Buzz
Dàn ý
I. Giới thiệu
- Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khoa Điềm: Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ vĩ đại, có nhiều tác phẩm nổi bật góp phần làm giàu văn học dân tộc. Thơ của ông thường mang thông điệp về tình yêu quê hương, tình yêu con người và có giá trị nhân văn sâu sắc.
- Giới thiệu về tác phẩm: Bài thơ 'Khúc hát ru những đứa trẻ lớn trên vai mẹ' thể hiện tinh thần văn hóa sâu sắc của người dân Tây Nguyên, với tình yêu thương mẹ dành cho con mang ý nghĩa văn hóa tốt đẹp, sâu sắc.
II. Nội dung
Bài thơ tập trung vào việc miêu tả công việc vất vả của người mẹ, sự yêu thương mãnh liệt dành cho đứa con và tình yêu quê hương, đất nước. Các đoạn thơ mô tả công việc của mẹ, cảnh mẹ đưa con ngủ và lời ru của mẹ đều phản ánh tình yêu thương và hy vọng của một người mẹ.
a. Công việc vất vả của người mẹ:
+ Đoạn 1: Mẹ giã gạo nuôi quân
....Mồ hôi mẹ rơi.....vai mẹ gầy....
+ Đoạn 2: Mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi to mà lưng mẹ nhỏ
....Mẹ thương làng đói, thương a-kay
+ Đoạn 3: Mẹ chuyển lán, mẹ đi đạp rừng
....Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Tất cả những công việc vất vả của mẹ đều được thực hiện với tinh thần hy sinh cao cả, vì mục tiêu lớn lao của quê hương và đất nước.
b. Tình yêu thương của mẹ dành cho con:
- Dù làm việc gì, ở đâu, em cu Tai vẫn được ngủ ngon trên lưng mẹ. Những câu thơ mô tả hình ảnh đẹp đẽ của mẹ đưa con ngủ và tình mẫu tử đậm đà.
+ Đoạn 1: Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi mà tim hát thành lời
+ Đoạn 2: Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ
Em ngủ ngoan, em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng
+ Đoạn 3: Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu con đi để giành trận cuối
- Các câu thơ thể hiện sự hy vọng của mẹ về tương lai của con, mong muốn con lớn lên với một cuộc sống tốt đẹp.
c. Lời ru của mẹ về giấc mơ của con:
- Mẹ dành những lời ru ý nghĩa cho con, mong muốn con có một tương lai tươi sáng và tự do.
+ Ru con mơ về hạt gạo trắng, hạt bắp lên đều, được gặp Bác Hồ và trở thành người tự do.
Bài mẫu 1
Trong những năm tháng kháng chiến chống ngoại xâm gian lao của dân tộc, mọi tình cảm cá nhân của mỗi con người đều gắn bó sâu đậm với tình yêu quê hương đất nước. Trong kháng chiến chống Pháp, người đọc biết đến một ông Hai trong truyện ngắn “Làng" của Kim Lân - một người nông dân có tình yêu làng gắn bó với tình yêu đất nước thiêng liêng. Và trong kháng chiến chống Mỹ, ta biết đến một Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm. Xuyên suốt bài thơ là lời người mẹ dân tộc Tà-ôi ru con mà “Trong lời ru của bà mẹ Tà-ôi không chỉ có tình yêu thương còn tha thiết mà còn có cả tình cảm và nhận thức về hành động cách mạng của người dân yêu nước”.
Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào năm 1971, năm mà cuộc kháng chiến chống Mĩ đang hồi cam go, khốc liệt nhất, mỗi người dân Việt Nam đang dốc toàn sức toàn lực của mình để góp phần cho chiến đấu. Trong cuộc ra quân “bốn mươi thế kỉ cùng ra trận” của toàn dân tộc có cả những em bé Tây Nguyên nằm trên lưng mẹ - các em ngoan ngoãn lấy lưng mẹ làm nôi để cha mẹ yên tâm đánh Mĩ. Và bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ là tiếng hát ru của người mẹ dân tộc Tà-ôi dành cho những đứa con rất mực thân yêu ấy. Tiếng ru của mẹ là tiếng yêu con và cũng là tiếng yêu nước tha thiết, bồi hồi.
Bài thơ được thể hiện dưới ba khúc hát, mỗi khúc được mở đầu giống nhau bằng hai câu "Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi / Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ” và kết thúc mỗi khúc là lời ru trực tiếp của người mẹ.
