Buzz
Khi nghĩ về thời gian, chúng ta thường hình dung những từ ngữ nào? Bạn đánh giá thế nào về hai dòng thơ này?
Nội dung chính
| Qua những lời thơ giản dị, đầy hàm súc, Văn Cao muốn gửi gắm thông điệp tới bạn đọc sự tri ân với thời gian, tri ân những điều xưa cũ và ghi nhớ về những điều đẹp đẽ, đó chính là nét nghệ thuật mãi mãi trường tồn. |
Trước khi đọc
Câu hỏi (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Khi hình dung về thời gian, chúng ta thường nghĩ đến những từ ngữ nào?
Phương pháp giải:
Vận dụng kiến thức cá nhân về từ ngữ thường được sử dụng khi suy nghĩ về thời gian, từ đó liệt kê những từ ngữ phổ biến nhất cùng bạn bè và giáo viên.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Khi nghĩ về thời gian, chúng ta thường gợi nhớ đến các từ như: năm, tháng, ngày, giờ, phút, giây, mùa, kỳ nghỉ, thời kỳ, lịch sử, tuổi trẻ, tuổi già, đồng hồ, v.v….
- Những từ này thường được dùng để mô tả, so sánh hoặc diễn đạt về một khoảnh khắc, sự kiện trong quá khứ, hiện tại hoặc tương lai; chúng là liên kết quan trọng giữa các sự kiện và hoạt động trong cuộc sống con người. Do đó, từ ngữ về thời gian đóng vai trò quan trọng trong văn học, nghệ thuật, khoa học và cuộc sống hàng ngày.
Trong khi đọc
Câu 1 (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hãy tưởng tượng âm thanh của sỏi rơi trong lòng giếng khô
Phương pháp giải:
Chú ý đọc kỹ câu thơ
Lời giải chi tiết:
Âm thanh của việc sỏi rơi vào lòng giếng cạn: vội vã, vang vọng…
Sau khi đọc 1
Câu 1 (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Dòng thơ đầu tiên miêu tả như thế nào về thời gian và mối quan hệ giữa thời gian và con người?
Phương pháp giải:
Phân tích nội dung của dòng thơ đầu tiên để hiểu được hình ảnh của thời gian và mối liên hệ giữa thời gian và con người.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
Dòng thơ đầu tiên cho thấy tác giả có cái nhìn sâu sắc, hình ảnh về thời gian rất sâu sắc. Văn Cao cảm nhận rằng thời gian trôi đi nhanh chóng, mong manh và ngắn ngủi lắm. Thời gian là kẻ tàn nhẫn, vội vã đến và đi, tàn nhẫn để lại những dấu vết của thời gian lên cuộc sống.
→ Thông qua hình ảnh về thời gian của tác giả trong câu thơ đầu tiên, người đọc cũng cảm nhận được suy tư sâu sắc của tác giả về mối quan hệ giữa con người và thời gian.
Là một quy luật vô cùng vô tận, thời gian đã qua đi không bao giờ trở lại. Sự thảm thiết này là bi kịch của con người, không thể nào giữ lại, kéo dài thời gian. Chúng ta phải làm sao để mỗi khoảnh khắc của cuộc sống là một khoảnh khắc thực sự sống, không phải là tồn tại.
Sau khi đọc 2
Câu 2 (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” gợi cho bạn cảm nhận gì về thời gian?
Phương pháp giải:
Khai thác nội dung bài thơ, xác định hai hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” , từ đó phân tích ý nghĩa, nội dung của những hình ảnh đó và nêu cảm nhận của bản thân về thời gian từ hai hình ảnh ấy.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Hình ảnh chiếc lá khô và “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn” gợi cho em những liên tưởng về sự thoáng qua, nhanh chóng và vội vàng của thời gian.
+ Chiếc lá khô: trước đó còn xanh tươi, đầy sức sống, mà giờ đã khô héo và phai nhạt. → Đó là hình ảnh của một sự chuyển biến đầy tàn phai của thời gian, làm cho mọi thứ dần dần phai nhạt và mất đi sự tươi mới.
+ Hình ảnh “tiếng sỏi trong lòng giếng cạn”: là hình ảnh của sự cô đơn, vắng vẻ và đau khổ. Tiếng sỏi reo rắt và cộng với cảnh giếng cạn, tạo ra một hình ảnh đầy sầu thương. Nó như muốn truyền tải đến ta thông điệp rằng, sự thoáng qua của thời gian cũng đồng nghĩa với sự đau khổ và sự cô đơn trong cuộc sống.
