Đánh giá bài thơ Khóc Dương Khuê

Nhiệm vụ: Đánh giá bài thơ Khóc Dương Khuê

Đánh giá cảm nhận về bài thơ Khóc Dương Khuê
 

I. Kế hoạch Đánh giá cảm nhận bài thơ Khóc Dương Khuê (Chuẩn)

1. Bắt đầu

Giới thiệu về bài thơ: Trong niềm đau buồn trước tin buồn về sự ra đi của người tri kỷ, Nguyễn Khuyến đã sáng tác bài thơ Khóc Dương Khuê để thể hiện tâm trạng thương tiếc và tình bạn tri kỷ.

* Tổng quan về Dương Khuê và tác phẩm:
- Dương Khuê (1839-1932), tự Vân Trì, quê ở tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội), là học giả uyên bác, đỗ cử nhân cùng lúc với Nguyễn Khuyến và đoạt học vị Tiến sĩ vào năm 1868. Trong cuộc sống, ông đã từng giữ chức Tổng đốc Nam Định, Ninh Bình. Là một trong những người bạn thân, tri âm, tri kỷ của Nguyễn Khuyến.
- Bài thơ Khóc Dương Khuê được Nguyễn Khuyến sáng tác vào năm 1902 khi Dương Khuê qua đời...(Tiếp theo)

>> Xem chi tiết Dàn ý Đánh giá cảm nhận bài thơ Khóc Dương Khuê tại đây

II. Bản mẫu Đánh giá cảm nhận bài thơ Khóc Dương Khuê (Chuẩn)

Trong cuộc hành trình của mỗi con người, tìm kiếm một người bạn tri âm, tri kỷ để cùng nhau chia sẻ cuộc sống là một nhiệm vụ không dễ dàng. Khi đã tìm thấy điều đó, mất đi người đó lại làm đau lòng hơn bao giờ hết. Nguyễn Khuyến, may mắn có một tri kỷ là Dương Khuê, nhưng khi Dương Khuê ra đi, nỗi đau xót xa của ông trở nên không thể diễn tả. Bài thơ Khóc Dương Khuê là lời thể hiện tình cảm đau đớn của Nguyễn Khuyến đối với người bạn tri kỷ, đồng thời là cách ông tưởng nhớ về những ký ức đẹp với Dương Khuê.

Dương Khuê (1839-1932), biệt hiệu Vân Trì, quê ở tỉnh Hà Đông (nay là Hà Nội), là người học giỏi, cùng đỗ cử nhân với Nguyễn Khuyến và đạt học vị Tiến sĩ vào năm 1868. Ông từng giữ chức Tổng đốc Nam Định, Ninh Bình. Là một trong những người bạn tri âm, tri kỷ nhất của Nguyễn Khuyến. Bài thơ Khóc Dương Khuê được Nguyễn Khuyến sáng tác vào năm 1902 khi Dương Khuê qua đời, và sau đó được chuyển từ chữ Hán sang chữ Nôm. Bài thơ được viết theo thể thức song thất lục với 38 câu.

Bắt đầu bài thơ, Nguyễn Khuyến biểu hiện sự buồn thương và bàng hoàng trước cái chết của người bạn tri kỷ.

'Bác Dương, đã chấm hết chân trời,
Đám mây lặng lẽ ngậm ngùi lòng tôi.'

Nguyễn Khuyến gọi người bạn quý mến bằng cách thân mật 'bác Dương', là sự biểu hiện của lòng kính trọng sâu sắc của tác giả dành cho người đã ra đi. 'Bác Dương thôi đã thôi rồi', từ 'thôi' như một cách giảm nhẹ về cái chết, một cách diễn đạt tinh tế về sự mất mát. Câu chữ 'thôi' này làm nổi bật nỗi hụt hẫng, bàng hoàng của Nguyễn Khuyến trước tin buồn. Nỗi đau tận sâu trong tâm hồn tác giả được mô tả qua những từ ngữ như 'man mác', 'ngậm ngùi', cùng với hình ảnh 'nước mây' bao la, mơ hồ, thể hiện nỗi buồn chơi vơi, khi người tri kỷ bước ra khỏi cuộc đời. Câu thơ điệu khắc hình ảnh tiếng lòng buồn thương, lạc lõng, bơ vơ của tác giả, là nỗi đau khi mất đi thứ quý giá mà tâm hồn ông trân trọng, và nỗi buồn ấy không chỉ chấn chứa trong tâm hồn tác giả mà còn lan tỏa khắp mọi nơi, mênh mang như mây trời, biển cả. Điều này chứng tỏ nỗi đau của việc mất đi người tri kỷ là một cảm xúc quá lớn, không thể giữ lại chỉ trong tâm trí của tác giả, buộc phải chia sẻ với bốn phương, để giảm nhẹ đi phần nào.