Trong khúc ca thứ nhất, người mẹ ru con khi địu con trên lưng và giã gạo nuôi bộ đội:
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời
Con nằm trên lưng mẹ mà có khác gì con đang nằm trong bụng mẹ. Mẹ giã gạo, nhịp chày là nhịp ru con, mồ hôi lao động thấm vào giấc ngủ yên lành của con để con sẻ chia với mẹ nỗi vất vả, nhọc nhằn. Hàng loạt hình ảnh hoán dụ: mồ hôi, má, vai, lưng, tim được sử dụng rất hiệu quả. Toàn bộ con người mẹ đang hướng đến con, đang dành cho con những gì tốt đẹp nhất. Và tình yêu con sâu nặng ấy gắn lịền với tình thương thiết tha những người lính cụ Hồ:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân...
Mẹ thương a-kay và cũng là thương bộ đội. Trong ước mơ của mẹ có giấc mơ cho con khỏe mạnh "vung chày lún sân" và có giấc mơ cho bộ đội "hạt gạo trắng ngần" để ăn no đánh Mĩ.
Khúc ca thứ hai của mẹ cất lên khi địu con trên lưng đi tỉa bắp trên núi Ka-lưi:
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.
Mặt trời, ánh sáng, những cái mà cây không thể thiếu, là phía hoa lá hướng về thì nằm trên đồi. Mặt trời, niềm tin và hi vọng của mẹ, là bé đang nằm trên lưng. Hình ảnh ẩn dụ "Mặt trời của mẹ" đã diễn tả sâu sắc ý nghĩa của con trong sự sống của mẹ. Ước mơ, khát vọng của mẹ hướng cả về con. Đôi bàn tay tỉa bắp, chiếc lưng thon địu con trên lưng và lòng mẹ cất lên tiếng hát về ước mơ đẹp đẽ của mình:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi...
Tình thương mẹ dành cho con, tình thương mẹ cũng dành cho cả dân làng đang trong cơn đói. Và bởi thế, ước mơ của mẹ dành cho con “mai sau con lớn phát mười Ka-lưi” nhưng trước hết là dành cho làng bản “con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều” để dân làng đi qua những năm tháng gian lao khắc nghiệt.
Lời ru của mẹ tiếp tục cất lên khi đang “chuyển lán đạp rừng":
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng
Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ, em vào Trường Sơn
Em đang cùng mẹ gắn bó hơn bao giờ hết với cuộc kháng chiến gian lao của dân tộc, chẳng những “chuyển lán, đạp rừng” mà còn trực tiếp “cầm súng” “cầm chông” chiến đấu trực tiếp với kẻ thù. Và hơn thế, em và mẹ cũng bước vào con đường Trường Sơn máu lửa. Nhưng dù trong hoàn cảnh nào mẹ cũng không rời em nửa bước. Em nằm trên lưng trở thành động lực, niềm tin để động viên mẹ ngay cả khi vất vả, hiểm nguy nhất. Giấc mơ của mẹ tỏa rạng trong lòng như thứ ánh sáng diệu kì:
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do...
Đến đây, tình yêu thương con đã hòa nhập không phải với một đối tượng cụ thể mà với cái chung của toàn dân tộc: đất nước "mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước". Giấc mơ của mẹ là được gặp Bác Hồ - niềm tin yêu, điểm tựa tinh thần của toàn dân tộc. Và mẹ mơ cho con được thành người tự do trong tương lai.
Có thể nói, người mẹ dân tộc Tà-ôi hiện lên trong dáng vè tảo tần, lam lũ vất vả của người mẹ Việt Nam trong chiến tranh bom đạn. Đau thương vô ngần nhưng không khi nào trái tim mẹ ngưng lại nhịp thương con và cũng vì thế mà không khi nào ngưng lại nhịp thương đất nước. Đặc biệt, trong giấc mơ của mẹ, khi nào cũng có giấc mơ dành cho đất nước, dành cho con. Mơ cho đất nước trước rồi đến mơ cho con, điều đó khẳng định rằng người mẹ Tà-ôi ý thức rất rõ: hạnh phúc của đất nước gắn liền với hạnh phúc của mỗi công dân trong đó có đứa con thân yêu của mình.