→ Với những hình ảnh tàn phai và đầy xót xa đó, đây chắc chắn là lời nhắc nhở về giá trị của cuộc sống, cũng như giá trị của thời gian. Chúng ta cần phải biết trân trọng mọi thứ xung quanh, trân trọng từng khoảnh khắc và từng giây phút của cuộc sống, để không phải hối tiếc khi mọi thứ đã trôi qua mà không cách nào quay lại được.
Sau khi đọc 3
Câu 3 (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Hãy chỉ ra:
a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối.
b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu)
Phương pháp giải:
Khai thác nội dung toàn bài thơ, tìm và phân tích nội dung, ý nghĩa của những hình ảnh mà đề bài đề cập tới ở sáu dòng thơ đầu và sáu dòng thơ cuối để tìm ra điểm giống và khác giữa chúng.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
a. Điểm tương đồng giữa các hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” ở sáu dòng thơ cuối:
- Những hình ảnh “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” đều là những giá trị thuộc về nghệ thuật và cái đẹp. Thông qua ba hình ảnh này, tác giả muốn nói: Trong dòng chảy nghiệt ngã của thời gian, mọi sự vật, hiện tượng có thể lụi tàn và tan biến vào hư không. Nhưng có những giá trị không thể mất mà mãi mãi “còn xanh”.
b. Điểm khác biệt giữa các hình ảnh vừa nêu (ở sáu dòng thơ cuối) với hình ảnh “những chiếc lá” (ở sáu dòng thơ đầu):
- Nếu mở đầu bài thơ, tác giả chọn hình ảnh “những chiếc lá” khô héo, thiếu đi sức sống, nhuốm màu thời gian để nêu lên mạch cảm xúc tiếc nuối, buồn bã trước khi sự biến chuyển nhanh chóng của thời gian lên cuộc sống thì sang tới sáu câu thơ cuối, âm hưởng bài thơ đã được chuyển đổi bất ngờ: từ trầm buồn, u uẩn sang thanh thoát, thổn thức, mơ màng; hình ảnh thơ “những câu thơ”, “những bài hát” và “đôi mắt em” mang ý nghĩa biểu tượng cao.
→ Sự tương phản về hình ảnh thơ cũng như âm hưởng, nhịp điệu, mạch cảm xúc bài thơ đã tạo nên một đòn bẩy thú vị cho nội dung bài thơ. Thời gian làm khô những chiếc lá đời người nhưng lại làm xanh chiếc lá của thơ ca nhạc họa. Thời gian làm rơi những kỷ niệm trong lòng giếng cạn nhưng không thể làm khô đôi mắt của tình yêu như hai giếng nước ngọt lành.
Sau khi đọc 4
Câu 4 (trang 63, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Nhận xét về mối tương quan giữa các hình ảnh thơ theo cột ngang và cột dọc trong bảng sau:
|
Sáu dòng thơ đầu |
Sáu dòng thơ cuối |
|
Những chiếc lá khô |
Những bài hát còn xanh Những câu thơ còn xanh |
|
Tiếng sỏi trong lòng giếng cạn |
Hai giếng nước |
Phương pháp giải:
Dựa vào nội dung bài thơ đã phân tích và những hình ảnh đề bài đưa ra trong bảng, nhận xét về mối tương quan giữa các hình ảnh.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Các hình ảnh thơ theo cột dọc đều là những hình ảnh có sự tương đồng về mặt ý nghĩa biểu tượng, cùng đều là những hình ảnh gợi tâm trạng, cảm xúc của con người khi đứng trước những biến chuyển của thời gian. Một bên là những hình ảnh gợi sự khô cằn, cô đơn và mất mát của thời gian và một bên là những hình ảnh thể hiện sự sống động, tươi trẻ và hy vọng.
- Trong khi đó, các hình ảnh thơ theo cột ngang lại là những hình ảnh thơ mang những nét tương phản nhau về ý nghĩa biểu đạt nội dung. Những hình ảnh ở sáu dòng thơ đầu biểu đạt cho sự tiếc nuối, buồn bã, ảm đạm, nhuốm màu thời gian thì ngược lại, những hình ảnh ở sáu dòng thơ cuối lại mang một màu sắc tươi mới, trẻ trung, đâm chồi nảy nở, phát triển.
→ Sáu dòng thơ đầu và sáu dòng thơ cuối tạo ra một sự phân chia rõ ràng giữa quá khứ và hiện tại. Các hình ảnh thơ theo cột ngang và cột dọc tạo thành một hình ảnh đan xen, tương phản giữa sự sống động và sự tàn lụi, giữa quá khứ và tương lai, tạo nên một khung cảnh phong phú, tươi đẹp và phức tạp của thời gian.
