông Xen ở Pa-rí, sông Đa-nuýp ở Bu-đa-pét, sông Hương cũng chảy ngang qua trung tâm của thành phố yêu dấu. Tuy nhiên, khác với những dòng sông đó, sông Hương cùng với Huế vẫn giữ nguyên bản sự cổ kính của một thành phố cổ. Sông Hương mang vẻ đẹp cổ kính.
- So với sông Nê-va ở Lê-nin-grat chảy với tốc độ nhanh, dòng nước của 'sông Hương khi chảy qua thành phố trôi đi rất chậm, thực sự chậm, gần như chỉ còn như một bề mặt nước yên bình'.
5. Sự so sánh để làm nổi bật nhịp chảy đặc biệt của sông Hương.
Đó là điệu chảy chậm đầy tình cảm riêng cho Huế, có thể cảm nhận qua thị giác từ hàng trăm nghìn ánh đèn lồng lộng bềnh bồng vào những đêm hội rằm tháng Bảy...
6. Mối liên kết của sông Hương với âm nhạc cổ điển của Huế.
Sông Hương luôn là nguồn cảm hứng không bao giờ cạn cho thơ ca âm nhạc và hội họa, 'dòng sông đó không bao giờ lặp lại chính mình trong cảm hứng của các nghệ sĩ'. Kết nối với âm nhạc cổ điển của xứ Huế: sông Hương là 'một nữ tài nữ đánh đàn vào những đêm tối muộn'; 'nhịp chảy êm đềm' của dòng sông được tác giả so sánh như 'điệu chậm chạp đậm đà dành riêng cho Huế' làm cho sông Hương khác biệt so với những con sông mà nhân vật 'tôi' từng gặp khi sống xa quê nhà.
7. Sông Hương trong dòng chảy của lịch sử.
Tác giả thể hiện mình là người hiểu biết sâu sắc về lịch sử khi tìm kiếm và nghiên cứu kỹ lưỡng trong các tài liệu lịch sử những sự kiện có liên quan đến dòng sông. Từ đó, tác giả có những liên tưởng đầy chính xác và độc đáo:
+ Sông Hương như một chiến binh dũng cảm 'đã chiến đấu gay gắt để bảo vệ biên giới phía nam của Tổ quốc Đại Việt qua hàng thế kỷ trung đại', 'sự vĩ đại chiếu sáng lên kinh thành Phú Xuân của vị anh hùng Nguyễn Huệ'.
+ Sông Hương vừa là nhân chứng vừa là nạn nhân 'của lịch sử hào hùng của thế kỷ XX với máu của những cuộc nổi dậy'.
+ Sông Hương là nhân chứng của những 'chiến công gây sóng gió' trong cách mạng tháng Tám, mùa xuân Mậu Thân.
+ Sông Hương đi kèm cùng dân tộc trong hai cuộc kháng chiến lớn chống Pháp và chống Mỹ.
→ Thực sự, từ góc nhìn độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc Tường, người đọc có dịp hiểu sâu hơn về sông Hương như một cá nhân 'biết cách hy sinh bản thân để tạo ra những kỳ công', góp phần viết nên trang sử rực rỡ của thành phố Huế cũng như của cả dân tộc.
8. Sông Hương trong nguồn cảm hứng của các nhà thơ.
- Trong thơ ca, sông Hương có khả năng tạo ra 'một dòng thơ' với những cảm xúc trữ tình đa dạng, đa sắc màu qua lời thơ của Tản Đà, Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan, Nguyễn Du, Tố Hữu…
- Sông Hương chứa đựng vẻ đẹp thần tiên, phản ánh nhiều màu sắc của bầu trời phía tây nam Huế 'xanh sớm, vàng trưa, tím chiều' như một bức tranh của tạo hoá.
- Dòng sông của xứ Huế còn ẩn chứa vẻ đẹp 'đậm chất u buồn' khi lặng lẽ chảy qua những khu rừng thông u tịch với những lăng mộ cổ kính của các vị vua triều Nguyễn; vẻ đẹp triết lý, cổ kính khi lướt qua âm vang của tiếng chuông chùa Thiên Mụ; vẻ đẹp 'phấn khích' khi đi qua những bãi cỏ xanh mịn ở vùng ngoại ô Kim Long; vẻ đẹp 'u buồn… mơ màng' khi rời xa thành phố.
