Đánh giá Bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão

Đề bài: Đánh giá về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão

Phê phán tác phẩm Tỏ lòng - Một cái nhìn đặc biệt
 

I. Bản đồ ý tưởng về bài thơ Tỏ lòng (Phiên bản Tinh tế)

1. Khai mạc

Khám phá bài thơ 'Tỏ lòng' của nhà thơ Phạm Ngũ Lão.

2. Phần thân

a. Bài thơ vẽ nên tư duy kiêu hùng và tầm vóc hùng mạnh của anh hùng Phạm Ngũ Lão cùng vẻ đẹp của thời đại nhà Trần
- 'Hoành sóc' tuyệt vời tái hiện hình ảnh anh hùng đứng vững bảo vệ đất nước.
- 'Ba quân hùng mạnh nuốt trôi trâu': Mô tả chi tiết quân đội nhà Trần và tỏ ra sức mạnh toàn diện của dân tộc...(Còn tiếp)

>> Đọc chi tiết Bản đồ ý tưởng Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng tại đây.

II. Mẫu văn Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng (Phiên bản Tinh tế)
 

1. Đánh giá văn bản Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng, mẫu số 1 (Phiên bản Tinh tế)

Thời kỳ huy hoàng của nhà Trần đánh dấu sự vươn lên mạnh mẽ của tinh thần quốc gia, là nguồn động viên lớn cho quân và dân ta trong một giai đoạn đầy hào hùng. Sức mạnh tinh thần này thể hiện sự đoàn kết và quyết tâm chống lại kẻ thù của nhân dân. Tận dụng bức tranh sống động của thời đại, Phạm Ngũ Lão đã sáng tác bài thơ Tỏ lòng, là một tác phẩm đầy tính chất và ý nghĩa:

'Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu'

 Phiên dịch thơ:

“Múa giáo non sông trải bao mùa
Ba quân mãnh mẽ, trôi trâu hùng mạnh”

Kẻ thù Nguyên xâm lược, tàn bạo về tính cách, hung ác về hình thức bởi quyền lực khổng lồ và sức tàn phá đáng sợ. Để đối phó với kẻ thù man rợ và nguy hiểm ấy, cần có bản lĩnh phi thường. Phạm Ngũ Lão đã thể hiện tầm vóc của mình và sức mạnh của quân đội nhà Trần trong bài thơ 'Hoành sóc giang sơn'. Giữa giang sơn bao la, người anh hùng cầm giáo đứng vững bảo vệ Tổ quốc, ngọn giáo đồng thời tượng trưng cho chiều dài và chiều rộng đất nước, những người quân tử giữ ngọn giáo đứng sừng sững, làm chủ trước dân tộc, trước thời cuộc. Người quân tử đứng giữa giang sơn của vũ trụ mà không nhỏ bé, trái lại rất vững và lớn lao, ngọn giáo và người quân tử đang thực hiện sứ mệnh mà dân tộc giao phó trong tư thế sẵn sàng chiến đấu. 'Trải bao mùa' nghĩa là thời gian thực hiện nhiệm vụ đã lâu và vẫn kiên trì, không đổi ý chí, tháng năm không đánh mất lòng nhiệt huyết với công cuộc giữ nước.

Những bài Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng xuất sắc nhất

Câu thứ hai thể hiện ý chí chiến đấu của cả dân tộc. Sự đồng lòng của 'tam quân' tạo nên một sức mạnh mạnh mẽ như hổ, là chúa sơn lâm của núi rừng, khí thế đầy uy lực hơn núi 'trôi trâu'. Nếu ở câu thứ nhất là bản lĩnh của một người quân tử, trách nhiệm cá nhân với đất nước, thì ở câu thứ hai là bản lĩnh của một cộng đồng, của hàng triệu người quân tử, trách nhiệm của toàn bộ dân tộc. Điều này thể hiện một tinh thần hào khí của thời đại, của những con người đoàn kết chung lòng chống giặc, tiêu diệt thù nghịch, mang lại hòa bình cho xã hội, giang sơn.

'Đất nước đang đối mặt với những thử thách và khó khăn, con đường đấu tranh chưa hết những gian khổ. Dù đã quyết tâm và kiên định, nhưng tác giả vẫn cảm thấy chưa đủ hài lòng với bản thân. Do đó, những dòng thơ này truyền đạt đầy tâm trạng, chứa đựng những suy nghĩ sâu sắc của người anh hùng:

'Nam nhi vị liễu danh vọng ngoài kia
Thời thế trần truồng, kể chuyện Vũ Hầu”

Phiên dịch thơ:

“Danh vọng nam giới còn nhiều nghĩa vụ
Nghe chuyện Vũ Hầu, lòng xấu hổ tai thẹn”

Khát vọng về công danh luôn là niềm mong ước của con người, không kể thời đại. Phạm Ngũ Lão, mặc dù đã là một danh tài, một anh hùng kiệt xuất, đã ghi danh trong lịch sử chiến công của đất nước, nhưng 'nam tử' này vẫn cảm nhận nghĩa vụ đặc biệt với đất nước, là tâm huyết của một nhà bình sĩ khiêm nhường và trách nhiệm.