Sau khi đọc 5
Câu 5 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Nhận xét về nhạc điệu (thể hiện qua vần, nhịp, phối thanh, cấu trúc lặp,...) của bài thơ Thời gian.
Phương pháp giải:
Sau khi đã phân tích chi tiết nội dung của bài thơ, từ đó cảm nhận những vẻ đẹp trong nghệ thuật, đặc biệt là về nhạc điệu và đưa ra những nhận xét của chính mình
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Nhạc điệu của câu thơ cũng lạ thường và rất linh hoạt nhằm nhấn mạnh ý, tạo ra một nhạc điệu đặc biệt. Đồng thời, số câu trong mỗi đoạn không ổn định, đoạn đầu bốn câu và đoạn cuối ba câu. Số câu trong mỗi đoạn theo hướng giảm dần. Đó là cái lạ của bài thơ, xét về cấu trúc đoạn và văn bản.
- Toàn bài thơ có 12 dòng nhưng không hẳn là 12 câu vì nó có những câu vắt qua nhiều dòng. Cũng có thể hiểu 12 dòng ấy chỉ có một câu vì toàn bộ bài thơ không có dấu chấm cuối câu. Đó là một cấu trúc mơ hồ khó hiểu.
- Ngoài ra Văn Cao còn dùng thủ pháp “lạ hóa” từ ngữ, cú pháp. Cấu trúc của thơ không chỉ thể hiện ở bề mặt văn bản mà còn thể hiện ở tầng sâu ngữ nghĩa của nó. Bài thơ “Thời gian” cũng vậy, điều tác giả muốn nói đều nằm ở bên ngoài con chữ, phía sau những hình ảnh do con chữ tạo ra.
→ Văn Cao dùng các hình thức ngôn từ mang nhiều tầng nghĩa tượng trưng kết hợp với các biện pháp tu từ và đặc biệt là cách ngắt dòng, ngắt nhịp sáng tạo mới lạ để nêu lên vấn đề về thời gian trong cuộc sống của con người. Đây cũng chính là điều làm nên chất riêng trong thơ của Văn Cao.
Sau khi đọc 6
Câu 6 (trang 64, SGK Ngữ văn 11, tập hai):
So sánh bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” (Nguyễn Du) và bài thơ Thời gian (Văn Cao), tôi nhận thấy một điểm tương đồng và một điểm khác biệt trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả.
Lời giải chi tiết:
Cách 1
- Điểm tương đồng trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao trong hai bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” và Thời gian: cả hai tác phẩm đều tạo nên một tâm trạng u uất, những suy tư về sự trôi qua của thời gian và đánh giá giá trị cuộc sống.
- Điểm khác biệt trong cảm nhận về thời gian của hai tác giả Nguyễn Du và Văn Cao trong hai bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” và Thời gian:
+Trong Độc “Tiểu Thanh kí” của Nguyễn Du, tác giả tập trung khai thác thời gian thông qua nội tâm nhân vật chính, miêu tả sự chán nản, u sầu và những trăn trở trong tâm hồn của một người trẻ tuổi.
+ Trong khi đó, trong bài thơ Thời gian của Văn Cao, lại mang màu sắc, tính chất trữ tình, tác giả dùng các hình ảnh của thiên nhiên để tả sự thay đổi của cuộc đời như một cách để khuyên người đọc giữ gìn những giá trị vĩnh cửu của cuộc sống. Đồng thời, khi nhìn nhận sự thay đổi của thời gian, tác giả không chìm đắm trong sự bi quan, tiếc nuối mà biết đứng lên, mang tâm trạng hào hứng, tươi mới, bắt đầu sống trân trọng thời gian và sống đẹp, sống vui, sống có ý nghĩa hơn.
Sau khi đọc 7
Câu 7 (trang 64, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):
Nghe bài hát của Văn Cao, tôi cảm nhận được một không gian âm nhạc tuyệt vời. Tiếng nhạc nhẹ nhàng, êm dịu, như làn gió nhẹ ru vào tai, mang theo hơi ấm của mùa xuân. Bài hát “Mùa Xuân đầu tiên” không chỉ là một tác phẩm âm nhạc, mà còn là một bức tranh về mùa xuân đầy màu sắc và hy vọng. Melody dịu dàng của nhạc cùng với lời ca tình cảm tạo nên một không gian yên bình và đầy cảm xúc. Nghe bài hát, tôi nhớ về những ngày đầu tiên của mùa xuân, những khoảnh khắc đẹp đẽ và ấm áp. Đây là một trải nghiệm âm nhạc tuyệt vời, khiến tôi cảm thấy bình yên và hạnh phúc.