“Trong lời ru của bà mẹ Tà-ôi” quả là “không chỉ có tình yêu thương con tha thiết mà còn có cả tình cảm và nhận thức về hành động cách mạng của người dân yêu nước”. Chính những điều đó trở thành động lực để những người mẹ này nói riêng và những bà mẹ Tây Nguyên nói chung dốc hết sức mình cho cuộc kháng chiến chung của đất nước. Năm tháng qua đi, chiến tranh chỉ còn là những bụi mờ của dĩ vãng nhưng bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm vẫn sống trong lòng người bởi trái tim nóng bỏng yêu thương của một người mẹ, một người dân yêu nước.
Bài mẫu 2
Viết về người mẹ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, bài thơ 'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' của Nguyễn Khoa Điềm là một tác phẩm văn học đặc sắc và rất ý nghĩa. Đã được phổ nhạc thành ca khúc gây xúc động mạnh mẽ trong lòng hàng triệu người.
Bà mẹ được nhắc đến là một người phụ nữ dân tộc Tà-ôi, có trái tim bao dung: yêu thương con cái, yêu thương bà con nhà bèo, yêu thương đồng đội, yêu thương tổ quốc. Bài thơ có ba đoạn ca được sáng tác theo giai điệu dân ca, tiếng ru của người dân Tà-ôi trên miền núi Trị Thiên. Đầu mỗi đoạn ca là một lời ru ngọt ngào, tha thiết:
'Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi !
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ...'
Đôi khi như vuốt ve yêu thương. Tình mẹ hay lòng nhà thơ:
'Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi...'
Đoạn ca đầu tiên là tiếng ru khi mẹ giã gạo:
'Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời'.
Âm nhạc ru con 'nghiêng' theo nhịp chày làm cho giấc ngủ của em cu Tai cũng 'nghiêng' theo. Con như thấu hiểu nỗi vất vả của mẹ. Má em cũng 'nóng hổi' vì dòng mồ hôi mẹ tuôn rơi. Dòng miêu tả về mồ hôi, má, vai, lưng, tim được sử dụng một cách sắc bén. Để thể hiện trái tim yêu thương bao la của người mẹ nghèo. Lưng mẹ là nơi em cu Tai lớn lên. Tim mẹ đong đầy tình mẫu tử, đã 'hát thành lời'. Hạt gạo là 'vàng của làng ta': hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa, đáng tự hào:
'Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội'
Đoạn ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Người mẹ cần cù và kiên cường vừa địu con, vừa làm rẫy. So sánh 'lưng núi' với 'lưng mẹ' nhằm tôn vinh tính kiên nhẫn, sức chịu đựng của người mẹ nghèo:
'Mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ”.
'Mặt trời' trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một biểu tượng ẩn dụ về tình yêu thương, niềm tự hào của mẹ đối với em cu Tai, vì em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mẹ:
'Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng'.
Mẹ nhân từ, lòng mẹ bao dung mang theo nặng nề tình thương và tình đoàn kết:
'Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói'.
Trong thời kỳ chiến đấu 'hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều' như vậy.
Đoạn ca cuối cùng, giai điệu vang lên hùng hồn. Đó là lúc “Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối”, đẩy bộ đội và dân Tà- ôi vào tình cảnh khó khăn, mẹ địu con trong khi 'chuyển lán' và 'đạp rừng', cả gia đình mẹ cùng ra chiến trận, mang tầm vóc anh hùng;
'Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành chiến thắng cuối cùng
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn'.
Đoạn ca cuối cùng là đoạn ca chiến đấu. 'Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh' là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Việt Nam, ở đây, mẹ địu con ra trận, tiếp tế, di tải đạn. Vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước:
'Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước'.
Trong bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm ba lần nói lên ước mơ tươi đẹp của con thơ:
' - Con mơ mẹ có hạt gạo trắng ngần.
Con mơ mẹ có hạt bắp lên đều.
Mai sau con lớn được phát mười Ka-lưí.
Con mơ mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn trở thành người Tự do...'
Bài thơ 'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam. Mọi đứa con chỉ có thể trưởng thành nhờ dòng sữa, bài ru, tình thương của mẹ. Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là biểu tượng lớn về người mẹ Việt Nam 'Anh hùng, bất khuất, trung hậu, kiên định'. Nó nhắc nhở chúng ta hãy khắc ghi sâu trong tâm hồn tình cảm biết ơn và kính trọng người mẹ hiền của mỗi chúng ta, tự hào về người mẹ Việt Nam.