* Sau khi đọc
Nội dung chính: Đoạn trích mô tả vẻ đẹp thơ mộng, trữ tình của sông Hương từ thượng nguồn đến khi về với thành phố Huế. Sông Hương hiện lên với mỗi bước đi trong cuộc hành trình trở về xứ Huế thơ mộng. Từ một cô gái Di-gan phóng khoáng, man dại, sông Hương trở thành một bà mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở, dịu dàng và trữ tình bên xứ Huế. Trong đoạn trích này, người đọc cảm nhận được tình yêu, niềm tự hào sâu lắng của Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu và cũng là cho đất nước.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc văn bản
Câu 1. (trang 40 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Tác giả nhấn mạnh những đặc tính tự nhiên của sông Hương như sức mạnh cuồn cuộn, dịu dàng và quyến rũ giữa vùng rừng già Trường Sơn hùng vĩ.
Trả lời:
Tác giả lồng ghép những đặc tính tự nhiên của sông Hương như:
+ ở thượng nguồn, dòng chảy của sông Hương mãnh liệt, cuộn xoáy, vừa dịu dàng và say đắm giữa cái hùng vĩ của rừng già Trường Sơn như một thế giới đầy bí ẩn.
+ Rời xa vùng núi, sông Hương bất ngờ thay đổi dòng chảy liên tục, lặng lẽ trôi qua những dãy đồi vững chãi, tạo nên vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc.
+ Giữa các xóm làng náo nhiệt, phồn thịnh và ở trung tâm thành phố Huế, sông Hương trôi đi chậm rãi, như một bề mặt hồ yên bình.
- Có thể trích dẫn 2 đoạn nêu bật về từng đặc tính của sông Hương:
+ Đoạn 1: từ “Trong số những dòng sông tuyệt vời trên thế giới ... chân núi Kim Phụng”: miêu tả về những đặc điểm của sông Hương khi ở nguồn.
+ Đoạn 2: từ “Đã nhiều thế kỉ đã trôi qua,... trung du bát ngát tiếng gà”: nhấn mạnh vào đặc tính độc đáo của sông Hương khi đột ngột thay đổi dòng chảy, liên tục trên hành trình về với thành phố Huế.
Câu 2. (trang 40 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Trong “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, tác giả đã nhìn nhận sông Hương như một cá nhân với tính cách, tình cảm riêng biệt. Hãy tìm trong đoạn trích một số chi tiết thể hiện điều đó và phân tích nét độc đáo của nghệ thuật so sánh, nhân hoá được nhà văn sử dụng.
Trả lời:
Các chi tiết:
- Sông Hương đã trải qua nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại.
- Sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn vào buổi tối.
Phân tích: Điều này là đặc điểm riêng của sông Hương theo quan điểm của Hoàng Phủ Ngọc Tường (Sông Đà cũng được nhìn như một con người nhưng lại mang những đặc điểm hoàn toàn trái ngược, vừa hung bạo, vừa trìu mến, đôi khi như một kẻ hung ác, đôi khi như một phụ nữ xinh đẹp và quyến rũ). Sông Hương cũng có một cuộc sống và tính cách phong phú, nhưng trong sự phong phú đó, có thể nhận thấy một điểm chung là sự nữ tính rất sâu sắc: Khi là một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại với bản lĩnh gan dạ, tinh thần tự do và trong trắng, khi là một phụ nữ xinh đẹp mê mải ngủ, khi là một người phụ nữ dịu dàng của quê hương, khi là người mẹ phù sa của một vùng văn hóa đất nước với vẻ đẹp dịu dàng và trí tuệ. Dù ở bất kỳ trạng thái tồn tại nào, sông Hương trong cảm nhận của Hoàng Phủ Ngọc Tường vẫn toát lên sự nữ tính. Nữ tính không chỉ là nét đẹp ngoại hình nhã nhặn hay tinh thần trong sáng mạnh mẽ. Chính sự nữ tính sâu sắc nhất của sông Hương hiện hữu trong cuộc sống tình cảm đặc biệt của nó, khiến nó trở thành một con sống đầy nhiều tình cảm.