'Tai thẹn nghe chuyện Vũ Hầu'

Tác giả sử dụng hình ảnh của Vũ Hầu - một bậc tài trí trung thành, là người quân sư tài năng nhất trong lịch sử Trung Hoa. Điều này thể hiện lòng xấu hổ và không hài lòng với bản thân khi so sánh với những vị anh hùng của quá khứ. Đối với tác giả, cuộc sống không có công danh và sự hiện diện ngoài trách nhiệm với dân tộc, đất nước là không thể chấp nhận.

Bài thơ chứa đựng tâm huyết của người anh hùng. Dù chỉ với 4 câu thơ nhưng truyền đạt ý chí sâu sắc, cam kết cống hiến cho sự nghiệp cứu nước. Bài thơ khích lệ ý thức trách nhiệm đối với bản thân, gia đình và đất nước, khẳng định sẽ hết lòng đóng góp cho sự phồn thịnh của Tổ quốc ngày nay và tương lai.

2. Đánh giá về bài thơ Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão, mẫu số 2 (Phiên bản Tinh tế):

Trong lưu vực văn học trung đại Việt Nam, tinh thần yêu nước đặt mình làm trung tâm, trải rộng và hiện hữu trong nhiều sáng tác, tác phẩm nổi bật, trong đó bài thơ “Thuật hoài” (Tỏ lòng) của Phạm Ngũ Lão nổi bật. Xuất hiện sau chiến thắng Mông - Nguyên của quân nhà Trần, bài thơ là biểu tượng của vẻ đẹp hào khí Đông A, sức mạnh của con người và quân đội Trần.

Khi đọc bài thơ, ta dễ dàng nhận thấy sự rõ ràng và chân thực trong miêu tả hình ảnh của con người và quân đội thời Trần qua hai câu thơ mở đầu. Đầu tiên, là hình ảnh về con người thời Trần được tường thuật qua câu thơ đầu tiên:

Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
(Múa ngang ngọn giáo trải bao mùa)

Dòng thơ đã mô phỏng hình ảnh người anh hùng nắm giữ ngang ngọn giáo, bảo vệ và trấn giữ đất nước. 'Cầm ngang ngọn giáo' là biểu tượng của sức mạnh, tư thế hùng dũng và quyết tâm chiến đấu của chiến sĩ. Hình ảnh người lính hiên ngang đứng giữa 'giang sơn' rộng lớn của núi rừng, Tổ quốc, và thời gian chiến đấu kéo dài 'kháp kỉ thu' tôn lên tư thế bất khuất, kiên trung trong cuộc chiến bảo vệ quê hương.

Đồng thời, tác giả còn tái hiện hình ảnh mạnh mẽ và uy lực của quân đội nhà Trần một cách sống động và rõ ràng.

Tam quân tì hổ khí thôn ngưu
(Ba quân mãnh mẽ, nuốt chửng kẻ thù)

Văn bản mẫu Đánh giá về bài thơ Tỏ lòng, mẫu văn chọn lọc

'Tam quân' ở đây là đại diện cho ba đội quân của quân đội nhà Trần, bao gồm tiền quân, trung quân và hậu quân. Câu thơ sử dụng hình ảnh so sánh và mô tả phóng đại khi đối chiếu quân đội nhà Trần với sức mạnh của 'tì hổ' - sức mạnh mạnh mẽ của loài hổ báo, ánh sáng sao Ngưu trên trời. Điều này thể hiện sức mạnh và tầm vóc hùng mạnh của quân đội nhà Trần, là niềm tự hào của cả dân tộc.

Như vậy, hai câu thơ đầu tiên với hình ảnh so sánh và phóng đại, qua giọng điệu hào hùng, đã tuyệt vời mô tả tư thế hiên ngang, bất khuất của các anh hùng thời Trần và uy lực, sức mạnh của quân đội nhà Trần.

Trong hai câu thơ tiếp theo, tác giả tập trung thể hiện nỗi lòng cá nhân của mình một cách rõ ràng.

Nam nhi vị liễu danh vọng ngoài kia
Thùy thính trên đường kể chuyện Vũ Hầu

(Danh vọng và công danh là nghệ thuật vẹn toàn
Hạ tai nghe chuyện Vũ Hầu.)

Theo triết lý của Nho giáo, danh vọng chính là việc tạo dựng công lao, để tên tuổi tồn tại mãi mãi trong sử sách. Đối với nam nhân thời phong kiến, điều này trở thành một trách nhiệm lớn. 'Danh vọng' trở thành khát khao vĩ đại, thăng tiến. Mặc dù Phạm Ngũ Lão đã đạt được nhiều thành công, nhưng ông vẫn cảm thấy mình còn nợ một món nợ lớn - 'công danh'. Hai từ 'vương nợ' trong bản dịch nhấn mạnh thêm sự đau đớn, lòng trăn trở của tác giả, người luôn tự nhắc nhở về trách nhiệm với quê hương, đất nước.