Trong nỗi buồn thương và nuối tiếc vô tận đó, suy nghĩ của Nguyễn Khuyến đưa tác giả trở về những ký ức xa xưa, là giấc mơ của tuổi trẻ khi cả hai cùng chung những ước mơ, mục tiêu.

'Nhớ lại từ thời sinh viên ngày xưa,
Chúng ta bên nhau, đồng hành sớm chiều;
Tình bạn thân thiết từ xưa đến nay,
Trong sống gặp gỡ, không lẻ duyên trời?'

Nguyễn Khuyến hồi tưởng về những ngày học sinh cùng nhau, nhớ lại những thời khắc 'bên nhau, đồng hành sớm chiều', tình bạn thân thiết từ xưa đến nay. Nguyễn Khuyến trân trọng những kỷ niệm đó, so sánh với 'duyên trời' như một món quà quý giá mà cuộc đời dành tặng cho ông, một mối quan hệ đặc biệt giữa hai con người trong thời đại rối ren. Cuộc sống của Nguyễn Khuyến với người bạn tri kỷ là niềm hạnh phúc đích thực, thoát khỏi những trận đấu của thế giới, những áp lực của cuộc sống. Điều đó là một niềm hạnh phúc mà nhiều người mơ ước nhưng khó có được.

'Cũng có những lúc lang thang nơi chốn xa xôi,
Tiếng suối róc rách lưng đèo như là bản hòa ca;
Có khi tầng gác cheo leo, cuộc sống vui đùa,
Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang thăng trầm;
Cũng có những khoảnh khắc thưởng thức rượu ngon,
Chén quỳnh tương ăm ắp, bầu xuân hòa mình.
Có lúc ngồi soạn câu văn, đếch mấy bận tâm,
Bao đường đi đã qua, những trang viết đầy phấn khí.'

Những niềm vui tinh tế của các bậc thơ nhân hiện nay, bên nhau hòa mình trong vẻ đẹp của thiên nhiên, ngắm cảnh lưng đèo róc rách, chiều cầm xoang ngân nga. Cùng nhau say sưa với chén rượu quỳnh, bầu xuân hòa mình, và chia sẻ những dòng văn tâm đắc, những suy nghĩ sâu sắc về cuộc sống. Những kỷ niệm đó làm cho tâm hồn Nguyễn Khuyến ngập tràn hạnh phúc, bởi vì chúng đơn giản, nhưng lại chứa đựng nhiều ý nghĩa tinh tế.

Không chỉ chia sẻ niềm vui trong những thời khắc bình yên, mà tình nghĩa giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê còn thể hiện qua những thách thức, những khó khăn trong cuộc sống phức tạp, khó lường.

'Buổi tang lễ cùng nhau trải qua những khó khăn,
Trước thách thức cao nguyên, dám đương đầu với trời.'

Trong cuộc sống, dù có những cách sống khác nhau, nhưng giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê luôn tồn tại sự thấu hiểu và chia sẻ, hỗ trợ nhau trong mọi tình huống. Dù đối mặt với những khó khăn, thất thế, tình bạn ấy vẫn giữ vững, không suy chuyển. Trong chốn quan trường nhiều rối ren, nhưng có tri kỷ, tri âm để sẻ chia, giúp giảm bớt nỗi bức bối.

Sau những hồi ức xa xôi, khi Nguyễn Khuyến rời bỏ chốn quan, tình cảm giữa ông và Dương Khuê trở nên thân thiết hơn, sâu sắc hơn khi giảm bớt gánh nặng của quan trường.

'Bác già, tôi cũng già rồi,
Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là!'

Hai tâm hồn già nua, trong câu thơ ẩn chứa sự suy tư về quãng đời đã qua, là nỗi buồn thầm kín về những năm tháng của một trí thức xa rời quan trường, nỗi lo lắng còn sót lại chỉ là về người tri kỷ đã đi trước một bước. Cảm xúc xót xa như một bản giao hưởng cuối cùng về cuộc gặp gỡ cuối cùng.

'Muốn bước qua tuổi già nhọc, Trước đó, gặp bác chỉ một lần; Nắm tay trò chuyện cùng nhiệt, Mừng bác tinh thần vẫn tràn đầy,'

Niềm hối tiếc và yếu đuối trước sức khỏe giảm sút khiến Nguyễn Khuyến không thể thường xuyên thăm hỏi bạn bè. Mỗi cuộc gặp gỡ trở nên quý báu, và khi biết bạn bè vẫn khỏe mạnh, ông mừng rơi lệ vì niềm hạnh phúc đơn giản đó. Cử chỉ nắm tay và chia sẻ mọi điều là biểu hiện của tình bạn thân thiết, lẫn lộn trong niềm vui và tiếc nuối.