Câu 3 (trang 41 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Trong quan điểm của tác giả, sông Hương có một mối liên kết đặc biệt với thành phố Huế như thế nào? Phân tích một số hình ảnh, chi tiết để làm rõ mối quan hệ này.
Trả lời:
+ Trong số những dòng sông đẹp của các nước mà tôi thường nghe đề cập, có vẻ như chỉ sông Hương thuộc về một thành phố duy nhất.
+ Sông Hương lặn xuống trái tim thành phố Huế một cách liên tục, như một cuộc tình biết hướng đi tới nơi gặp gỡ tương lai của nó.
+ Đến gần Huế, sông Hương không ngay lập tức gặp gỡ Huế mà “uốn mình như một cánh cung ... tình yêu” như một cô gái e lệ, nhút nhát.
+ Sông Hương mang đến cho Huế một vẻ đẹp cổ điển dân dã: “ánh lửa thuyền chài ... xưa cũ”, trôi đi chậm như một mặt hồ.
+ Người con gái say mê tình yêu khi bên người mình yêu, người con gái tài hoa “nữ nghệ sĩ đánh đàn vào đêm tối”.
+ Như một cô gái lưu luyến, trung thành từ biệt người yêu.
→ Do đó, theo cảm nhận của tác giả, sông Hương liên kết với thành phố Huế một cách gần gũi, thân thiết. Những hình ảnh so sánh mà tác giả dùng để mô tả sông Hương với thành phố Huế không khác gì một đôi tình nhân.
Phân tích:
Khi chảy vào thành phố Huế, sông Hương như tìm thấy mình khi gặp thành phố thân yêu, nó vui hẳn lên giữa những bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long. Dòng sông 'kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hương Tây Nam - Đông Bắc', tự 'uốn một cánh cung rất nhẹ nhàng sang đến Cồn Hến khiến dòng sông mềm hẳn đi' như một tiếng 'vâng' không nói ra của tình yêu. Sông Hương duy nhất thuộc về một thành phố, nó là niềm tự hào của xứ Huế và của con người Huế bởi nó đem một nét đặc trưng riêng mà không dòng sông nào có được. Sông Hương đánh thức được linh hồn dân tộc, nó khác hẳn với các dòng sông khác ở cảnh lập 'lòe trong sương đêm những ánh lửa thuyền chài của một linh hồn mô tê xưa cũ'. Sông Hương thật yên bình là bởi ở đó còn có hình ảnh của những con người mưu sinh. Sông Hương trôi đi 'chậm, thực chậm' như không muốn rời khỏi thành phố yêu quý để lại một mặt hồ yên tĩnh. Khi chảy trong lòng thành phố Huế, nó còn đem đến 'điệu slow tình cảm dành riêng cho Huế', nó 'ngập ngừng như muốn đi muốn ở'. Không chỉ nhẹ nhàng như một điệu 'slow' tình cảm, sông Hương còn được cảm nhận rất riêng trong sự tìm tòi thú vị của nhà văn. Sông Hương và những chi lưu của nó đã tạo nên những nét cổ kính của cố đô bởi những nhánh sông đào mang nước của sông Hương 'tỏa đi khắp phố thị với những cây đa, cây cửa'. Sông Hương như người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya, khiến cho nhà thơ có những liên tưởng đến với cảnh được ngồi trên thuyền lênh đênh, nghe ca Huế trên dòng sông lấp lánh ánh trăng bởi nhà văn đã nhiều lần thất vọng khi nghe nhạc Huế giữa ban ngày. Sông Hương chảy vào thành phố bỗng làm cho Huế đẹp một cách trầm lặng và kín đáo bởi sông Hương là dòng sông của âm nhạc, của thơ ca, của lịch sử và nó gắn liền với vẻ đẹp của con người xứ Huế. Sông Hương về với Huế như người con gái đi được nửa cuộc đời và tìm được tình nhân đích thực của mình cho nên nó có chút e thẹn và kín đáo của người con gái đang yêu. Dưới ngòi bút điêu luyện của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương được nhìn nhận ở nhiều phương diện khác nhau và mang vẻ đẹp của toàn thành phố rất đỗi thơ mộng, trữ tình.