Không chỉ dừng lại ở đó, hai dòng thơ còn là bức tranh về nhân cách tốt đẹp và tâm hồn cao quý của Phạm Ngũ Lão. Vẻ đẹp đó được thể hiện qua cảm xúc 'thẹn' với Vũ Hầu. Với tầm quan trọng của Gia Cát Lượng, một bậc lão luyện tài năng và lòng trung thành với Lưu Bị, việc nhắc đến Vũ Hầu khiến Phạm Ngũ Lão cảm thấy 'thẹn' và tự ti. Cảm xúc 'thẹn' là biểu hiện của một tâm hồn cao quý, thức tỉnh lòng trách nhiệm và đồng thời phản ánh lý tưởng và ước mơ của tác giả.

Như vậy, hai dòng thơ cuối cùng đóng lại bức tranh tâm hồn, nhân cách lớn lao của Phạm Ngũ Lão, cũng như quan điểm tiên tiến về chí làm trai của ông.

Tóm lại, bài thơ “Thuật hoài’ với thể thơ thất ngôn tứ tuyệt hàm súc, ngôn ngữ cô đọng đã thể hiện được hình tượng, khí thế hiên ngang, dũng mãnh của con người và quân đội thời Trần. Nó không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là bức tranh sống động về tâm hồn và đức tính cao quý của nhà thơ Phạm Ngũ Lão.

3. Cảm nhận về bài thơ Tỏ lòng, mẫu số 3 (Chuẩn):

Trong kho tàng văn học thời Trần, 'Tỏ lòng' của Phạm Ngũ Lão là một tác phẩm xuất sắc thể hiện rõ tinh thần của thời đại nhà Trần với 'Hào khí Đông A'. Sử dụng ngôn ngữ yêu nước và thể hiện sự hiên ngang của con người, tác phẩm đã vẽ nên bức tranh hùng vĩ về anh hùng Phạm Ngũ Lão và thời đại hào hùng của Đông A.

Trước hết, bài thơ đã mô tả tư thế hiên ngang và tầm vóc kỳ vĩ của anh hùng Phạm Ngũ Lão, cũng như vẻ đẹp của thời đại Đông A:

'Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu
Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu'

Dịch thơ:

'Múa giáo non sông trải mấy thu
Ba quân hung mạnh như sói trôi bò'

Với ý nghĩa 'cầm ngang ngọn giáo', từ ngữ 'hoành sóc' đã thành công tái hiện hình ảnh người anh hùng trấn giữ đất nước, mang tầm vóc vũ trụ và hào khí đong đầy. Trong bản dịch của tác phẩm 'Chinh phụ ngâm', hình ảnh người chinh phu 'Chỉ ngang ngọn giáo vào ngàn hang beo' đã bắt kịp với vị thế của người anh hùng trong thơ của Phạm Ngũ Lão. 'Ba quân hung mạnh như sói trôi bò' mô tả quân đội nhà Trần bằng sự so sánh với sức mạnh của sói trong tự nhiên, thể hiện quyết tâm mạnh mẽ và khả năng chiến đấu của họ. Câu thơ gợi lên hình ảnh hùng mạnh và vững chãi của quân đội, đồng thời tôn vinh sức mạnh toàn dân. Cả hai câu thơ cùng nhau tạo nên bức tranh hào hùng về chiến sĩ và quân đội thời Trần.

Đánh giá về bài thơ Tỏ lòng để cảm nhận sự khao khát của Phạm Ngũ Lão trong việc lập công, giúp nước

Không chỉ miêu tả về tư thế, hành động và tầm vóc, bài thơ còn mô phỏng ý chí mạnh mẽ của người anh hùng:

'Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu'

'Công danh' thường xuyên xuất hiện như một khái niệm quen thuộc khi những nhân vật anh hùng biểu hiện ý chí của họ, phản ánh triết lý Nho giáo về việc để lại dấu ấn và danh tiếng. Trải qua thời kỳ phong kiến, đây được coi là tư tưởng lý tưởng của những người anh hùng. Nguyễn Công Trứ, một tác giả khác, cũng từng khẳng định về điều này:

Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão là biểu tượng hào khí Đông A thời Trần, khám phá tình yêu nước và trách nhiệm cao cả của những người anh hùng. Để hiểu rõ hơn về sự trữ tình trong bài thơ, bạn cũng có thể đọc các bài như: Ẩn sau vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trong Tỏ lòng, Tỏ lòng: Hào khí Đông A qua đôi mắt của một người trẻ, Phân tích Tỏ lòng để hiểu rõ hơn về tâm hồn mạnh mẽ và lý tưởng, cũng như nhận định về sức mạnh và lí tưởng con người qua bài thơ Tỏ lòng.