Nhận tin Dương Khuê qua đời, Nguyễn Khuyến bàng hoàng, khó tin vào sự ra đi của người tri kỷ. Niềm tin vào sức khỏe và tinh thần bền vững của bạn tri kỷ khiến thất vọng trở nên chói lọi.

'Kể tuổi tôi còn nhiều hơn bác, Tôi đau trước bác vài ngày; Làm sao bác vội về ngay, Nghe, tôi chẳng kìm lòng nổi.'

Nguyễn Khuyến chẳng ngừng tự hỏi, tại sao Dương Khuê, với thân thể khỏe mạnh, lại ra đi trước ông. Ông nuối tiếc vì mất đi tri kỷ, hồi tưởng về những khoảnh khắc tươi vui cùng bạn, và lo sợ về tương lai không còn ai chia sẻ. Ông cảm thấy bàng hoàng, đau đớn vì sự mất mát, nhìn thấy tương lai mịt mờ khi không có ai để chia sẻ niềm vui, hát ả đào hay thưởng thức rượu ngon.

Nguyễn Khuyến, trong đau buồn, than trách về việc bạn tri kỷ vội rời bỏ. Ông bày tỏ sự chán nản trước sự thay đổi của thời gian, và không còn sự hứng thú như xưa. Lời thơ mang đầy nỗi đau xót, thể hiện lòng tiếc nuối vì mất đi người tri kỷ và những niềm vui trước kia giờ trở nên nhạt nhòa.

'Rượu ngon không còn bạn hiền, Không mua, không vì không đủ tiền. Thơ văn chẳng biết nghĩa gì cả, Viết cho ai, ai hiểu mà đọc. Giường treo đàn những hững hờ, Đàn gảy, tiếng nhạc ngẩn ngơ.'

Nguyễn Khuyến thấu hiểu rằng rượu chỉ ngon khi có bạn hiền cùng thưởng thức. Sự nhạt nhòa của thơ và âm nhạc phản ánh tình trạng tinh thần trống rỗng khi không có người tri kỷ. Ông thông minh sử dụng những biểu tượng như 'giường' và 'đàn' để diễn đạt sự trống trải, thiếu vắng tình bạn thân thiết, và điều này làm cho lời thơ trở nên sâu sắc hơn.

Dòng hồi tưởng chấm dứt, lòng thương tiếc của Nguyễn Khuyến dành cho bạn tri kỷ được diễn đạt một cách chân thành, bằng tình bạn và tri âm sâu sắc.

'Bác chẳng ở, dù van chẳng ở, Tôi thương và nhớ mãi không quên. Tuổi già nước mắt lăn trên thềm, Chẳng kìm nén nổi nỗi buồn chôn sâu!'

Nguyễn Khuyến hiểu rõ rằng, việc bạn tri kỷ ra đi là phần của số mệnh, và dù lòng đau đớn, lưu luyến, sự già nua và yếu đuối như 'nước mắt lăn trên thềm' đã làm ông không thể giữ lại nổi niềm buồn. Mọi cảm xúc, mọi ký ức trở nên quá nặng nề, không thể kìm nén, rơi vào lãnh cảm đau buồn chôn sâu trong tâm hồn.

Bài thơ là biểu tượng của sự xót xa và niềm thương tiếc không lối thoát, là ký ức đẹp và những nỗi nhớ của một nhà thơ tài năng về người bạn tri kỷ đã ra đi. Tác phẩm đánh giá cao tình bạn chặt chẽ, kết nối sâu sắc, không chỉ trong những khoảnh khắc tốt đẹp mà còn trong những thời điểm khó khăn. Với thể thơ song thất lục bát, ngôn từ giản dị và chân thực, Nguyễn Khuyến thể hiện tài năng văn chương của mình và góp phần làm phong phú văn hóa Việt Nam thời trung đại.

"""""KẾT THÚC"""""-

Để cảm nhận được sự gắn bó chặt chẽ và nỗi đau sâu sắc trước sự ra đi bất ngờ của đồng đội Dương Khuê, hãy đồng hành cùng nhà thơ Nguyễn Khuyến qua bức tranh tình cảm đầy nghệ thuật. Không chỉ giới thiệu về bài thơ Khóc Dương Khuê, mà còn mở ra không gian cho những tác phẩm văn xuôi xuất sắc khác như: Mô hình tư duy về Khóc Dương Khuê, Soạn bài Khóc Dương Khuê, và Phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê của Nguyễn Khuyến.