Câu 4 (trang 41 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Trong văn bản, có hai phương diện đáng chú ý: những thông tin khách quan về sông Hương và cảm xúc của tác giả về con sông này. Theo bạn, nội dung nào nổi trội hơn? Cơ sở nào giúp bạn xác định như vậy?
Trả lời:
- Một cái tôi uyên bác: Thể hiện ở vốn tri thức, vốn sống phong phú.
- Một cái tôi tài hoa, tinh tế, lãng mạn: Thể hiện ở cái nhìn mang tính phát hiện về một dòng sông vốn đã quen thuộc với tất cả mọi người.
- Thể hiện ở khả năng quan sát tinh tường, sức tưởng tượng và liên tưởng phong phú.
- Thể hiện ở tài năng nghệ thuật của nhà văn khi miêu tả vẻ đẹp của sông Hương.
→ Không có chi tiết, câu văn nào chỉ thuần túy chứa đựng thông tin chính xác, khách quan về sông Hương, mà tất cả dường như đều hiện qua cái nhìn thấm đượm cảm xúc của người viết.
Câu 5 (trang 41 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Kiến thức văn hóa tổng hợp đã được tác giả huy động như thế nào khi viết bài tùy bút về sông Hương? Mục đích của việc huy động kiến thức đó là gì?
Trả lời:
- Vẻ đẹp sông Hương về địa lý: rừng già, với cấu trúc đặc biệt đã chế ngự sức mạnh bản năng hoang dại của sông Hương ở quãng thượng nguồn; sự đổi dòng đột ngột của sông Hương phản ánh rất rõ địa hình vùng đất mà dòng sông chảy qua; những chi lưu cùng hai hòn đảo nhỏ trên sông đã làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước, khiến cho khi qua thành phố, sông Hương trôi rất chậm,...
- Vẻ đẹp của sông Hương hiện lên từ góc nhìn lịch sử: Nhìn lại quá khứ để một lần nữa khẳng định vai trò quan trọng của dòng sông Hương trong những trang sử dân tộc. Từ thời đại Vua Hùng, sông Hương là “dòng sông biên thùy xa xôi”. Trong các giai đoạn trung đại của lịch sử, sông Hương với tên gọi Linh Giang, đã “oanh liệt bảo vệ biên giới phía nam của Tổ quốc Đại Việt”. Dòng sông gắn liền với những chiến công Nguyễn Huệ. Sông Hương đẫm máu những cuộc khởi nghĩa TK XIX. Sông Hương gắn liền với cuộc CMT8 và cùng đó là những chiến công vang dội rung chuyển non sông. Và sông Hương cùng rất nhiều di sản văn hóa Huế phải oằn mình gánh vác sứ mệnh đất nước dưới sự tàn phá của bom Mỹ…
- Kiến thức về âm nhạc: Chính những âm thanh đặc biệt của dòng sông (tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga, tiếng mái chèo khua sóng đêm khuya, tiếng nước vỗ vào mạn thuyền…) đã hình thành nên những làn điệu hò da diết và một nền âm nhạc cổ điển đáng nhớ nơi đất Huế. Cũng chính trên dòng sông ấy, những câu hò Huế được cất lên tự nhiên nhất làm mênh mang, xao xuyến lòng người…
- Kiến thức về triết học: nhìn dòng sông chảy, tôi nhớ tới câu nói nổi tiếng của Hê-ra-clit – một triết gia Hy Lạp từ hai nghìn năm trước.
- Kiến thức về văn học: Sông Hương đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà thơ như Nguyễn Du, Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan, Tản Đà, Tố Hữu.
→ Dựa vào kiến thức văn học phong phú, tác giả đã khám phá tâm hồn của sông Hương, một nguồn cảm hứng không ngừng cho văn học nghệ thuật mặc dù dòng sông này không bao giờ lặp lại mình trong cảm nhận của các nghệ sĩ.
Câu 6 (trang 41 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Nêu cảm nhận của bạn về ý nghĩa nhan đề bài tùy bút. Theo bạn, cách đặt nhan đề của tác giả có gì đáng chú ý?
Trả lời:
- Nhan đề bài tùy bút có thể mang những ý nghĩa sau:
+ Thể hiện tâm trạng của tác giả khi đối diện với sông Hương.
+ Gợi mở tư duy, sự sáng tạo, và tưởng tượng của độc giả.
+ Thúc đẩy sự ham muốn tìm hiểu, khám phá về dòng sông.
- Tác giả đã chọn một câu hỏi nghệ thuật để đặt tên cho bài viết. Câu hỏi không chỉ đề cập đến danh tính của sông Hương mà còn gợi mở về những bí ẩn và ý nghĩa ẩn sau tên gọi của nó.
Câu 7. (trang 41 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Phân tích một số yếu tố nghệ thuật đặc sắc trong đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”
Trả lời:
Trong đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, tác giả đã sử dụng nhiều yếu tố nghệ thuật đặc sắc như:
- Sông Hương được biểu hiện như một nhân vật có tính cách, tình cảm riêng biệt, nhờ vào việc sử dụng kỹ thuật nhân hóa liên tục trong văn bản.
- Sự kết hợp hài hòa giữa thông tin thực tế về sông Hương và cảm xúc sâu lắng, phong phú của tác giả về dòng sông đó.
- Kết hợp tri thức khoa học, văn hóa, và nghệ thuật để thể hiện vẻ đẹp của sông Hương từ nhiều góc độ và khía cạnh đa dạng.
- Diễn đạt tài hoa qua ngôn ngữ phong phú, hình ảnh sâu sắc, so sánh đầy ngẫu hứng, và nhịp điệu đa dạng của câu văn.
* Kết nối đọc – viết
Bài tập (trang 41 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Viết đoạn văn (khoảng 150 từ) phân tích một hình ảnh độc đáo trong văn bản để làm nổi bật đặc điểm riêng của sông Hương.
Đoạn văn tham khảo:
Hoàng Phủ Ngọc Tường là một nhà văn có phong cách độc đáo và chuyên sâu về bút ký, tùy bút. Lời văn của ông mang đặc điểm là sự kết hợp giữa ngôn từ nghệ thuật tinh tế, ẩn chứa, và tình cảm sâu lắng. Sông Hương hiện lên qua nhiều góc nhìn của ông, từ địa lý, lịch sử, văn hóa, nghệ thuật... 'Có vẻ như chỉ có sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất. Trước khi chạm đến vùng đất êm đềm, nó đã là một bản tình ca của rừng già, hùng vĩ giữa những dòng thác dữ dội'. Nhưng cũng có những khoảnh khắc sông Hương 'trở nên dịu dàng và lôi cuốn giữa những dặm đường dẫn màu đỏ tươi của hoa đỗ quyên rừng'. Viết tùy bút, theo Nguyễn Tuân là 'cách diễn đạt riêng biệt', 'dòng văn tràn đầy theo cảm xúc'. Đặc điểm này phản ánh trong những từ ngữ của Hoàng Phủ Ngọc Tường mô tả về sông Hương. Nhà văn đã dẫn dắt người đọc vào những suy tưởng bất ngờ, khi so sánh 'Sông Hương đã trải qua một nửa cuộc sống của mình như một cô gái Di-gan tự do và dại dột'. Ông cho rằng sông Hương là con của rừng già với một tâm hồn tự do và trong sáng, rồi rừng già đã đào tạo sức mạnh tự nhiên trong người con gái của nó để khi ra khỏi rừng, 'sông Hương nhanh chóng thu hút vẻ đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở'. Hơn nữa, sông Hương cũng là dòng sông của lịch sử, văn hóa, thơ ca và nghệ thuật. Nó đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống tâm linh của người Huế sâu sắc và sâu xa. Câu hỏi 'Ai đã đặt tên cho con sông?' của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đánh thức trong lòng độc giả nhiều tò mò về một dòng sông mà họ cứ nghĩ là quen thuộc, nhưng lại chứa đựng nhiều bí mật cần được khám phá. Chỉ khi đó, chúng ta mới hiểu sâu sắc hơn về quê hương, tự hào hơn về vẻ đẹp thiêng liêng của đất nước.
